Class 3

Punjab State Board PSEB 3rd Class EVS Book Solutions Chapter 16 ਪੰਖੁੜੀ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 3 EVS Chapter 16 ਪੰਖੁੜੀ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼

EVS Guide for Class 3 PSEB ਪੰਖੁੜੀ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ Textbook Questions and Answers

ਪੇਜ 104

ਕਿਰਿਆ 1.

ਬੱਚਿਓ ! ਡਾਕੀਏ ਕੋਲ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਚਿੱਠੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ | ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਚਿੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਚਿੱਠੀਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਵਿੱਚ ਭਰੋ ?

ਉੱਤਰ-
1. ਅੰਤਰਦੇਸ਼ੀ ਪੱਤਰ
2. ਪੋਸਟ ਕਾਰਡ
3. ਪਾਰਸਲ
4, ਰਜਿਸਟਰਡ ਪੱਤਰ ।

ਪੇਜ 105-106

ਕਿਰਿਆ 2.

ਹੇਠ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਸੰਚਾਰ ਸਾਧਨਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਚਾਣੋ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰ ਸਾਹਮਣੇ ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।

ਉੱਤਰ-
1. ਟੀ.ਵੀ.
2. ਉਪਿ
3. ਕੰਪਿਊਟਰ ।

ਕਿਰਿਆ-ਹੇਠਾਂ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਸਾਧਨ ਦਾ ਨਾਂ ਭਰੋ ।
(ੳ) ਮੈਨੂੰ …………………………………….. ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਮੇਰੇ ਰਾਹੀਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕੋਨੇ-ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਸੁਨੇਹੇ ਤੁਰੰਤ ਹੀ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਮੇਰੇ ਰਾਹੀਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਜਦੋਂ ਕਿ ਚਿੱਠੀ ਦੁਆਰਾ ਸੀਮਿਤ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਹੁਣ ਮੇਰੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਘਟਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਉੱਤਰ-
ਟੈਲੀਫੋਨ ।

(ਅ) ਮੈਨੂੰ …………………………………… ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਮੇਰੇ ਰਾਹੀਂ ਜਦੋਂ ਚਾਹੋ-ਜਿੱਥੇ ਚਾਹੋ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਮੈਂ ਲਿਖਤੀ ਚਿੱਠੀ ਵੀ ਤੁਰੰਤ ਭੇਜ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ । ਚਿੱਠੀ ਲਿਖਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਕਾਗ਼ਜ਼ ਜਾਂ ਪੈਂਨ ਦੀ ਲੋੜ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ । ਲੋਕ ਅਕਸਰ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜ਼ੇਬ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ।

ਉੱਤਰ-ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ।

(ਈ) ਮੈਨੂੰ ……………………………. ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਮੇਰੇ ਰਾਹੀਂ ਲਿਖੇ ਹੋਏ ਪੱਤਰਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਤੁਰੰਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਉੱਤਰ-
ਫੈਕਸ ਮਸ਼ੀਨ ।

(ਸ) ਮੈਂ ……………………………… ਹਾਂ । ਮੈਨੂੰ ਲਿਖਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਕਾਗ਼ਜ਼ ਜਾਂ ਪੈਂਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ । ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਤੁਹਾਡੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਨੇਹੇ ਮੇਰੇ ਰਾਹੀਂ ਤੁਰੰਤ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਮੇਰਾ ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਇਲੈੱਕਟ੍ਰੋਨਿਕ ਮੇਲ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਈਮੇਲ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਮੈਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਰਾਹੀਂ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਉੱਤਰ-ਈ-ਮੇਲ ।

(ਹ) ਮੈਂ ……………………………………… ਹਾਂ । ਮੇਰੀ ਵਰਤੋਂ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਮੈਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਖ਼ਬਰਾਂ ਜਲਦੀ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਤਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਮਾੜੀ ਖ਼ਬਰ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਮੰਨਦੇ ਸਨ |

ਉੱਤਰ-
ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਮ (ਤਾਰ) ।

ਪੇਜ 108

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ : (ਫੈਕਸ, ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਮ (ਤਾਰ), ਦੂਤ, ਖ਼ਤਰਨਾਕ)

(ਉ) ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਦੂਜੇ | ਸਥਾਨ ਤੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜਣ ਲਈ ………………………….. ਭੇਜੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਦੂਤ

(ਅ) ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ………………………………. ਦਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣਾ ਮਾੜੀ ਖ਼ਬਰ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ।
ਉੱਤਰ-
ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਮ (ਤਾਰ)

(ਈ) …………………………….. ਰਾਹੀਂ ਲਿਖੇ ਹੋਏ ਪੱਤਰਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਤੁਰੰਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਫੈਕਸ

(ਸ) ਸਕੂਟਰ, ਮੋਟਰ ਸਾਈਕਲ ਜਾਂ ਕਾਰ ਚਲਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਮੋਬਾਈਲ ਫ਼ੋਨ ਤੇ ਗੱਲ ਕਰਨਾ ……………………………. ਸਿੱਧ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਖ਼ਤਰਨਾਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸਹੀ (✓ ) ਜਾਂ ਗਲਤ (✗) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ :

(ਉ) ਲੋਕ ਅਕਸਰ ਮੋਬਾਈਲ ਫ਼ੋਨ ਨੂੰ ਜ਼ੇਬ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
✓

(ਅ) ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਇੱਕ ਸੰਚਾਰ ਸਾਧਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✗

(ਈ) ਡਾਕੀਆ ਚਿੱਠੀਆਂ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✓

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸੰਚਾਰ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸੰਚਾਰ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜਣਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਲੋਕ ਸੰਚਾਰ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁੱਝ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦਿਉ ।
ਉੱਤਰ-
ਰੇਡੀਓ, ਅਖ਼ਬਾਰ, ਰਸਾਲੇ, ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ, ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਈ-ਮੇਲ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ? ਇਹ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਾ ਸੰਚਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚਿੱਠੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿੱਚ ਟਾਇਪ ਕਰਕੇ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਨੂੰ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੁਆਰਾ ਕੰਪਿਊਟਰ ਜਾਂ ਮੋਬਾਇਲ ਰਾਹੀਂ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪੇਜ 109

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਦਿਮਾਗੀ ਕਸਰਤ :

ਉੱਤਰ

EVS Guide for Class 3 PSEB ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਟੂਰ Important Questions and Answers

(i) ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਚੋਣ :

1. ਸਾਡੇ ਘਰ ਚਿੱਠੀ ਕੋਣ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਡਾਕਟਰ
(ਅ) ਡਾਕੀਆ
(ੲ) ਪੁਲੀਸ
(ਸ) ਕਿਸਾਨ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਡਾਕੀਆ

2. ਸੰਚਾਰ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
(ਉ) ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜਣਾ
(ਅ) ਸੰਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ
(ੲ) ਉ ਅਤੇ ਅ
(ਸ) ਸਕੂਟਰ!
ਉੱਤਰ-
(ੲ) ਉ ਅਤੇ ਅ

(ii) ਇੱਕ ਵਾਕ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪਹਿਲਾਂ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜਣ ਦਾ ਕੀ ਤਰੀਕਾ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ-
ਚਿੱਠੀ ਲਿਖ ਕੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਿਸ ਰਾਹੀਂ ਲਿਖੇ ਹੋਏ ਪੱਤਰਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਤੁਰੰਤ ਭੇਜੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਫੈਕਸ ਰਾਹੀਂ ।

(iii) ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :

1. ………………………………… ਸਾਡੇ ਘਰ ਚਿੱਠੀਆਂ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਡਾਕੀਏ

2. ……………………………………. ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਤਾਰ ।

(iv) ਗ਼ਲਤ/ਸਹੀ :

1. ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਹੁਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✗

2. ਫੈਕਸ ਨਾਲ ਪੱਤਰਾਂ ਦੀ ਨਕਲ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ | ਤੁਰੰਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✓

(v) ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ :

1. ਕੰਪਿਊਟਰ ਰਾਹੀਂ ਸੁਨੇਹਾ ਭੇਜਣਾ	(ਉ) ਚਿੱਠੀ
2. ‘ ਲਿਖ ਕੇ ਸੁਨੇਹਾ	(ਅ) ਡਾਕੀਆ ਭੇਜਣਾ
3. ਚਿੱਠੀ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ	(ੲ) ਈਮੇਲ

ਉੱਤਰ-

1. ਕੰਪਿਊਟਰ ਰਾਹੀਂ ਸੁਨੇਹਾ ਭੇਜਣਾ	(ੲ) ਈਮੇਲ
2. ‘ ਲਿਖ ਕੇ ਸੁਨੇਹਾ	(ਉ) ਚਿੱਠੀ
3. ਚਿੱਠੀ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ	(ਅ) ਡਾਕੀਆ ਭੇਜਣਾ

(vi) ਵੱਡੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਮੋਬਾਇਲ ਫੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਦੋ ਕੰਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-

1. ਸੁਨੇਹੇ ਭੇਜੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ।
2. ਫੋਟੋਆਂ ਵੀ ਭੇਜੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ।
3. ਕੋਈ ਪੱਤਰ ਦੀ ਫੋਟੋ ਖਿਚ ਕੇ ਵੀ ਭੇਜ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ।
4. ਵੀਡੀਓ ਕਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 3rd Class EVS Book Solutions Chapter 15 ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਟੂਰ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 3 EVS Chapter 15 ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਟੂਰ

EVS Guide for Class 3 PSEB ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਟੂਰ Textbook Questions and Answers

ਪੇਜ 94
ਕਿਰਿਆ-ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਥਾਨਾਂ ਉੱਪਰ ਜਾਣ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਾਧਨ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ | ਆਓ ਆਪਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੀਏ ।

ਉੱਤਰ –
1. ਟਰੈਕਟਰ
2. ਬੈਲਗੱਡੀ
3. ਨਾਵ/ਕਿਸ਼ਤੀ
4. ਸਾਇਕਲ
5. ਬੱਸ
6. ਰੇਲ-ਗੱਡੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਆਪਣੇ ਨਾਨਾ-ਨਾਨੀ. ਜਾਂ ਦਾਦਾ-ਦਾਦੀ ਨੂੰ ਪੁੱਛੋ ਕਿ ਜਦ ਉਹ ਛੋਟੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਆਉਣ-ਜਾਣ ਲਈ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਟਾਂਗਾ, ਸਾਇਕਲ, ਬੱਸ, ਟਰੱਕ ਆਦਿ ।

ਪੇਜ 95

ਕਿਰਿਆ 1.

ਪੁਰਾਣੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਜਾਂ ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਆਵਾਜਾਈ ਦੇ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਕੱਟ ਕੇ ਇੱਥੇ ਚਿਪਕਾਓ ਅਤੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ।

ਉੱਤਰ-
ਆਪ ਕਰੋ, ਆਪਣੀ ਕਾਪੀ ਵਿੱਚ ਚਿਪਕਾਓ ।

ਪੇਜ 99

ਕਿਰਿਆ-ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਜੋ ਕੁੱਝ ਦੇਖਿਆ ਉਹ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਖਾਨੇ ਵਿੱਚ ਲਿਖੋ ਅਤੇ ਉਥੇ ਜਾਣ ਲਈ ਜਿਹੜੇ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਉਹ ਵੀ ਲਿਖੋ ।

ਉੱਤਰ –

ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸਥਾਨ	ਜਾਣ ਲਈ ਸਾਧਨ
ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ	ਆਟੋ ਰਿਕਸ਼ਾ
ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ਼	ਪੈਦਲ
ਟਾਊਨ ਹਾਲ	ਟਾਂਗਾ
ਸ੍ਰੀ ਦੁਰਗਿਆਣਾ ਮੰਦਰ	ਡਬਲ ਡੈਕਰ ਬੱਸ

ਕਿਰਿਆ 1.

ਬੱਚਿਓ ! ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਛੁੱਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰ ਨਾਨੀ, ਭੂਆ ਜਾਂ ਮਾਸੀ ਕੋਲ ਗਏ ਹੋਵੋਗੇ । ਉੱਥੇ ਤੁਸੀਂ ਕਿਹੜੀ-ਕਿਹੜੀ ਜਗਾ ਵੇਖੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਿਖੋ ਅਤੇ ਜਿਸ ਸਾਧਨ ਰਾਹੀਂ ਗਏ ਉਹ ਵੀ ਲਿਖੋ ।

ਉੱਤਰ-
ਆਪ ਕਰੋ |

ਪੇਜ 101

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ : (ਰੇਲ-ਗੱਡੀ, ਝੰਡਾ, ਸ਼ਹੀਦਾਂ, ਵੀਲ ਚੇਅਰ)

(ਉ) ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੇ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਲਈ ……………………………………. ਦਾ ਖਾਸ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਵੀਲ ਚੇਅਰ

(ਅ) ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਵਾਇਆ ਮੋਹਾਲੀ) ……………………………… ਸਵੇਰੇ ਸੱਤ ਵਜੇ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਰੇਲ-ਗੱਡੀ

(ੲ) ਅਟਾਰੀ ਬਾਰਡਰ ‘ਤੇ ਰੋਜ਼ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ……………………………………… ਉਤਾਰਨ ਦੀ ਰਸਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਝੰਡਾ

(ਸ) ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲੇ ਬਾਗ਼ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ……………………………………… ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਸ਼ਹੀਦਾਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੈਲਾਨੀ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸ੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ, ਸ੍ਰੀ ਦੁਰਗਿਆਣਾ ਮੰਦਰ, ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ਼, ਵਾਹਗਾ ਬਾਰਡਰ, ਕਿਲ੍ਹਾ ਗੋਬਿੰਦਗੜ੍ਹ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੈਨੋਰਮਾ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਰਿਕਸ਼ੇ ਕੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ? ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੀ ਫ਼ਾਇਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਇਹ ਬਿਜਲੀ ਨਾਲ ਚਾਰਜ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਸ਼ੋਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਪੈਦਲ ਚਲਦੇ ਸਮੇਂ ਅਮਨ ਨੇ ਕੀ ਕੁੱਝ ਵੇਖਿਆ ?
ਉੱਤਰ-
ਅਮੰਨ ਨੇ ਡਾ: ਬੀ.ਆਰ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਬੁੱਤ ਦੇਖੇ । ਉਸ ਨੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਸਕਰੀਨ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਦੇਖੀ ਜਿਸ ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਚਲ ਰਹੇ ਕੀਰਤਨ ਦਾ ਸਿੱਧਾ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ।

ਪੇਜ 102

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠਾਂ ਕੁੱਝ ਚਿੱਤਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ ਆਪਣੇ ਵੱਡਿਆਂ ਜਾਂ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ਅਤੇ ਰੰਗ ਭਰੋ

ਉੱਤਰ-
1. ਟਾਂਗਾ
2. ਊਠ
3. ਹਾਥੀ
4. ਪਾਲਕੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਬੁਝਾਰਤਾਂ ਨੂੰ ਬੁੱਝੋ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰ ਨਾਲ ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ-

(ਉ) ਛੱਕ-ਛੱਕ ਦਾ ਰਾਗ ਸੁਣਾਉਂਦੀ ਮਟਕ ਮਟਕ ਇਹ ਤੁਰਦੀ ਜਾਂਦੀ ।

(ਅ) ਉੱਚੇ ਅਸਮਾਨੀ ਉੱਡਦਾ ਜਾਵੇ, ਝੱਟ ਪਹੁੰਚਾਵੇ ਦੇਰ ਨਾ ਲਾਵੇ ।

() ਇਹ ਹੈ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਵਾਰੀ, ਘੱਟ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੂਰ ਬਿਮਾਰੀ ।

ਉੱਤਰ-
1. (ਇ) ਸਾਇਕਲ
2. ਜਹਾਜ਼
3. (ੳ) ਰੇਲ ਗੱਡੀ ।

ਦਿਮਾਗੀ ਕਸਰਤ :

ਉੱਤਰ-

EVS Guide for Class 3 PSEB ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਟੂਰ Important Questions and Answers

(i) ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਚੋਣ :

1. ਜਲ੍ਹਿਆਂਵਾਲਾ ਬਾਗ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ?
(ਉ) ਸ੍ਰੀ ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ
(ਅ) ਦਿੱਲੀ
(ੲ) ਜਲੰਧਰ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਗਲਤ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਸ੍ਰੀ ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ

2. ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਬਠਿੰਡੇ ਤੋਂ ਸ਼ਿਮਲੇ ਜਾਣਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੜੇ ਸਾਧਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਾਂਗੇ ?
(ਉ) ਰਿਕਸ਼ਾ
(ਅ) ਰੇਲ ਗੱਡੀ
(ਇ) ਦੋਵੇਂ
(ਸ) ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਰੇਲ ਗੱਡੀ

(ii) ਇੱਕ ਵਾਕ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਮੋਹਾਲੀ ਤੋਂ ਸ਼੍ਰੀ ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਕਿੰਨੀ ਦੂਰ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਲਗਭਗ 240 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਅਮਨ ਤੇ ਸਾਥੀ ਕਿਹੜੀ ਬਸ ਵਿਚ ਦੁਰਗਿਆਨਾ ਮੰਦਿਰ ਗਏ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਪੈਸ਼ਲ ਟੂਰਿਸਟ ਬਸ ਡਬਲ ਡੈਕਰ ਵਿੱਚ ।

(ii) ਗਲਤ/ਸਹੀ :

1. ਅਮਨ ਦੀ ਕਲਾਸ ਲੁਧਿਆਣੇ ਗਈ ।
ਉੱਤਰ-
✗

2. ਬਸ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਸਾਰੇ ਅਟਾਰੀ ਬਾਰਡਰ ਤੇ ਗਏ ।
ਉੱਤਰ-
✓

3. ਲੰਗਰ ਘਰ ਵਿਚ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲੰਗਰ ਛੱਕਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
✓

(iv) ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ :

1. ਅਮਨ	(ੳ) ਮੈਡਮ
2. ਸੁਖਵਿੰਦਰ ‘	(ਈ) ਦੋਸਤ
3. ਰਿਸ਼ਮਾ	(ਅ) ਬਿਮਾਰ

ਉੱਤਰ-

1. ਅਮਨ	(ਅ) ਦੋਸਤ
2. ਸੁਖਵਿੰਦਰ ‘	(ਈ) ਬਿਮਾਰ
3. ਰਿਸ਼ਮਾ	(ੳ) ਮੈਡਮ

(v) ਵੱਡੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਕੋਈ ਇੱਕ ਸੜਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨਿਯਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-

1. ਸਾਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਚਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ
2. ਹੈਲਮਟ ਪਾ ਕੇ ਸਕੂਟਰ ਚਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
3. ਗੱਡੀ ਚਲਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਫੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ।

Punjab State Board PSEB 3rd Class EVS Book Solutions Chapter 14 ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੋਤ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 3 EVS Chapter 14 ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੋਤ

EVS Guide for Class 3 PSEB ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੋਤ Textbook Questions and Answers

ਪੇਜ 86-87

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਧਰਤੀ ਹੇਠੋਂ ਪਾਣੀ ਕਿਵੇਂ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਧਰਤੀ ਹੇਠੋਂ ਪਾਣੀ ਟਿਊਬਵੈੱਲ ਰਾਹੀਂ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸੋਮਾ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸੋਮਾ ਵਰਖਾ ਹੈ ।

ਪੇਜ 88

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਦਰਿਆ ਲੰਘਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ ਅਤੇ ਰਾਵੀ ਦਰਿਆ ਲੰਘਦੇ ਹਨ ।

ਪੇਜ 90

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਸਤਰੰਗੀ ਪੀਂਘ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੇ ਰੰਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਤਰੰਗੀ ਪੀਂਘ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਰੰਗ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ |

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੰਜਮ ਨਾਲ ਕਿਉਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਭੂ-ਜਲ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਹੇਠਾਂ ਜਮ੍ਹਾਂ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਲਗਦੇ ਹਨ | ਇਸ ਲਈ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੰਜਮ ਨਾਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਪੇਜ 91-92

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ : (ਵਾਟਰ-ਵਰਕਸ, ਮੱਛੀਆਂ, ਵਰਖਾ, ਸਮੁੰਦਰ, ਸੱਤ) ,

(ਉ) ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸੋਤ …………………………… ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਵਰਖਾ

(ਅ) ਸਾਡੇ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਟੂਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ……………………….. ਤੋਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਵਾਟਰ-ਵਰਕਸ

(ਇ) ਸਤਰੰਗੀ ਪੀਂਘ ਵਿੱਚ ……………………………………. ਰੰਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਸੱਤ

(ਸ) ਦਰਿਆ ਆਖਿਰ ਰਿਆ ਆਖਿਰ ……………………………. ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਮੁੰਦਰ

(ਹ) ਤਲਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ……………………………… ਵੀ ਪਾਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਮੱਛੀਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਸਹੀ (✓) ਜਾਂ ਗਲਤ (✗) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ :

(ਉ) ਸਤਲੁਜ ਦਰਿਆ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✓

(ਅ) ਸਤਰੰਗੀ ਪੀਂਘ ਮੀਂਹ ਪੈਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਣਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✗

(ਇ) ਧਰਤੀ ਹੇਠਲਾ ਪਾਣੀ ਵੀ ਵਰਖਾ ਦਾ ਪਾਣੀ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✓

(ਸ) ਭੂ-ਜਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੰਜਮ ਨਾਲ ਕਰਨੀ
ਉੱਤਰ-
✓

(ਹ) ਸਤਰੰਗੀ ਪੀਂਘ ਸੂਰਜ ਵੱਲ ਵੇਖਣ ’ਤੇ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✗

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.

ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਅੱਗੇ (✓) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ :

(ਉ) ਕਾਲੀਆਂ ਇੱਟਾਂ ਕਾਲੇ ਰੋੜ, ……………………………… ਵਰਸਾ ਦੇ ਜ਼ੋਰੋ-ਜ਼ੋਰ ।
ਫੁੱਲ
ਮੀਂਹ
ਬਰਫ਼
ਉੱਤਰ-
ਮੀਂਹ ।

(ਅ) ਸਤਰੰਗੀ ਪੀਂਘ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਹੜਾ ਰੰਗ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ?
ਲਾਲ ਪੀਲਾ ,
ਗੁਲਾਬੀ
ਉੱਤਰ-
ਗੁਲਾਬੀ ।.

(ਇ) ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਮੁੱਖ ਨਦੀ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
ਗੰਗਾ
ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ‘
ਨਰਮਦਾ
ਉੱਤਰ-
ਗੰਗਾ ।

(ਸ) ਧਰਤੀ ਹੇਠਾਂ ਪਾਣੀ ਜਮਾਂ ਹੋਣ ਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਸਾਲ ਲਗਦੇ ਹਨ ?
10 ਸਾਲ
100 ਸਾਲ
ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ
ਉੱਤਰ-
ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ॥

(ਹ) ਕਿਹੜਾ ਦਰਿਆ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚੋਂ ਨਹੀਂ ਲੰਘਦਾ ?
ਜਮੁਨਾ
ਰਾਵੀ .
ਬਿਆਸ
ਉੱਤਰ-
ਜਮੁਨਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਸਤਰੰਗੀ ਪੀਂਘ ਦਾ ਚਿੱਤਰ ਬਣਾ ਕੇ ਸਹੀ ਤਰਤੀਬ ਵਿੱਚ ਰੰਗ ਭਰੋ-

ਉੱਤਰ-

EVS Guide for Class 3 PSEB ਪਾਣੀ ਦੇ ਸੋਤ Important Questions and Answers

(i) ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਚੋਣ :

1. ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤ ਹਨ ।
(ਉ) ਵਰਖਾ
(ਈ) ਨਲਕਾ
(ਅ) ਨਦੀ
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਸਾਰੇ ਠੀਕ ।

2. ਮੀਂਹ ਪੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਤਰੰਗੀ ਪੀਂਘ ਦੇਖਣੀ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਕਿਹੜੇ ਪਾਸੇ ਦੇਖਣਾ ਪਵੇਗਾ ? .
(ੳ) ਸੂਰਜ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ
(ਅ) ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਉਲਟੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ
(ਇ) ਦੱਖਣ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ
(ਸ) ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਅ) ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਉਲਟੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ

(ii) ਇੱਕ ਵਾਕ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕੀ ਸਾਨੂੰ ਟੂਟੀ ਖੁਲ੍ਹੀ ਛੱਡ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ
ਉੱਤਰ-
ਨਹੀਂ, ਇਸ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਗੰਗਾ, ਜਮੁਨਾ, ਸਤਲੁਜ, ਵਿਆਸ ॥

(iii) ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ :

1. ਵਰਖਾ	(ਉ) ਨਦੀ
2. ਪਾਣੀ ਦਾ ਸੋਮਾ	(ਅ) ਤੇ ਕੀਮਤੀ ਚੀਜ਼
3. ਪਾਣੀ.	(ਇ) ਛੱਤਰੀ ॥

ਉੱਤਰ-

1. ਵਰਖਾ	(ਇ) ਛੱਤਰੀ
2. ਪਾਣੀ ਦਾ ਸੋਮਾ	(ਉ) ਨਦੀ
3. ਪਾਣੀ.	(ਅ) ਤੇ ਕੀਮਤੀ ਚੀਜ਼

(iv) ਦਿਮਾਗੀ ਕਸਰਤ :

ਉੱਤਰ-

(v) ਵੱਡੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਨਦੀ ਜਾਂ ਦਰਿਆ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਣਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਵਰਖਾ ਅਤੇ ਬਰਫ਼ ਦਾ ਪਿਘਲਿਆ ਪਾਣੀ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠਾਂ ਵਲ ਨੂੰ ਵੱਗਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਰਸਤਾ ਬਣਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਇਸ ਨੂੰ ਨਦੀ ਜਾਂ ਦਰਿਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 3rd Class EVS Book Solutions Chapter 13 ਪਾਣੀ-ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਧਾਰ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 3 EVS Chapter 13 ਪਾਣੀ-ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਧਾਰ

EVS Guide for Class 3 PSEB ਪਾਣੀ-ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਧਾਰ Textbook Questions and Answers

ਪੇਜ 82

ਕਿਰਿਆ 1.

ਨੋਟ ਕਰੋ, ਤੁਸੀਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕਿੰਨੇ ਗਲਾਸ ਪਾਣੀ ਪੀਂਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ-
ਆਪ ਕਰੋ ।

ਕਿਰਿਆ 2.

ਅਸੀਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਾ ਬੱਚਿਓ ! ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਦੱਸ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਸੀਂ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ?

ਉੱਤਰ-
ਆਪ ਕਰੋ :

ਪੇਜ 83-84

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ : (ਪਿਆਸ, ਪਾਣੀ, ਜੀਵਨ, ਜਿਊਂਦੇ, ਬਿਜਲੀ)

(ੳ) ਪਾਣੀ ਹੀ …………………………… ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਜੀਵਨ

(ਅ) ਪਾਣੀ ਹੀ ਸਾਡੀ ……………………………. ਬੁਝਾਉਂਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਪਿਆਸ

(ੲ) ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਅਸੀਂ …………………………….. ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦੇ ।
ਉੱਤਰ-
ਜਿਊਂਦੇ

(ਸ) ਪਾਣੀ ਤੋਂ ………………………………… ਵੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਬਿਜਲੀ

(ਹ) ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤਾ ਭਾਗ …………………………………… ਹੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਪਾਣੀ ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਅੱਗੇ ( ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ ):

(ਉ) ਪਿਆਸ ਲੱਗਣ ਤੇ ਅਸੀਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀ ਪੀਦੇ ਹਾਂ?
ਦੁੱਧ
ਚਾਹ,
ਪਾਣੀ
ਉੱਤਰ-
ਪਾਣੀ ।

(ਅ) ਪੌਦੇ ਧਰਤੀ ਹੇਠੋਂ ਪਾਣੀ ਕਿਵੇਂ ਚੂਸਦੇ ਹਨ ?
ਜੜ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀਂ
ਪੱਤਿਆਂ ਰਾਹੀਂ
ਟਾਹਣੀਆਂ ਰਾਹੀਂ
ਉੱਤਰ-
ਜੜ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ।

(ਇ) ਟਿਊਬਵੈੱਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪਾਣੀ ਕਿੱਥੇ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ
ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ
ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ
ਉੱਤਰ-
ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ।

(ਸ) ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਨਦੀਆਂ ਉੱਤੇ ਕੀ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਕਾਰਖਾਨੇ
ਡੈਮ
ਬਿਜਲੀ-ਘਰ
ਉੱਤਰ-
ਡੈਮ ॥

(ਹ) ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਕਿਸਨੂੰ ਹੈ ?
ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ
ਧੁ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਨੂੰ
ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ
ਉੱਤਰ-
ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸਹੀ (✓) ਜਾਂ ਗਲਤ (✗) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ :

(ਉ) ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕੋਈ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ।
ਉੱਤਰ-
✗

(ਅ) ਜੰਗਲੀ-ਜਾਨਵਰ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਵੀ ਰਹਿ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
✗

(ਇ) ਪਾਣੀ ਭੋਜਨ ਨੂੰ ਪਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਾਡੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✓

ਪੇਜ 85

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰ ਪਾਣੀ ਕਿੱਥੋਂ ਪੀਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕਿਸੇ ਛੱਪੜ ਜਾਂ ਨਦੀ ਵਿੱਚੋਂ ਪਾਣੀ ਪੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਮੱਝਾਂ ਤੇ ਗਾਂਵਾਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਾ
ਉੱਤਰ-
ਕਈ-ਕਈ ਬਾਲਟੀਆਂ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਪਾਣੀ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਜਿਊਂਦੇ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦੇ ।

EVS Guide for Class 3 PSEB ਪਾਣੀ-ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਧਾਰ Important Questions and Answers

(i) ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਚੋਣ :

1. ਅਧਿਆਪਕ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਕਿਸ ਨੇ ਮੰਗੀ ? .
(ਉ) ਸੁਰਿੰਦਰ
(ਅ) ਮੋਹਣ
(ਇ) ਟੀਨਾ
(ਸ) ਰਜਨੀ ।
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਸੁਰਿੰਦਰ

2. ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਕਿਸ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਹੈ ?
(ਉ) ਮਨੁੱਖ
(ਅ) ਪੌਦਾ
(ਇ) ਗਾਂ
(ਸ) ਕੁਰਸੀ ॥
ਉੱਤਰ-
(ਸ) ਕੁਰਸੀ ॥

(ii) ਇੱਕ ਵਾਕ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਕੰਮ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ-
ਨਹਾਉਣਾ, ਕਪੜੇ ਧੋਣਾ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪਾਣੀ ਧਰਤੀ ਦਾ ਕੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਮੂਲ-ਆਧਾਰ ॥

(iii) ਗਲਤ/ਸਹੀ :

1. ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਖ਼ਾਨਿਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✓

2.ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਕਮੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✓

(iv) ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ :

1. ਗਾਂ	(ਉ) ਕਟੋਰੀ ਪਾਣੀ
2. ਬਿੱਲੀ	(ੲ) ਪਾਣੀ
3. ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਧਾਰ	(ਅ) ਬਾਲਟੀ ਪਾਣੀ

ਉੱਤਰ-

1. ਗਾਂ	(ੲ) ਪਾਣੀ
2. ਬਿੱਲੀ	(ਉ) ਕਟੋਰੀ ਪਾਣੀ
3. ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਧਾਰ	(ਅ) ਬਾਲਟੀ ਪਾਣੀ

(v) ਦਿਮਾਗੀ ਕਸਰਤ :

ਉੱਤਰ-

(vi) ਵੱਡੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਅਸੀਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ? ਕੋਈ ਵੀ ਕੰਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-

1. ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।
2. ਪਾਣੀ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਸਿੰਜਾਈ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
3. ਅਸੀਂ ਪਾਣੀ ਪੀਂਦੇ ਵੀ ਹਾਂ ।
4. ਸਬਜ਼ੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਪਾਣੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 3rd Class EVS Book Solutions Chapter 12 ਸਾਡਾ ਆਂਢ-ਗੁਆਂਢ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 3 EVS Chapter 12 ਸਾਡਾ ਆਂਢ-ਗੁਆਂਢ

EVS Guide for Class 3 PSEB ਸਾਡਾ ਆਂਢ-ਗੁਆਂਢ Textbook Questions and Answers

ਪੇਜ 74

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਗੁਆਂਢ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਅਜਿਹੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਜੋ ਸਾਡੇ ਘਰ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਸਾਡਾ ਗੁਆਂਢ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਕਿਰਿਆ 1.

ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗੁਆਂਢ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਬਣਾ ਕੇ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪ ਕਰੋ ।

ਪੇਜ 75

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ? ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਚਾਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ – ਪੂਰਬ, ਪੱਛਮ, ਉੱਤਰ, ਦੱਖਣ ।

ਪੇਜ 76

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :

(ਉ) ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਨਾਮ ……………………………. ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪ ਕਰੋ

(ਅ) ਸਾਡੀ ਤਹਿਸੀਲ ਦਾ ਨਾਮ ……………………………….. ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪ ਕਰੋ

(ੲ) ਸਾਡੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਨਾਮ …………………………. ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪ ਕਰੋ

(ਸ) ਸਾਡੇ ਰਾਜ ਦਾ ਨਾਮ ……………………….. ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੰਜਾਬ

(ਹ) ਸਾਡੇ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ …………………………………… ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ

(ਕ) ਸਾਡਾ ਦੇਸ਼ ………………………….. ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਭਾਰਤ

(ਖ) ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ………………………… ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਦਿੱਲੀ ॥

ਪੇਜ 77

ਕਿਰਿਆ 2.

ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਨਾਲ ਲਗਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਪਿੰਡਾਂ ਜਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਬਣਾ ਕੇ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪ ਕਰੋ ।

ਕਿਰਿਆ 3.

ਸਕੂਲ ਦੀਆਂ ਚਾਰੋ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀ-ਕੀ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ? ਇਸਦੀ ਵੀ ਸੂਚੀ ਬਣਾਓ
ਉੱਤਰ-
ਆਪ ਕਰੋ ।

ਕਿਰਿਆ 4.

ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਸਾਫ਼-ਸਫ਼ਾਈ ਰੱਖਣ ਦੀ ਆਦਤ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨ ਲਈ ਟੀਮਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਸੌਂਪੀਆਂ ਜਾਣ ।
ਉੱਤਰ-
ਆਪ ਕਰੋ ।

ਪੇਜ 78

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.

ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਸਾਹਮਣੇ (✓), ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ :

(ਉ) ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਦੋ
ਚਾਰ
ਪੰਜ
ਉੱਤਰ-
ਚਾਰ ।

(ਅ) ਸੂਰਜ ਕਿਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ,
ਦੱਖਣ
ਪੂਰਬ,
ਉੱਤਰ-
ਪੂਰਬ ।

(ੲ) ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਦੇ ਉੱਪਰ ਵੱਲ ਕਿਹੜੀ ਦਿਸ਼ਾ ਹੈ ?
ਪੂਰਬ ‘
ਉੱਤਰ
ਪੱਛਮ
ਉੱਤਰ-
ਉੱਤਰ ।

(ਸ) ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਤਹਿਸੀਲ ਬਣਦੀ ਹੈ ?
ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ
ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ
ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਧੋ
ਉੱਤਰ-
ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ।

(ਹ) ਆਲਾ-ਦੁਆਲਾ ਸਾਫ਼ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਸਰੀਰਕ ਪੱਖੋਂ ਕਿਵੇਂ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ?
ਤੰਦਰੁਸਤ
ਬਿਮਾਰ
ਉਦਾਸ
ਉੱਤਰ-
ਤੰਦਰੁਸਤ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸਹੀ (✓) ਜਾਂ ਗਲਤ (✗) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ :

(ੳ) ਸੂਰਜ ਸਾਨੂੰ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✓

(ਅ) ਕਈ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਤਹਿਸੀਲ ਬਣਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✗

(ੲ) ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਸਫ਼ਾਈ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✓

(ਸ) ਸੂਰਜ ਦੱਖਣ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✗

(ਹ) ਗੁਆਂਢ ਸਾਡੇ ਘਰ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
✗

ਪੇਜ 79

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਲਿਖੋ ।

ਉੱਤਰ-

ਨੋਟ-ਕਾਪੀ-ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਸਦਾ ਇਸੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦਰਸਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਤੁਸੀਂ ਜਿੱਥੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋ ਉੱਥੇ ਪੂਰਵ ਇਸ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ :.. (ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ, ਪੱਛਮ, ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰਾ, ਪਰਿਵਾਰ, ਰਾਜਾਂ)

(ਉ) ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ………………………………… ਸਾਡੇ ਘਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ-
ਪਰਿਵਾਰ

(ਅ) ਕਈ ………………………. ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਬਣਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਰਾਜਾਂ

(ਇ) ਕਈ ………………………………. ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਰਾਜ ਬਣਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ

(ਸ) ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਨੂੰ …………………………………… ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰਾ

(ਹ) ਸੂਰਜ …………………………………. ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਛਿਪਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ-
ਪੱਛਮ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਸਹੀ ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

(ਉ)	(ਅ)
1. ਭਾਰਤ	(ਉ) ਰਾਜ
2. ਪੰਜਾਬ	(ਅ) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ
3. ਪਟਿਆਲਾ	(ਬ) ਦੇਸ਼

ਉੱਤਰ-

(ਉ)	(ਅ)
1. ਭਾਰਤ	(ਬ) ਦੇਸ਼
2. ਪੰਜਾਬ	(ਉ) ਰਾਜ
3. ਪਟਿਆਲਾ	(ਅ) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ

ਪੇਜ 80

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਮਿਲਾਨ ਕਰੋ :

1. ਡਾਕਖ਼ਾਨਾ,	(ਉ) ਸੁਰੱਖਿਆ
2. ਹਸਪਤਾਲ	(ਅ) ਚਿੱਠੀ-ਪੱਤਰ
3. ਸਕੂਲ	(ਬ) ਇਲਾਜ
4. ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ	(ਸ) ਸਿੱਖਿਆ
5. ਬੈਂਕ,	(ਹ) ਪਿੰਡ ਦੇ ਮਸਲੇ
6. ਪੰਚਾਇਤ ਘਰ	(ਕ) ਪੈਸੇ ਦਾ ਲੈਣ ਦੇਣ ‘

ਉੱਤਰ-

1. ਡਾਕਖ਼ਾਨਾ	(ਅ) ਚਿੱਠੀ-ਪੱਤਰ
2. ਹਸਪਤਾਲ	(ਬ) ਇਲਾਜ
3. ਸਕੂਲ	(ਸ) ਸਿੱਖਿਆ
4. ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ	(ਉ) ਸੁਰੱਖਿਆ
5. ਬੈਂਕ,	(ਕ) ਪੈਸੇ ਦਾ ਲੈਣ ਦੇਣ |
6. ਪੰਚਾਇਤ ਘਰ	(ਹ) ਪਿੰਡ ਦੇ ਮਸਲੇ

EVS Guide for Class 3 PSEB ਸਾਡਾ ਆਂਢ-ਗੁਆਂਢ Important Questions and Answers

(i) ਬਹੁਵਿਕਲਪੀ ਚੋਣ :

1. ਸੂਰਜ ਕਿਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਪੂਰਵ
(ਅ) ਪੱਛਮ
(ਈ) ਉੱਤਰ
(ਸ) ਦੱਖਣ ॥
ਉੱਤਰ-
(ਉ) ਪੂਰਵ

2. ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਘਰ ਕੋਈ ਬਿਮਾਰ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇਲਾਜ ਲਈ ਕਿੱਥੇ ਲੈ ਕੇ ਜਾਉਗੇ ?
(ੳ) ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ
(ਅ) ਤੇ ਪੰਚਾਇਤ ਘਰ
(ਇ) ਹਸਪਤਾਲ
(ਸ) ਡਾਕਖਾਨੇ ।
ਉੱਤਰ-
(ਇ) ਹਸਪਤਾਲ

(ii) ਇੱਕ ਵਾਕ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਾਨੂੰ ਆਪਣਾ ਆਲਾ-ਦੁਆਲਾ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਰਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਜੇਕਰ ਸਵੇਰੇ-ਸਵੇਰੇ ਤੁਸੀਂ ਸੂਰਜ ਵੱਲ ਮੂੰਹ ਕਰਕੇ ਖੜੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਪਿੱਛੇ ਕਿਹੜੀ ਦਿਸ਼ਾ ਹੋਵੇਗੀ ?
ਉੱਤਰ-
ਸਾਡੇ ਪਿੱਛੇ ਪੱਛਮ ਦਿਸ਼ਾ ਹੋਵੇਗੀ ।

(iii) ਦਿਮਾਗੀ ਕਸਰਤ :

ਉੱਤਰ-

(iv) ਵੱਡੇ ਉੱਤਰ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਤਹਿਸੀਲ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲਾ ਕਿਵੇਂ ਬਣਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕਈ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਤਹਿਸੀਲ ਬਣਦੀ ਹੈ ਤੇ ਕਈ ਤਹਿਸੀਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬਣਦਾ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 3rd Class EVS Book Solutions Chapter 2 जब दादा जी जवान थे Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 3 EVS Chapter 2 जब दादा जी जवान थे

EVS Guide for Class 3 PSEB जब दादा जी जवान थे Textbook Questions and Answers

पृष्ठ 8

प्रश्न 1.
आप अपने परिवार के बड़े-बूढ़ों के लिए क्या करते हो ?
उत्तर-
पानी पिलाते हैं, भोजन खिलाते हैं, समाचार पत्र पढ़ के सुनाते हैं।

प्रश्न 2.
परिवार के बड़े-बूढ़े तुम्हारे लिए क्या करते हैं ?
उत्तर-
दादा जी मुझे स्कूल छोड़ कर आते हैं तथा ले कर आते हैं। दादी जी मेरे लिए मनपसंद भोजन बनाती हैं तथा मुझे कई बार कहानी भी सुनाते हैं।

प्रश्न 3.
बड़े-बूढ़ों को हमारी सहायता की जरूरत क्यों पड़ती है ?
उत्तर-
बुजुर्गों की नज़र कमज़ोर हो जाती है। सुनने की शक्ति, बोलने की शक्ति, याद शक्ति तथा शरीर आदि भी कमज़ोर हो जाता है। इसलिए उनको हमारी सहायता की आवश्यकता पड़ती है।

पृष्ठ 9

क्रिया 1.

एक बच्चे की आँखों पर पट्टी बाँध दें। बाकी बच्चे एक-एक करके उसे छूएँगे। वह पट्टी वाला बच्चा इन बच्चों को छू कर पहचानेगा। देखना वह बहुत सारे बच्चों को पहचान लेगा। उसे छूते समय बच्चे हँसेंगे या कुछ न कुछ बोलेंगे और इस तरह आसानी से पहचाने जाएँगे। बच्चे जानेंगे कि बिना देखे, छूने से या आवाज़ सुनने से भी हम दूसरों को पहचान सकते हैं।
उत्तर-
स्वयं करें।

पष्ट 10

प्रश्न 4.
स्पर्श करके पढ़ी जाने वाली लिपि को क्या कहते हैं ?
उत्तर-
ब्रेल लिपि।

प्रश्न 5.
ब्रेल लिपि को किसने बनाया ?
उत्तर-
लुई ब्रेल।

क्रिया 2.

हम बिना बोलं. इशारों द्वारा आपनी बात समझा सकते हैं। नीचे दिये गये चित्रों को पहचानो व लिखो – (हम जीत गए, रुक जाओ, चुप हो जाओ)

उत्तर-
1. रुक जाओ
2. चुप करो
3. हम जीत गए। पष्ट ।

पष्ट 11

क्रिया 3.

बच्चो, अब आप नीचे लिखें कामों के बारे ; बिना बोले इशारा करके कैसे समझाओगे ?
1. मैं पानी पीना चाहता हूँ।
2. मुझे कुछ खाने को चाहिए।
3. चले जाओ।
4. खड़े हो जाओ।
5. यहाँ आओ।
उत्तर-
स्वयं करें।

प्रश्न 6.
रिक्त स्थान भरो : (देखभाल, स्पर्श, पढ़ना, कहानियाँ)

(क) आँखों की रोशनी कम होने पर ……………… मुश्किल हो जाता है।
उत्तर-
पढ़ना

(ख) दादा-दादी हमें ……………… सुनाते हैं।
उत्तर-
कहानियाँ

(ग) अभ्यास से वस्तुओं को …… कर पहचान सकते हैं।
उत्तर-
स्पर्श

(घ) हमें बड़े-बूढ़ों की हम बड़-बूढ़ी की ……………… करनी चाहिए।
उत्तर-
देखभाल।

प्रश्न 7.
सही (✓) या गलत (✗) का निशान लगाए :

(क) हमें अपने बड़े-बूढ़ों का आदर करना चाहिए।
उत्तर-
✓

(ख) जो बच्चे बोल या सुन नहीं सकते, उनकी नक्ल नहीं करनी चाहिए।
उत्तर-
✓

(ग) हमें आँखें बंद करके खेलना चाहिए।
उत्तर-
✗

(घ) ना बोल सकने वाले कुछ लोग इशारों की भाषा में बात कर सकते हैं।
उत्तर-
✓

पृष्ठ 12

प्रश्न 8.
मिलान करें :

1. लुई ब्रेल	(क) संकेत भाषा
2. कमज़ोर शरीर	(ख) ब्रेल लिपि
3. इशारों से बातचीत	(ग) बुढ़ापा।

उत्तर-

1. लुई ब्रेल	(ख) ब्रेल लिपि
2. कमज़ोर शरीर	(ग) बुढ़ापा।
3. इशारों से बातचीत	(क) संकेत भाषा

Punjab State Board PSEB 3rd Class EVS Book Solutions Chapter 1 परिवार तथा रिश्ते Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 3 EVS Chapter 1 परिवार तथा रिश्ते

EVS Guide for Class 3 PSEB परिवार तथा रिश्ते Textbook Questions and Answers

पृष्ठ 3

क्रिया 1.
आपके घर में कौन-कौन है ? उनके नाम लिखो और बताएं आपका उनके साथ क्या रिश्ता है?

नाम	रिश्ता
1. ………………………………..	………………………………..
2. ………………………………..	………………………………..
3. ………………………………..	………………………………..
4. ………………………………..	………………………………..।

उत्तर-

नाम	रिश्ता
1.रवी	पिता जी
2. मोनिका	माता जी
3. सरुचि	मैं स्वय
4. अतुल	भाई।

नोट-बच्चों को अपने परिवार के सदस्यों के नाम तथा उनका अपने साथ संबंध भी लिखना चाहिए।

क्रिया 2.
अपने घर के किसी बड़े बुजुर्ग से पूछे कि क्या वह अपने बचपन में इसी परिवार के सदस्य थे ?
उत्तर-
स्वयं करें।

प्रश्न 1.
रानी को स्कूल जाना चाहिए या घर पर रह कर छोटे भाईयों की देखभाल करनी चाहिए ?
उत्तर-
उसे स्कूल जाना चाहिए।

पृष्ठ 5

प्रश्न 2.
तुम्हारी शक्ल परिवार के किस सदस्य से मिलती है ?
उत्तर-
मेरी शक्ल मेरी माता जी से मिलती है।

पृष्ठ 6

प्रश्न 3.
रिक्त स्थान भरो: (ज्यादा, स्थान, कीटाणु, नाना-नानी, छोटा)

(क) गंदे हाथों में ……………… होते हैं।
उत्तर-
कीटाणु

(ख) बच्चे के जन्म के बाद परिवार के सदस्यों की संख्या ……………… हो जाती है।
उत्तर-
ज्यादा

(ग) वस्तुओं को प्रयोग करने के बाद उनको उनके ……………… पर रखना चाहिए।
उत्तर-
स्थान

(घ) किरण का परिवार ……………… .
उत्तर-
छोटा

(ङ) आपके माता जी आपके ………………………….. की बेटी है।
उत्तर-
नाना-नानी।

प्रश्न 4.
सही मिलान करें :

1. माता	(क) फूफा
2. मामा	(ख) मासड़
3. बुआ	(ग) पिता
4. ताऊ	(घ) मामी
5. मासी	(ङ) ताई

उत्तर-

1. माता	(ग) पिता
2. मामा	(घ) मामी
3. बुआ	(क) फूफा
4. ताऊ	(ङ) ताई
5. मासी	(ख) मासड़

प्रश्न 5.
नीचे दिए गए वाक्यों के आगे (✓) का चिन्ह लगाएं:

(क) तुम्हारे दादा जी के पिता जी तुम्हारे क्या लगते हैं ?
चाचा जी
पड़दादा जी
नाना जी
उत्तर-
पड़दादा जी।

(ख) तुम्हारी दादी तुम्हारी माता जी की क्या लगती है ?
बुआ
मामी
सास
उत्तर-
सास।

(ग) तुम्हारे पिता जी की बहन तुम्हारी क्या लगती है ?
मासी
बुआ
बहन
उत्तर-
फूफी।

(घ) तुम्हारी माता जी की बहन तुम्हारी क्या लगती है ?
बुआ
मासी
चाची
उत्तर-
मासी।

Punjab State Board PSEB 3rd Class Hindi Book Solutions Chapter 11 रहना जरा संभल के Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 3 Hindi Chapter 11 रहना जरा संभल के

Hindi Guide for Class 3 PSEB रहना जरा संभल के Textbook Questions and Answers

अभ्यास के प्रश्नों के उत्तर

I. बताओ

1. बड़ दादा अपनी खुशी कैसे प्रकट कर रहे थे ?
उत्तर-
बड़ दादा अपनी बड़ी-बड़ी पत्तियाँ लहरा कर अपनी खुशी प्रकट कर रहे थे।

2. पेड़-पौधों का अस्तित्व क्यों ख़तरे में पड़ गया है ?
उत्तर-
नगरीकरण और बढ़ती जनसंख्या के कारण पेड़-पौधों का अस्तित्व ख़तरे में पड़ गया है।

3. पेड़-पौधों से हमें क्या लाभ हैं ?
उत्तर-
पेड़-पौधे न केवल हमें फल प्रदान करते हैं बल्कि इनकी लकड़ी हमारे घर के दरवाज़ों, खिड़कियों व अन्य वस्तुएँ आदि बनाने के काम आती है। इनके फूलों से इत्र और तेल आदि बनते हैं। पेड़-पौधे न केवल वातावरण को शुद्ध करके हमें ऑक्सीजन प्रदान करते हैं बल्कि कई पेड़ तो औषधि के काम भी आते हैं।

4. पत्तलों का क्या उपयोग होता है ?
उत्तर-
पेड़ों-पौधों के पत्तों से बने पत्तलों का उपयोग भोजन खाने में किया जाता है।

5. नीम गुणकारी कैसे है ?
उत्तर-
नीम बहुत गुणकारी है। इसकी पत्तियाँ, छाल व फल दवा बनाने के काम आते हैं। इससे चमड़ी के रोगों का इलाज होता है। इसकी सूखी पत्तियाँ कीटनाशक के रूप में काम आती हैं। इसकी दातुन करने से कभी दाँतों को कीड़े नहीं लगते।

6. तुलसी के पत्ते कैसे लाभकारी हैं ?
उत्तर-
तुलसी का पौधा पवित्र माना जाता है। कोई भी पावन कार्य इसकी पत्तियों के बिना अधूरा | माना जाता है। तुलसी की पत्तियों का रस शहद में मिलाकर पीने से सर्दी-जुकाम, खाँसी और बुखार दूर होते हैं।

II. वाक्य पूरे करो

मेरी मज़बूत डालियों पर युवतियों ने ………………………. डाला है।
हम मानव को ………………………. ऑक्सीजन देते हैं।
तुम्हारी झब्बेदार जड़ धरती से लग पुनः ………………………. बन जाती है।
नीम रक्त विकार औषधि का ………………………. है।
छुटकी तुलसी ………………………. की मूर्ति है।
उत्तर-
(i) मेरी मज़बूत डालियों पर युवतियों ने झूला डाला है।
(ii) हम मानव को जीवनदायिनी ऑक्सीजन देते हैं।
(iii) तुम्हारी झब्बेदार जड़ धरती से लग पुनः तना बन जाती है।
(iv) नीम रक्त-विकार औषधि का खजाना है।
(v) छुटकी तुलसी पवित्रता की मूर्ति है।

III. वाक्य बनाओ

फूले नहीं समाना = बहुत खुश होना = ……………………….
आँखों के तारे = बहुत प्यारे = ……………………….
जाल में फँसाना = बन्धन में डालना = ……………………….
अक्ल का कच्चा = बुद्धू, मूर्ख = ……………………….
ज़िदद का पक्का = दृढ़ इरादा = ……………………….
उत्तर-
(i) फूले नहीं समाना = बहुत खुश होना = कक्षा में अध्यापक से अपनी प्रशंसा सुनकर महेश फूले नहीं समाया।
(ii) आँखों के तारे = बहुत प्यारे = बच्चे अपनी माता-पिता की आँखों के तारे होते हैं।
(iii) जाल में फँसाना = बन्धन में डालना = सेठ ने अपनी चिकनी चुपड़ी बातों से रामू को अपने जाल में फँसा लिया।
(iv) अक्ल का कच्चा = बुद्ध, मूर्ख = महेश से अपने मन की बात मत कहना, वह तो अक्ल का कच्चा है।
(v) ज़िद्द का पक्का = दृढ़ इरादा = राजा अपनी ज़िद्द का पक्का है।

IV. विराम चिह्न लगाओ –

1. अरे वाह दादा पोती में क्या गपशप हो रही
उत्तर-
अरे वाह ! दादा-पोती में क्या गपशप हो रही है ?

2. अरे तुम्हारी निम्मी दीदी क्या कम गुणकारी
उत्तर-
अरे, तुम्हारी निम्मी दीदी क्या कम गुणकारी है।

3. बेटी ये बच्चे ही धरती पर अच्छे हैं मन के सच्चे हैं ज़िदद के पक्के हैं|
उत्तर-
‘बेटी ! ये बच्चे ही धरती पर अच्छे हैं, मन के सच्चे हैं, ज़िद्द के पक्के हैं।

V. दिए गए शब्दों के विलोम शब्द गोले में से ढूँढ़कर सही स्थान पर लिखो –

(1) जीवन = ……………………….
(2) उजाड़ = ……………………….
(3) पढ़ना = ……………………….
(4) गमी = ……………………….
(5) पाप = ……………………….
(6) गुण = ……………………….
(7) समझदार = ……………………….
(8) सुखी = ……………………….
(9) खुशी = ……………………….
(10) दिन = ……………………….
(11) पुरानी = ……………………….
(12) शुद्ध = ……………………….

उत्तर-
(1) जीवन = मृत्यु।
(2) उजाड़ = आबाद।
(3) पढ़ना = लिखना।
(4) गर्मी = सर्दी।
(5) पाप = पुण्य।
(6) गुण = अवगुण।
(7) समझदार = नासमझ।
(8) सुखी = दुःखी।
(9) खुशी = गमी।
(10) दिन = रात।
(11) पुरानी = नई।
(12) शुद्ध = अशुद्ध।

VI. नए शब्द बनाओ-

पत्ती = पत्ती = त्त = ……………………….
निम्मी = म्म = ……………………….
चच्चू = च्च = ……………………….
पक्का = क्क = ……………………….
झब्बेदार = ब्ब = ……………………….
ज़िद्द = द्द = ……………………….
उत्तर –
(i) त्त = पत्तल, पत्ता।
(ii) म्म = जुम्मन, चम्मच।
(iii) च्च = सर्वोच्च, बच्चा।
(iv) क्क = धक्का, चक्का।
(v) ब्ब = डिब्बा, अब्बा।
(vi) द्द = दद्दा, भद्दा।

VII. श्रुत लेख

हम मानव को जीवनदायिनी ऑक्सीजन देते हैं। कुछ पेड़ों से रात में कार्बनडाइ-ऑक्साइड निकलती है। बच्चो हमको रखना याद। हमसे है-जीवन आबाद।
उत्तर-
विद्यार्थी उपरोक्त पंक्तियों का श्रुतलेख लिखने का अभ्यास करें।

VIII. करो

(i) पेड़ों पर नारे लिखकर कक्षा में लगाओ।
(ii) पेड़ों की रक्षा करने का व्रत लो।
(iii) इस पाठ का अभिनय सही वेशभूषा धारण कर करो।
उत्तर-
निर्देश-विद्यार्थी उपरोक्त कार्यों को करने का प्रयास करें।

IX. सम्बन्ध जोड़ो

दादा	फूफा
मामा	चाची
चाचा	बहन
बुआ	मौसी
भाई	दादी
मौसा	मामी

उत्तर-
(i) दादा = दादी।
(ii) मामा = मामी।
(iii) चाची = चाचा।
(iv) बुआ = फूफा।
(v) भाई = बहन।
(vi) मौसा = मौसी।

अध्यापन निर्देश-अध्यापक बच्चों को समझाए कि जब किसी शब्द में एक अक्षर आधा और दूसरा वही अक्षर पूरा हो तो, ऐसे शब्दों को ‘द्वित्व शब्द’ कहते हैं। जैसे–’पत्ती’ में एक ‘त्’ आधा और उसके बाद ‘त’ पूरा है। इसी प्रकार अन्य शब्द लेकर समझाएं।

रहना जरा संभल के Summary & Translation in Hindi

कठिन शब्दों के अर्थ

लहरा कर = हिला कर।
अवसर = मौका।
फूला नहीं समाना = बहुत खुश होना।
चहलपहल = लोगों की रौनक, भीड़।
पंचायत = पंचों की मंडली।
सैंकड़ों = कई सौ।
नगरीकरण = शहरों में बसना।
अस्तित्व = विद्यमानता।
आँखों के तारे = प्रिय, प्यारे।
जीवनदायिनी = जीवन-देने वाले।
स्वार्थी = मतलबी।
मानव = मनुष्य।
दूषित = गन्दा।
नासमझ = नादान, मूर्ख।
पत्तल = पत्तों को जोड़कर बनाई गई थाली।
सर्वाधिक = सबसे अधिक।
गुणकारी = लाभकारी।
रक्त विकार = खून के रोग।
औषधि = दवाई।
निबौलियों = नीम के फल।
कोमल = नर्म ।
शाखाएँ = टहनियाँ।
कीटनाशक = कीड़ों का नाश करने वाली दवा।
अनाज = गेहूँ, दालें आदि।
पावन = पवित्र, शुद्ध ।
मूर्ति = तस्वीर, छवि।
अक्ल के कच्चे = नादान, नासमझ।
फुलवारी = वाटिका, बगीचा।
कीटनाशक = कीटों को नष्ट करने वाली दवा।

Punjab State Board PSEB 3rd Class Hindi Book Solutions Chapter 10 चौराहे का दीया Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 3 Hindi Chapter 10 चौराहे का दीया

Hindi Guide for Class 3 PSEB चौराहे का दीया Textbook Questions and Answers

अभ्यास के प्रश्नों के उत्तर

I. बताओ

1. दीवाली के दिन बच्चों को किन वस्तुओं का चाव अधिक रहता है ?
उत्तर-
दीवाली के दिन बच्चों को फल और मिठाइयाँ खाने का चाव अधिक रहता है।

2. दादी माँ मिठाई और फल खाने को क्यों मना करती थी ?
उत्तर-
दादी माँ मिठाई और फल पूजा के लिए मंगवाती थी इसीलिए पूजा से पहले वह मिठाई और फल खाने को मना करती थी।

3. दादी माँ ने कहाँ-कहाँ दीए जलाने का आदेश दिया ?
उत्तर-
दादी माँ ने बच्चों को आदेश देते हुए कहा कि एक दीया मन्दिर में, एक गुरुद्वारा में और एक दीया चौराहे पर जला कर रख आना।

4. चौराहे पर दीया जलाना लेखक को बेकार क्यों लगता ?
उत्तर-
चौराहे पर रखा जलता दीया जरा-सी हवा के झोंकों से बुझ जाएगा, किसी वाहन या राहगीर की ठोकर से यह टूट जाएगा। इसीलिए लेखक को चौराहे पर दीया जलाना बेकार लगता।

5. दादी माँ के अनुसार चौराहे पर दीया जलाना क्यों जरूरी है ?
उत्तर-
दादी माँ के अनुसार चौराहे पर दीया जलाना सबसे ज़रूरी है। इससे भटकने वाले मुसाफिरों को मंजिल मिल सकती है।

II. इन विशेष शब्दों के अर्थ समझते हुए वाक्य बनाओ –

(i) मुँह से लार टपकना = किसी वस्तु को देखकर मन में खाने की इच्छा होना।
(ii) उत्साह काफूर होना = हौंसला ढह जाना।
(iii) जीभ पर ताला लगना = मन को काबू में रखना।
(iv) ऊब जाना = काम में मन न लगना।
(v) सिरदर्द लगना = झंझट लगना।
उत्तर-
(i) मुँह से लार टपकना = किसी वस्तु को देखकर मन में खाने की इच्छा होना – पके हुए अंगूरों के गुच्छे देखकर लोमड़ी के मुँह से लार | टपकने लगी।
(ii) उत्साह काफूर होना = हौंसला ढह जानावर्षा से मैदान गीला होने के कारण हमारे खिलाड़ियों का मैच जीतने का सारा उत्साह काफूर हो गया।
(iii) जीभ पर ताला लगना = मन को काबू में रखना – फल खाने के इच्छुक बच्चे शाम तक जीभ पर ताला लगाए रखते।
(iv) ऊब जाना = काम में मन न लगना – मोहन जल्दी ही अपने काम से ऊब गया।
(v) सिरदर्द लगना = झंझट लगना -चौराहे पर दीया जलाकर रखना बच्चों को सिरदर्द लगता।

III. पढ़ो, समझो और लिखो –

मिठाई = मिठाइयाँ = मिठाइयों
दादी = दादियाँ = दादियों।
दीया = दीये = दीयों।
बच्चा = बच्चे = बच्चों।
टोकरा = टोकरे = टोकरों।
चौराहा = चौराहे = चौराहों।
डिब्बा = डिब्बे = डिब्बों।
उत्तर-
विद्यार्थी एकवचन से बने बहुवचन के रूपों को समझें और लिखने का अभ्यास करें।

IV. वाक्य बनाओ

मन्दिर, गुरुद्वारा, महक, नालायक, विचलित, ज्योति।
उत्तर-
(i) मन्दिर = हम शाम को मन्दिर जाते हैं।

(ii) गुरुद्वारा = हमारे घर के पास ही गुरुद्वारा
.
(iii) महक = फूलों की महक अच्छी लगती है।

(iv) नालायक = नालायक बच्चों का मन | शरारतों में खूब लगता है।
अथवा
दिनेश की गिनती नालायक बच्चों में होती है।

(v) विचलित = कितनी भी मुश्किलें आएं, वीर कभी विचलित नहीं होते।

(vi) ज्योति = मन्दिर में पवित्र ज्योति जलती

V. ‘ना’ और ‘अ’ अक्षर लगाकर विपरीत शब्द बनाओ

ना + लायक = …………………………..
ना + लायक = …………………………..
ना + समझ = …………………………..
अ + ज्ञान = ………………………….
अ + धर्म = …………………………..
उत्तर-
(i) ना + लायक = नालायक
(ii) ना + समझ = नासमझ
(ii) अ + ज्ञान = अज्ञान
(iv) अ + धर्म = अधर्म।

VI. बायीं ओर के चित्र में से दिए गए शब्दों के विपरीत शब्द ढूँढ़ कर लिखो

दिन = …………………………..
सुबह = …………………………..
बेकार = …………………………..
रोना = …………………………..
अंधकार = …………………………..
एक = …………………………..
हार = …………………………..
सवाल = …………………………..

उत्तर
शब्द विपरीतार्थक
(i) दिन = रात।
(ii) अंधकार = प्रकाश।
(iii) सुबह = शाम।
(iv) एक = अनेक।
(v) बेकार = ज़रूरी।
(vi) हार = जीत।
(vii) रोना = हँसना।
(viii) सवाल = जवाब।

VII. दिये गए शब्द जोड़ों के अर्थ दिए गए हैं। शब्द के अर्थ को समझते हुए वाक्य बनाओ

दीया = दीपक = हमने चौराहे पर दीया जलाया।
दिया = देना = दादी माँ ने गरीबों को दान दिया।
दिन = दिवस = …………………………..
दीन = असहाय = …………………………..
हंस = एक पक्षी = …………………………..
हँस = हँसना = ……………………………
जान = प्राण = …………………………..
जान = पता लगना = …………………………..
मान = इज्ज़त = …………………………
मान = मान जाना = …………………………..
खोया = दूध से बनी वस्तु/मिठाई = …………………………..
खोया = गुम हो जाना = …………………………..
मिल = कारखाना = …………………………..
मिल = मिलना = …………………………..
मील = सड़क पर दूरी मापने का एक पैमाना = …………………………..
उत्तर-
(i) दीया = दीपक = हमने चौराहे पर दीया जलाया।
दिया = देना = दादी माँ ने गरीबों को दान दिया।

(ii) दिन = दिवस = मेरा आज का दिन अच्छा रहा।
दीन = असहाय = दीन-दुखियों की सेवा करो।

(iii) हंस = एक पक्षी = तालाब में हंस तैर रहे हैं।
हँस = हँसना = वे भिखारी पर हँस रहे थे।

(iv) जान = प्राण = मोहन और सोहन तो जान बचा कर भागे।
जान = पता लगना = मैं आपके सारे भेद जान गया हूँ।

(v) मान = इज्ज़त = वह मेरा बहुत मान करता है।
मान = मान जाना = वह मेरी बात मान गया।

(vi) खोया = दूध से बनी वस्तु/मिठाई = मुझे खोया बहुत भाता है।
खोया = गुम हो जाना = मेरा खोया पेन कल मुझे मिल गया।

(vii) मिल = कारखाना = मेरे पिता जी एक मिल में काम करते हैं।
मिल = मिलना = मुझे मेरी पुस्तक मिल नहीं रही।
मील = सड़क पर दूरी मापने का एक पैमाना = मुझे पाँच मील पैदल चलना पड़ा।

VIII. दिए गए शब्दों का मिलान करो

उत्तर-
(i) बच्चा = बचपन।
(ii) बूढ़ा = बुढ़ापा।
(iii) मुस्कराना = मुस्कराहट।
(iv) भोला = भोलापन।
(v) महकना = महक।

IX. इन शब्दों के स्थान पर एक शब्द लिखो

जहाँ चार राह मिलते हों = चौराहा।
सिक्खों का पूजा का स्थान = …………………………..
हिन्दुओं का पूजा का स्थान = …………………………..
मुसलमानों का पूजा का स्थान = …………………………..
ईसाइयों का पूजा का स्थान = …………………………..
उत्तर-
वाक्यांश के लिए एक शब्द –
(i) जहाँ चार राह मिलते हों = चौराहा।
(ii) सिक्खों का पूजा का स्थान = गुरुद्वारा।
(iii) हिन्दुओं का पूजा का स्थान = मन्दिर।
(iv) मुसलमानों का पूजा का स्थान = मस्जिद।
(v) ईसाइयों का पूजा का स्थान = गिरजाघर ।

X. दिए गए चित्र को ध्यान से देखो। दीवाली पर पाँच वाक्य लिखो।

1. दीपावली रोशनी का त्योहार है।
2. बच्चे इस दिन खूब पटाखे चलाते हैं।
3. बच्चे नए-नए कपड़े पहनते हैं।
4. बच्चे मिठाइयाँ और फल खाते हैं।
5. इस दिन लक्ष्मी की पूजा की जाती है।

चौराहे का दीया Summary & Translation in Hindi

पाठ का सार

‘चौराहे का दीया’ पाठ के लेखक कमलेश भारतीय अपने बचपन की दीपावली को याद करते कहते हैं कि दीपावली से कुछ दिन पहले ही मिठाइयों और फूलों की दुकानें सज जाती थीं। कब मिठाइयाँ खरीदने जाएंगे ? यह पूछते-पूछते दीवाली का दिन भी आ जाता। दीवाली में मिठाइयों को देखकर हमारे मुँह में पानी आ जाता लेकिन दादी माँ का हुक्म रहता कि पूजा से पहले कुछ नहीं मिलेगा।

हम जीभ पर ताला लगाए शाम तक का इन्तज़ार करते कि कब शाम हो और पूजा हो। लेकिन दादी माँ पूजा करने से पहले कई दीयों में तेल डालकर हमें समझाने लगती कि यह दीया मन्दिर में जलाना, यह दीया गुरुद्वारे में और यह एक दीया किसी चौराहे पर जलाना। हमें कुछ समझ में नहीं आता कि इन दीयों को जलाने से क्या होगा? हमें रहता कि जल्दी से जल्दी दीए जलाने का काम पूरा हो और हम फल और मिठाइयाँ खाएँ।

दादी से इन दीयों को जलाने के बारे में पूछने पर वह हमें बताती कि ये दीये इसलिए जलाए जाते हैं ताकि मन्दिर और गुरुद्वारों से तुम एक-सी रोशनी, एक-सा ज्ञान प्राप्त करो। “और चौराहे का दीया किसलिए दादी माँ ?” हम पूछते। दादी माँ हमें समझाती, “मेरे भोले बच्चो! चौराहे का दीया सबसे ज्यादा ज़रूरी है। इससे भटकने वाले मुसाफिरों को मंज़िल मिल सकती है और मन्दिरगुरुद्वारे को जोड़ने वाली एक ही ज्योति की पहचान भी।”

कठिन शब्दों के अर्थ

खोया हुआ = मग्न हुआ।
आदेश = हुक्म, आज्ञा।
महक = खुशबू।
उत्साह = जोश।
दीया = दीपक।
चौराहा = जहाँ चार रास्ते आपस में मिलते हों।
लुभाना = ललचाना।
काफूर होना = उड़ जाना।
सनकी = धुन, दीवानगी।
नालायक = ना समझदार।
आग्रह = अनुनय, विनती।
हासिल = प्राप्त।
खीझकर = चिढ़कर।
बेकार = व्यर्थ ।
राहगीर = यात्री, पैदल चलने वाला।
विचलित = डगमगाना।
मंज़िल = लक्ष्य।
मुसाफिरों = यात्रियों।
वाहन = गाड़ियाँ।

Punjab State Board PSEB 3rd Class Hindi Book Solutions Chapter 9 पेड़ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 3 Hindi Chapter 9 पेड़

Hindi Guide for Class 3 PSEB पेड़ Textbook Questions and Answers

अभ्यास के प्रश्नों के उत्तर

I. बताओ

1. पेड़ खड़े-खड़े कैसे दिखते हैं ?
उत्तर-
पेड़ खड़े-खड़े सैनिक जैसे दिखते हैं।

2. पेड़ किस-किस स्थिति में भी नहीं घबराते ?
उत्तर-पेड़ सर्दी, गर्मी, वर्षा किसी भी स्थिति में नहीं घबराते।

3. पेड़ों की मस्ती कैसे दिखाई देती है ?
उत्तर-
हरे और गुलाबी पत्तों रूपी आभूषण पहने | पेड़ मस्ती में दिखाई देते हैं।

4. पेड़ों का स्वभाव क्या है ?
उत्तर-
पेड़ों का स्वभाव सज्जनता से भरा है। फल और फूलों से लदे हुए पेड़ सदा नीचे झुके रहते हैं।

5. पेड़ इस कविता के द्वारा क्या सीख दे रहे हैं ?
उत्तर-
इस कविता के द्वारा पेड़ सीख दे रहे हैं कि चाहे कितनी भी मुश्किलें आएं अपने पथ पर अडिग रहो और सदा विनम्र रहो।

II. वाक्य बनाओ

सैनिक = …………………………….
गहने = …………………………….
खुशबू = …………………………….
वर्षा = …………………………….
छतरी = …………………………….
डट जाना = …………………………….
फूले नहीं समाना = …………………………….
उत्तर-
(i) सैनिक = सिपाही – सैनिक दिनरात हमारे देश की रक्षा करते हैं।
(ii) गहने = आभूषण – गहने बहुत सुन्दर हैं।
(iii) खुशबू = सुगन्ध – फूलों से मीठी खुशबू आ रही है।
(iv) वर्षा = बारिश – कल से वर्षा हो रही है।
(v) छतरी = छाता – छतरी हमें वर्षा से बचाती
(vi) डट जाना = अड़ जाना – पेड़ सर्दी, गर्मी, वर्षा में भी डटे रहते हैं।
(vii) फूले नहीं समाना = बहुत खुश होना – ईनाम पाकर मोहन तो फूले नहीं समा रहा।

III. कविता की पंक्तियाँ पूरी करो

कड़ी धूप में बनते …………………………
सारा जीवन ………………………… बनाया।
पेड़ों की है ………………………… काया,
पहले ………………………… लाते पेड़।
फिर ………………………… बन जाते पेड़॥
उत्तर-
कड़ी धूप में बनते साया,
सारा जीवन सरस बनाया,
पेड़ों की है अद्भुत काया।
पहले वर्षा लाते पेड़।
फिर छतरी बन जाते पेड़॥

IV. बायीं ओर कुछ शब्द दिए गए हैं। दायीं ओर दिए गए पेड़ के चित्र में से उनके समान अर्थ वाले शब्द ढूँढ़ कर लिखो-

पेड़ = …………………………
जंगल = …………………………
पर्वत = …………………………
वर्षा = …………………………
बादल = …………………………
बिजली = …………………………
पुष्प = …………………………
खुशबू = …………………………

पेड़ Summary & Translation in Hindi

पद्यांशों के सरलार्थ

1. खड़े-खड़े मुस्काते पेड़।
कहीं न आते-जाते पेड़॥
जंगल हो या तड़क-भड़क हो,
पर्वत, घाटी, खुली सड़क हो।
किन्तु नहीं घबराते पेड़।
सैनिक से डट जाते पेड़॥

सरलार्थ-
ये पंक्तियाँ हमारी हिन्दी की पाठ्यपुस्तक में संकलित कविता ‘पेड़’ से ली गई हैं। इन पंक्तियों में कवि पेड़ के गुणों का वर्णन करते हुए कहते हैं कि पेड़ सदा खड़े-खड़े मुस्कुराते रहते हैं। जंगल हो या शहर की चमक-दमक हो, पर्वत हो, घाटी हो या फिर खुली सड़क हो। ये पेड़ बिल्कुल भी नहीं घबराते बल्कि अपनी जगह पर ही स्थिर सैनिक के समान अटल और अडिग रहते हैं। भाव-विशेष-कवि ने पेड़ों की अडिगता के गुण पर प्रकाश डाला है।

2. हरे, गुलाबी गहने पहने,
सीख गए सब आतप सहने,
इनकी मस्ती के क्या कहने।
खिलना हमें सिखाते पेड़।
सुन्दर दृश्य दिखाते पेड़॥

सरलार्थ-
ये पंक्तियाँ हमारी हिन्दी की पाठ्यपुस्तक में संकलित कविता ‘पेड़’ से ली गई हैं। इन पंक्तियों में कवि पेड़ के गुणों का वर्णन करते हुए कहते हैं कि अपने तन पर हरे और गुलाबी पत्तों के गहने सजाए हुए ये पेड़ सर्दी, गर्मी सहना भी सीख गए हैं। इनकी मस्ती, आनन्द और खुशी का तो कहना ही क्या ? ये तो हम मनुष्यों को भी प्रसन्न रखना सिखाते हैं। फूलों और फलों से लदे ये पेड़ हमें सुन्दर नज़ारे दिखाते हैं।

3. कई तरह के फल उपजाते,
खुशबू वाले फूल खिलाते,
लेकिन थोड़ा-सा झुक जाते।
सज्जनता के नाते पेड़।
फूले नहीं समाते पेड़॥

सरलार्थ-
ये पंक्तियाँ हमारी हिन्दी की पाठ्यपुस्तक में संकलित कविता ‘पेड़’ से ली गई हैं। इसमें कवि पेड़ के गुणों पर प्रकाश डालते हुए बताते हैं कि पेड़ हमारे लिए कई प्रकार के फल पैदा करते हैं और कई प्रकार के खुशबू से भरे हुए फूल हमें देते हैं। फल-फूलों से लदे हुए ये पेड़ सज्जनता से नीचे झुक जाते हैं अर्थात् इन्हें ज़रा भी घमण्ड नहीं होता बल्कि विनम्र रहते हैं। फल और फूलों से भरे हुए ये पेड़ प्रसन्नता से भरे रहते हैं। भाव-विशेष-कवि ने पेड़ के विनम्रता के स्वभाव को बताया है।

4. कड़ी धूप में बनते साया,
सारा जीवन सरस बनाया,
पेड़ों की है अद्भुत काया।
पहले वर्षा लाते पेड़।
फिर छतरी बन जाते पेड़॥

सरलार्थ-
ये पंक्तियाँ हमारी हिन्दी की पाठ्यपुस्तक में संकलित कविता ‘पेड़’ से ली गई हैं। कवि पेड़ के गुणों का वर्णन करते हुए कहते हैं कि जब बहुत तेज़ धूप होती है तो हमें छाया देते हैं। इन्होंने हमारा जीवन रसमय, आनन्दमय बनाया है। इनका शरीर भी अद्भुत होता है अर्थात् गर्मी, सर्दी, वर्षा, धूप का इस पर कोई असर नहीं होता। ये पेड़ पहले तो वर्षा लाते हैं और फिर वर्षा में छाता बनकर हमें वर्षा से बचाते हैं। भाव विशेष-कवि ने पेड़ों के लाभ बताए हैं।

कठिन शब्दों के अर्थ

जंगल = वन।
मुस्काना = धीमे से हँसना।
तड़क-भड़क = नगर की चमक-दमक।
पर्वत = पहाड़।
घाटी = पहाड़ की ढाल।
घबराते = डरते।
सैनिक = सिपाही।
डट जाते = अड़ जाते।
आतप = धूप, गर्मी।
मस्ती = खुशी, आनन्द।
दृश्य = नज़ारा।
उपजाते = उत्पन्न करते।
सज्जनता = अच्छा होने की बात, शराफत ।
फूले नहीं समाना = बहुत प्रसन्न होना।
कड़ी = तेज़।
साया = छाया।
सरस = रस से भरा हुआ।
अद्भुत = अनोखी।
काया = शरीर।
छतरी = छाता।