PSEB 6th Class Physical Education Solutions Chapter 7 राष्ट्रीय गीत और राष्ट्रीय गान

Punjab State Board PSEB 6th Class Physical Education Book Solutions Chapter 7 राष्ट्रीय गीत और राष्ट्रीय गान Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 Physical Education Chapter 7 राष्ट्रीय गीत और राष्ट्रीय गान

PSEB 6th Class Physical Education Guide राष्ट्रीय गीत और राष्ट्रीय गान Textbook Questions and Answers

प्रश्न 1.
राष्ट्रीय गान ‘जन-गण-मन’ लिखो।
उत्तर-
राष्ट्रीय गीत जन-गण-मन –
जन-गण-मन अधिनायक जय हे
भारत भाग्य विधाता।
पंजाब, सिन्ध, गुजरात, मराठा
द्राविड़, उत्कल, बंग,
विन्ध्य, हिमाचल, यमुना, गंगा,
उच्छल जलधि तरंग।
तब शुभ नामे जागे
तब शुभ आशिष मांगे
गाये तब जय गाथा,
जन-गण-मंगल दायक जय हे
भारत भाग्य विधाता।
जय हे, जय हे, जय हे,
जय, जय, जय हे।

प्रश्न 2.
राष्ट्रीय गीत ‘वन्दे मातरम्’ लिखो।
उत्तर-
राष्ट्रीय गीत ‘वन्दे मातरम्’
वन्दे मातरम्, वन्दे मातरम्।
सुजलां, सुफलां, मलयज शीतलां, शस्य श्यामला, मातरम्।
वन्दे मातरम्।।
शुभ्र ज्योत्सना पुलकित यामिनीम्, फुल्ल कुसुमित द्रुमदल शोभिनिम्।
सुहासिनी सुमधुर भाषिणीम्, सुखदां वरदां मातरम्।
वन्दे मातरम्। सप्तकोटि कंठ कलकल निनाद कराले, द्वि सप्तकोटि भुजैधुतखर कर वाले, अमला केनो मां एतो भले।
बहु भलधारिणी, नमामि तारिणी, रिपुदलवारिणी, मातरम्।
वन्दे मातरम्।
तुमि विद्या तुमि धर्म, तुमि हृदि तुमि मर्म, त्वंहिं प्राणाः शरीरे।
बाहुते तुमि मा शक्ति, हृदये तुमि मा भक्ति, तोमारह प्रतिमा गडि मंदिरे मंदिरे।
त्वंहि दुर्गा दशप्रहरणधारिणी, कमला-कमल-दल विहारिणी, वाणी विद्यादायिनी,
नमामि त्वां, निमामि कमलाम्, अमलां अतुलाम्, सुजलां, सुफलाम् मातरम्।
वन्दे मातरम्।

PSEB 6th Class Physical Education Solutions Chapter 7 राष्ट्रीय गीत और राष्ट्रीय गान

प्रश्न 3.
जन-गण-मन गान से क्या अभिप्राय है ?
उत्तर-
जन-गण-मन का अर्थ-हे ईश्वर त असंख्य लोगों के मन का स्वामी है और भारत का भाग्य बनाने वाला है। हमारे प्रान्तों पंजाब, सिन्ध, गुजरात, महाराष्ट्र उड़ीसा, बंगाल और द्रविड़ के लोग, हमारे पहाड़ विन्ध्याचल, हिमालय और पवित्र नदियां, गंगा, यमुना और विशाल समुद्र से उठने वाली लहरें तुम्हारे नाम का जाप करती हैं। हम तुम्हारे शुभ आशीर्वाद को प्राप्त करने के लिए प्रार्थना करते हैं और तुम्हारे अनन्त गुणों की महिमा के गीत गा रहे हैं।
हे ईश्वर ! तू सब लोगों को सुख देने वाला है। तुम्हारी सदा ही जय हो। तू ही भारत का भाग्य बनाने वाला है। हम सदा ही तुम्हारे गुण गाते हैं।

प्रश्न 4.
‘वन्दे मातरम्’ गीत का क्या अर्थ है ?
उत्तर-
हे भारत माता ! हम तुम्हें नमस्कार करते हैं। तेरा पानी बहुत पवित्र है। तू सुन्दर फूलों से लदी हुई है। दक्षिण की ठण्डी हवा हमारे मन को मोहित करती है। हे मातृभूमि ! मैं तुझे बार-बार नमस्कार करता हूं।

हे मां ! तेरी रातें चंद्रमा के समान सफेद खिले हुए प्रकाश से शोभित होती हैं और हम इससे प्रसन्नता प्राप्त करते हैं। तू पूरे खिले हुए फूलों से लदी हुई है और हरे-भरे वृक्षों के कारण बहुत शोभा दे रही है। तेरी मुस्कान और वाणी हमें मिठास और वरदान देती है। तुझे हम बार-बार नमस्कार करते हैं।

PSEB 6th Class Physical Education Solutions Chapter 7 राष्ट्रीय गीत और राष्ट्रीय गान

प्रश्न 5.
निम्नलिखित रिक्त स्थान भरो –
(क) जन-गण-मन ……… ने लिखा है। (महात्मा गांधी, रवीन्द्र नाथ टैगोर, सुभाष चन्द्र बोस) .
(ख) वन्दे मातरम् ………. ने लिखा है। (सरोजिनी नायडू, जवाहर लाल नेहरू, बंकिम चन्द्र चटर्जी)
उत्तर-
(क) रवीन्द्र नाथ टैगोर
(ख) बंकिम चन्द्र चटर्जी।

प्रश्न 6.
राष्ट्रीय गान की धुन किन-किन अवसरों पर बजाई जाती है ?
उत्तर-
राष्ट्रीय गान की धुन निम्नलिखित अवसरों पर बजाई जाती है –

  1. 15 अगस्त को राष्ट्रीय झण्डा लहराते समय।
  2. 26 जनवरी को राष्ट्रीय झण्डा लहराते समय।
  3. राष्ट्रपति तथा राज्यपाल को सलामी देते समय।
  4. अन्तर्राष्ट्रीय खेल मुकाबलों में विजयी भारतीय खिलाड़ियों को पुरस्कार देते समय।
  5. किसी विशाल राष्ट्रीय सम्मेलन के समापन के समय।

PSEB 6th Class Physical Education Solutions Chapter 7 राष्ट्रीय गीत और राष्ट्रीय गान

Physical Education Guide for Class 6 PSEB राष्ट्रीय गीत और राष्ट्रीय गान Important Questions and Answers

बहुत छोटे उत्तरों वाले प्रश्न

प्रश्न 1.
हमारे दो राष्ट्रीय गीत कौन-से हैं ?
उत्तर-
जन-गण-मन और ‘वन्दे मातरम्’।

प्रश्न 2.
राष्ट्रीय गीत जन-गण-मन की रचना किसने की थी ?
उत्तर-
राष्ट्रीय गीत जन-गण-मन की रचना प्रसिद्ध कवि रवीन्द्र नाथ टैगोर ने की थी।

प्रश्न 3.
राष्ट्रीय गीत ‘वन्दे मातरम्’ की रचना किसने की थी ?
उत्तर-
बंकिम चन्द्र चटर्जी।

PSEB 6th Class Physical Education Solutions Chapter 7 राष्ट्रीय गीत और राष्ट्रीय गान

प्रश्न 4.
राष्ट्रीय गीत वन्दे मातरम् कब और कौन-सी पुस्तक में छपा था ?
उत्तर-
1882, आनन्द मठ।

प्रश्न 5.
राष्ट्रीय गीत वन्दे मातरम् की संगीत रचना किस ने की थी ?
उत्तर-
रवीन्द्र नाथ टैगोर ने।

प्रश्न 6.
राष्ट्रीय गीत जन-गण-मन सबसे पहले कब गाया गया ?
उत्तर-
27 दिसम्बर, 1911 ई० को।

PSEB 6th Class Physical Education Solutions Chapter 7 राष्ट्रीय गीत और राष्ट्रीय गान

प्रश्न 7.
जन-गण-मन को राष्ट्रीय गान की मान्यता कब प्राप्त हुई ?
उत्तर-
26 जनवरी, 1950 को।

प्रश्न 8.
राष्ट्रीय गीत वन्दे मातरम् सबसे पहले किस वर्ष कांग्रेस अधिवेशन में गाया गया था ?
उत्तर-
1896 ई० में।

छोटे उत्तरों वाले प्रश्न

प्रश्न 1.
राष्ट्रीय गीत वन्दे मातरम् पर संक्षेप नोट लिखो।
उत्तर-
राष्ट्रीय गीत ‘वन्दे मातरम्’ की रचना श्री बंकिम चन्द्र चटर्जी ने की थी। यह गीत 1982 ई० में उनकी पुस्तक आनन्द मठ में छपा। 1896 ई० में यह सबसे पहले इण्डियन नैशनल कांग्रेस के अधिवेशन में गाया गया। इसकी संगीत रचना श्री रवीन्द्र नाथ टैगोर ने की।

PSEB 6th Class Physical Education Solutions Chapter 7 राष्ट्रीय गीत और राष्ट्रीय गान

प्रश्न 2.
राष्ट्रीय गीत जन-गण-मन पर संक्षेप नोट लिखो।
उत्तर-
राष्ट्रीय गीत जन-गण-मन की रचना प्रसिद्ध कवि रवीन्द्र नाथ टैगोर ने की। यह 27 दिसम्बर, 1911 ई० को कांग्रेस अधिवेशन में गाया गया। इसे 24 जनवरी, 1950 ई० को संविधान ने राष्ट्रीय गीत के रूप में मान्यता दी। इस गीत के पूरे पाठ में 48 सैकिण्ड से 52 सैकिण्ड का समय लगना चाहिए। इसके संक्षेप पाठ में 20 सैकिण्ड से अधिक समय नहीं लगना चाहिए।

प्रश्न 3.
राष्ट्रीय गीत अथवा इसकी धुन बजाते समय क्या सावधानी रखनी चाहिए ?
उत्तर-

  1. हमें सावधान अवस्था में खड़े रहना चाहिए।
  2. हिलना-डुलना व बातें नहीं करनी चाहिए।

प्रश्न 4.
राष्ट्रीय गीत ‘वन्दे मातरम्’ पर संक्षेप नोट लिखो।
उत्तर-
राष्ट्रीय गीत ‘वन्दे मातरम्’ की रचना श्री बंकिम चन्द्र चटर्जी ने की। यह गीत 1882 में उनकी पुस्तक ‘आनन्द मठ’ में छपा। 1896 ई० में यह सबसे पहले इण्डियन नैशनल कांग्रेस के अधिवेशन में गाया गया। इसकी संगीत रचना श्री रविन्द्र नाथ टैगोर ने की।

PSEB 6th Class Physical Education Solutions Chapter 7 राष्ट्रीय गीत और राष्ट्रीय गान

प्रश्न 5.
राष्ट्रीय गीत जन-गण-मन पर संक्षेप नोट लिखो।
उत्तर-
राष्ट्रीय गीत जन-गण-मन की रचना प्रसिद्ध कवि रवीन्द्र नाथ टैगोर ने की। यह 27 दिसम्बर, 1911 ई० को कांग्रेस अधिवेशन में गाया गया। इसे 24 जनवरी, 1950 ई० को संविधान ने राष्ट्रीय गीत के रूप में मान्यता दी। इस गीत के पूरे पाठ में 48 सैकिण्ड से 52 सैकिण्ड का समय लगना चाहिए। इसके संक्षेप पाठ में 20 सैकिण्ड से अधिक समय नहीं लगना चाहिए।

रिक्त स्थानों की पूर्ति –

प्रश्न-
निम्नलिखित वाक्यों में रिक्त स्थानों की पूर्ति कोष्ठकों में दिए गए शब्दों से करो –

  1. राष्ट्रीय गीत ‘वन्दे मातरम्’ ………. नाटक पुस्तक में छपा। (गोदान, आनन्द मठ)
  2. 1896 ई० में कांग्रेस अधिवेशन में ……… पहली बार गाया गया। (वन्दे मातरम्, जन-गण-मन)
  3. ‘जन-गण-मन’ को ………. की संविधान द्वारा राष्ट्रीय गीत के रूप में मान्यता प्राप्त हुई। (15 अगस्त, 1947, 24 जनवरी, 1950)
  4. राष्ट्रीय गीत ‘जन-गण-मन’ ……… को कांग्रेस की राजनीतिक सभा में गाया गया। (26 जनवरी, 1950, 27 दिसम्बर, 1911)
  5. जन-गण-मन के पूरे गीत को ………. में गाया जाना चाहिए। (20-48 सैकिण्ड, 48-52 सैकिण्ड)
  6. जन-गण-मन के संक्षेप पाठ को ………. नहीं लगाने चाहिए। (20 सैकिण्ड से अधिक/ 25 सैकिण्ड से अधिक)
  7. राष्ट्रीय गीत गाने और सुनने वालों को …….. खड़ा होना चाहिए। (सावधान, आराम से)
  8. जन-गण-मन की संगीत रचना ………. ने की। (आर० डी० बर्मन, रवीन्द्रनाथ टैगोर)

उत्तर-

  1. आनन्द मठ
  2. वन्दे मातरम्
  3. 24 जनवरी, 1950
  4. 27 दिसम्बर, 1911
  5. 48-52 सैकिण्ड
  6. 20 सैकिण्ड से अधिक
  7. सावधान
  8. रवीन्द्रनाथ टैगोर।

Leave a Comment