Class 7

Punjab State Board PSEB 7th Class Punjabi Book Solutions Chapter 4 ਘੜੇ ਦਾ ਪਾਣੀ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Punjabi Chapter 4 ਘੜੇ ਦਾ ਪਾਣੀ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 7 PSEB ਘੜੇ ਦਾ ਪਾਣੀ Textbook Questions and Answers

ਘੜੇ ਦਾ ਪਾਣੀ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸ :

(ਉ) ਘੜੇ ਦੇ ਹੋਰ ਰੂਪ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਮੱਟ, ਘੜੀ, ਸੁਰਾਹੀ, ਚਾਟੀ, ਮੱਘਾ, ਝੱਕਰਾ, ਝੱਕਰੀ ਤੇ ਤੌੜੀ ਆਦਿ ਸਾਰੇ ਘੜੇ ਦੇ ਹੋਰ ਰੂਪ ਹਨ ?

(ਅ) ਘੜੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਘੜੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ, ਸਾਜ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਜਾਉਣ, ਪੂਜਾ – ਪਾਠ ਸਮੇਂ ਕੁੰਭ ਦਾ ਜਲ ਸਾਂਭਣ ਤੇ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੀ ਅੰਤਮ ਰਸਮ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

(ਈ) ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਪਿਆਸੇ ਰਾਹੀਆਂ ਦੀ ਪਿਆਸ ਬੁਝਾਉਣ ਲਈ ਕੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਪਿਆਸੇ ਰਾਹੀਆਂ ਦੀ ਪਿਆਸ ਬੁਝਾਉਣ ਲਈ ਰਾਜੇ – ਮਹਾਰਾਜੇ ਅਤੇ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਲੋਕ ਕਿਸੇ ਛਾਂਦਾਰ ਰੁੱਖ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਕੰਮ – ਸਾਰੁ ਛੱਤ ਛੰਨ) ਹੇਠ ਥਾਂ – ਥਾਂ ਪਿਆਓ ਬਿਠਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਉੱਥੇ ਘੜੇ ਅਤੇ ਮੱਟ ਰੇਤੇ ਉੱਤੇ ਰੱਖੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਘੜਿਆਂ ਦਾ ਠੰਢਾ ਪਾਣੀ ਪੀ ਕੇ ਰਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕ ਵਾਰੀ ਤਾਂ ਸੁਰਤ ਆ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।

(ਸ) ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਖੁਹਾਂ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਕੀ ਕੁਝ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਪਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਖੁਹਾਂ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਮਟਿਆਰਾਂ ਘੜਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ।

‘ਵੱਧ ਘੜੇ ਸਿਰਾਂ ਉੱਤੇ ਚੁੱਕਦੀਆਂ ਤੇ ਉਹ ਇਸ ਕੰਮ ਵਿਚ ਇਕ – ਦੂਜੀ ਨਾਲ ਜ਼ਿੰਦ – ਜ਼ਿਦ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਰਦੀਆਂ। ਉਹ ਆਮ ਕਰਕੇ ਦੋ – ਦੋ ਘੜੇ ਸਿਰਾਂ ਉੱਤੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਤੇ ਇਕ ਘੜਾ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਕੁੱਛੜ ਚੁੱਕਣ ਵਾਂਗ ਢਾਕ ਉੱਤੇ ਰੱਖ ਕੇ, ਅਠਖੇਲੀਆਂ ਕਰਦੀਆਂ ਤੁਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਆਹੀਆਂ ਇਸਤਰੀਆਂ ਸੂਫ਼ ਦੇ ਘਗਰੇ ਪਾ ਕੇ ਖੂਹਾਂ ਤੋਂ ਘੜਿਆਂ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਢੋਂਦੀਆਂ।

(ਹ) ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਘੜਾ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਅਜੋਕੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ ਘੜਾ ਬਹੁਤਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਪਹਿਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਘੜਾ ਖੂਹ ਆਦਿ ਤੋਂ ਲਿਆਂਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਪਰੰਤ ਅੱਜ – ਕਲ ਘਰ – ਘਰ ਨਲਕੇ ਤੇ ਟਟੀਆਂ ਲੱਗਣ ਕਾਰਨ ਤੇ ਫ਼ਰਿਜ਼ ਆਉਣ ਕਾਰਨ ਪਾਣੀ ਘਰ ਵਿਚ ਹਰ ਸਮੇਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਘੜਾ ਬਹੁਤਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾਂ !

(ਕ) ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਕਿਹੜੇ ਪੰਜ ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਤੱਤ ਘੜੇ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਸਮਾਏ ਹੋਏ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਮਿੱਟੀ, ਪਾਣੀ, ਹਵਾ, ਅਗਨੀ ਤੇ ਅਕਾਸ਼ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਘੜੇ ਵਿਚ ਵੀ ਇਹ ਪੰਜੇ ਤੱਤ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਗੁੰਨ ਕੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਅਕਾਸ਼ ਹੇਠ ਚੱਕ ਉੱਤੇ ਹਵਾ ਦੇ ਮਿੱਠੇ ਹਿਲੋਰਿਆਂ ਨਾਲ ਕਾਰੀਗਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਅਗਨੀ ਵਿਚ ਪਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

2. ਪੜੋ, ਸਮਝੋ ਤੇ ਲਿਖੋ:

1. ਰੰਗਾ : ਬੁਰਾ
2. ਅਸਲੀ : _____________
3. ਖ਼ੁਸ਼ੀ : _____________
4. ਸਾਫ਼ : _____________
5. ਅੰਮ੍ਰਿਤ : _____________
6. ਠੰਢਾ : _____________
7. ਮਿੱਠਾ : _____________
8. ਵਿਆਹੀਆਂ : _____________
9. ਰਾਤ : _____________
10. ਸਵੇਰੇ : _____________
11. ਸਰਦੀ : _____________

ਉੱਤਰ :

1. ਚੰਗਾ – ਬੁਰਾ
2. ਅਸਲੀ – ਨਕਲੀ
3. ਖ਼ੁਸ਼ੀ – ਗ਼ਮੀ
4. ਸਾਫ਼ – ਗੰਦਾ
5. ਅੰਮ੍ਰਿਤ – ਜ਼ਹਿਰ
6. ਠੰਢਾ – ਤੱਤਾ
7. ਮਿੱਠਾ – ਕੌੜਾ, ਛਿੱਕਾ, ਖੱਟਾ
8. ਵਿਆਹੀਆਂ – ਕੁਆਰੀਆਂ
9. ਰਾਤ – ਦਿਨ
10. ਸਵੇਰੇ – ਤ੍ਰਿਕਾਈਂ
11. ਸਰਦੀ – ਗਰਮੀ

3. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

• ਵਜੰਤਰੀ : ਸਾਜ਼ ਵਜਾਉਣ ਵਾਲਾ
• ਅਠਖੇਲੀਆਂ : ਮਸਤੀ
• ਵਹਿੰਗੀ : ਚੀਜ਼ਾਂ ਰੱਖਣ ਲਈ ਤੱਕੜੀ ਵਰਗੀ ਦੋ ਛਾਬਿਆਂ ਵਾਲੀ ਚੀਜ਼
• ਚਹਿਲ-ਪਹਿਲ : ਰੌਣਕ
• ਸ਼ਰੀਕ : ਭਾਈਵਾਲ, ਸਾਥੀ, ਬਰਾਬਰ ਹੱਕ ਰੱਖਦਾ
• ਤੰਦਰੁਸਤ : ਅਰੋਗ, ਸਿਹਤਮੰਦ
• ਬਹੁੜਦਾ : ਪਹੁੰਚਦਾ, ਅੱਪੜਦਾ, ਆਉਂਦਾ
• ਮੰਤਵ : ਉਦੇਸ਼
• ਲੋਪ ਹੋਣਾ : ਗੁਆਚ ਜਾਣਾ, ਗੁੰਮ ਹੋ ਜਾਣਾ
• ਗੁਣਕਾਰੀ : ਲਾਭਦਾਇਕ, ਫ਼ਾਇਦੇਮੰਦ, ਉਪਯੋਗੀ

4. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ :
ਇਤਰਾਜ਼, ਸਮਾਗਮ, ਪਰੰਪਰਾ, ਪਰਉਪਕਾਰੀ, ਅਠਖੇਲੀਆਂ, ਗਾਇਬ, ਕਾਰੀਗਰ, ਚਮਤਕਾਰ, ਖ਼ਰੀਦਾਰ
ਉੱਤਰ :

• ਇਤਰਾਜ਼ (ਵਿਰੋਧ, ਨਾ – ਮਨਜ਼ੂਰੀ) – ਮੈਨੂੰ ਤੇਰੇ ਰਵੱਈਏ ਵਿਰੁੱਧ ਸਖ਼ਤ ਇਤਰਾਜ਼ ਹੈ। ਤੈਨੂੰ ਵੱਡਿਆਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।
• ਸਮਾਗਮ (ਜੋੜ – ਮੇਲਾ, ਉਤਸਵ – ਸਾਰੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਇਨਾਮ ਵੰਡ ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।
• ਪਰੰਪਰਾ (ਰੀਤ) – ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਸਮੇਂ ਮੁੰਡੇ – ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਵੇਦੀ ਨਾਲ ਲਾਵਾਂ ਦੇਣ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ।
• ਪਰਉਪਕਾਰੀ (ਦੂਜਿਆਂ ਲਈ ਭਲੇ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ) – ਭਗਤ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਇਕ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਗੁਰਸਿੱਖ ਸਨ।
• ਅਠਖੇਲੀਆਂ (ਮੌਜ ਮਸਤੀ – ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਖੂਹਾਂ ਤੋਂ ਸਿਰਾਂ ਉੱਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਭਰੇ ਦੋ – ਦੋ ਘੜੇ ਰੱਖ ਕੇ ਅਠਖੇਲੀਆਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਆਉਂਦੀਆਂ ਸਨ।
• ਗਾਇਬ (ਛਿਪਿਆ, ਓਹਲੇ – ਦਿਨ ਵੇਲੇ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਅਸਮਾਨ ਦੇ ਤਾਰੇ ਗਾਇਬ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
• ਕਾਰੀਗਰ ਹੱਥੀਂ ਕੰਮ ਵਿਚ ਨਿਪੁੰਨ – ਇਹ ਮਸ਼ੀਨ ਕੋਈ ਕਾਰੀਗਰ ਆਦਮੀ ਹੀ ਚਲਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
• ਚਮਤਕਾਰ ਹੈਰਾਨੀ ਭਰਿਆ ਕੰਮ – ਕੰਪਿਊਟਰ ਦੀ ਕਾਢ ਸਾਇੰਸ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਚਮਤਕਾਰ ਹੈ।
• ਖ਼ਰੀਦਦਾਰ ਖ਼ਰੀਦਣ ਵਾਲਾ) – ਸਬਜ਼ੀ ਮੰਡੀ ਵਿਚ ਖ਼ਰੀਦਦਾਰਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਸੀ।
• ਗੁਣਕਾਰੀ ਲਾਭਦਾਇਕ) – ਫਲ ਸਿਹਤ ਲਈ ਬਹੁਤ ਗੁਣਕਾਰੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
• ਚਮਤਕਾਰ ਕਰਾਮਾਤ, ਅਣਹੋਣੀ ਘਟਨਾ) – ਸਾਰੇ ਧਾਰਮਿਕ ਮਹਾਪੁਰਖਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਚਮਤਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।
• ਕਲਾਮਈ (ਜਿਸ ਕੰਮ ਵਿਚ ਕਲਾ ਹੋਵੇ) – ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਗੁਲਦਸਤੇ ਬੜੇ ਕਲਾਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਜਾਏ ਹੋਏ ਸਨ।

5. ਇਸ ਪਾਠ ਵਿੱਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣ ਕੇ ਸੂਚੀ ਤਿਆਰ ਕਰੋ।
ਵਿਆਕਰਨ: ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਵੰਡ
ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਵੰਡ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਰਿਆ-ਸ਼ਬਦ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ:
ਸਧਾਰਨ ਕਿਰਿਆ, ਨਾਰਥਕ ਕਿਰਿਆ, ਦੂਹਰੀ ਨਾਰਥਕ ਕਿਰਿਆ

1. ਸਧਾਰਨ ਕਿਰਿਆ : ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਜਿਸ ਰੂਪ ਤੋਂ ਇਹ ਪਤਾ ਲੱਗੇ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕਰਤਾ ਆਪ ਹੈ, ਉਸ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸਧਾਰਨ ਕਿਰਿਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ : ਘੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰੇਤ ਤੇ ਕੱਚਾ ਕੋਲਾ ਪਾ ਕੇ ਪਾਣੀ ਸਾਫ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਕ ਵਿੱਚ ਲਕੀਰੇ ਗਏ ਸ਼ਬਦ ਸਧਾਰਨ ਕਿਰਿਆ ਹਨ।
2. ਪ੍ਰੇਰਨਾਰਥਕ ਕਿਰਿਆ : ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਜਿਸ ਰੂਪ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗੇ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕਰਤਾ ਆਪ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਕਿਰਿਆ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਤੋਂ ਕਰਵਾਈ ਗਈ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਨਾਰਥਕ ਕਿਰਿਆ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ : ਨਾਭੇ ਦਾ ਰਾਜਾ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਮੰਡੀ ਗੋਬਿੰਦਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਪੀਣ ਲਈ ਘੜੇ ਦਾ ਪਾਣੀ ਮੰਗਵਾਉਂਦਾ ਸੀ ਲਕੀਰੇ ਗਏ ਸ਼ਬਦ ਪ੍ਰੇਰਨਾਰਥਕ ਕਿਰਿਆ ਹਨ।
3. ਦਹਰੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾਰਥਕ ਕਿਰਿਆ : ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਜਿਸ ਰੂਪ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗੇ ਕਿ ਕਰਤਾ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇ ਕੇ ਉਹ ਕਿਸੇ ਤੀਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਕੋਲੋਂ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਦੂਹਰੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾਰਥਕ ਕਿਰਿਆ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ : ਪੁਰਾਣੇ ਵੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰਦੇ-ਪੁੱਜਦੇ ਘਰ ਮਹਿਰਿਆਂ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਭਰਵਾਉਂਦੇ ਸਨ।

ਉਪਰੋਕਤ ਵਾਕ ਵਿੱਚ ਲਕੀਰੇ ਗਏ ਸ਼ਬਦ ਦੂਹਰੀ ਪ੍ਰਨਾਰਥਕ ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਉਦਾਹਰਨ ਹਨ।

ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ :
ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ , ਬੱਚਤ ਅਤੇ ਮਹੱਤਤਾ ਤੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਵੇ।

PSEB 7th Class Punjabi Guide ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਲੋਕ-ਗਾਇਕਾ: ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ –
“ਘੜੇ ਦਾ ਪਾਣੀ ਲੇਖ ਦਾ ਸਾਰ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਘੜੇ ਦਾ ਪਾਣੀ ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਸਭ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲਗਦਾ ਸੀ ! ਘੜੇ ਵਾਂਗ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸਾਂਭਣ ਲਈ ਮੱਟ, ਘੜੀਆਂ, ਸਰਾਹੀਆਂ, ਚਾਟੀ, ਝੱਕਰਾ, ਝੱਕਰੀ ਤੇ ਤੌੜੀ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਸੀ।

ਘੜੇ ਦਾ ਅਸਲ ਮੰਤਵ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਉਂਗਲਾਂ ਵਿਚ ਛੱਲਾ ਪਾ ਕੇ ਸਾਜ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਜਾਇਆ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੇ ਮੌਕਿਆਂ ਉੱਤੇ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਘੜੇ ਦੇ ਤਾਲ ਉੱਤੇ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੋਲ ਵਜਦੇ ਘੜੇ ਨਾਲ ਇਕਮਿਕ ਹੋਏ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਖੂਹ ਨਹੀਂ ਸਨ ਹੁੰਦੇ, ਤਾਂ ਲੋਕ ਟੋਭਿਆਂ ਅਤੇ ਤਲਾਬਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਉੱਤੇ ਹੀ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਘੜਿਆਂ ਨੂੰ ਰੇਤ ਤੇ ਕੱਚਾ ਕੋਲਾ ਪਾ ਕੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਪੂਜਾ – ਪਾਠ ਸਮੇਂ ਘੜੇ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਕੁੰਭ ਦਾ ਜਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਜਲ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਮਝ ਕੇ ਪੀਂਦੇ ਹਨ। ਕੋਈ ਸਮਾਂ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਰਾਜੇ, ਮਹਾਰਾਜੇ ਤੇ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਲੋਕ ਪਿਆਸੇ ਰਾਹੀਆਂ ਦੀ ਪਿਆਸ ਬੁਝਾਉਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਛਾਂਦਾਰ ਰੁੱਖ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਕੰਮ – ਸਾਰੁ ਛੱਤ ਹੇਠ ਥਾਂ – ਥਾਂ ਪਿਆਉ ਬਿਠਾ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਉੱਥੇ ਵੀ ਘੜੇ ਅਤੇ ਮੱਟ ਹੀ ਰੇਤ ਉੱਤੇ ਰੱਖੇ ਹੋਏ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਨਾਭੇ ਦਾ ਰਾਜਾ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਮੰਡੀ ਗੋਬਿੰਦਗੜ੍ਹ ਤੋਂ, ਜੋ ਕਿ 24 ਮੀਲ ਦੂਰ ਸੀ, ਦੋ ਘੜੇ ਪਾਣੀ ਮੰਗਵਾਉਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਅੱਜ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਮੰਡੀ ਗੋਬਿੰਦਗੜ ਦਾ ਪਾਣੀ ਆਲੇ – ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਮਿੱਠਾ ਤੇ ਪੀਣ ਯੋਗ ਹੈ।

ਪਹਿਲਾਂ ਜਦੋਂ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਨਲਕੇ ਨਹੀਂ ਸਨ ਲੱਗੇ, ਤਾਂ ਖੂਹਾਂ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਘੜਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਇਕ – ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਜ਼ਿਦ – ਜ਼ਿਦ ਕੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਾਣੀ ਦੇ ਭਰੇ ਘੜੇ ਸਿਰਾਂ ਉੱਤੇ ਚੁੱਕਦੀਆਂ। ਉਹ ਆਮ ਕਰਕੇ ਦੋ – ਦੋ ਘੜੇ ਸਿਰਾਂ ਉੱਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਤੇ ਇਕ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਢਾਕ ਉੱਤੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਅਠਖੇਲੀਆਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ।

ਵਿਆਹੀਆਂ ਇਸਤਰੀਆਂ ਸੂਫ਼ ਦੇ ਘਗਰੇ ਪਾ ਕੇ ਖੂਹਾਂ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਢੋਂਦੀਆਂ ਸਨ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਨਲਕੇ ਤੇ ਟੂਟੀਆਂ ਲੱਗਣ ਨਾਲ ਖੁਹਾਂ ਦੀ ਚਹਿਲ – ਪਹਿਲ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਉੱਬ ਘੜੇ ਦਾ ਪਾਣੀ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਆਮ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਅਜੇ ਵੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਜਿੱਥੇ ਫ਼ਰਿਜ਼ ਆ ਗਏ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਘੜਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਤਾਂ ਘੜੇ ਬਿਲਕੁਲ ਹੀ ਗਾਇਬ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕਿਸੇ ਦੇ ਘਰ ਘੜਾ ਹੋਵੇ। ਸ਼ਹਿਰੀਏ ਤਾਂ ਫ਼ਰਿਜ਼ ਦਾ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਵਿਚ ਹੀ ਮਾਣ ਸਮਝਦੇ ਹਨ।

ਫ਼ਰਿਜ਼ ਜਾਂ ਵਾਟਰ ਕੂਲਰ ਘੜੇ ਦਾ ਸ਼ਰੀਕ ਹੈ। ਫ਼ਰਿਜ਼ ਨਾਲੋਂ ਘੜੇ ਦਾ ਪਾਣੀ ਕਈ ਗੱਲਾਂ ਵਿਚ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ। ਰਾਤ ਨੂੰ ਭਰੇ ਘੜੇ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਵੇਰੇ ਉੱਠਦਿਆਂ ਹੀ ਦੋ – ਤਿੰਨ ਗਲਾਸ ਪੀਣ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਤੰਦਰੁਸਤ ਰਹਿੰਦਾ ਦਾ ਪਾਣੀ ਹਰ ਰੁੱਤ ਵਿਚ ਪੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਡਾ ਸਰੀਰ ਪੰਜ ਤੱਤਾਂ – ਮਿੱਟੀ, ਹਵਾ, ਪਾਣੀ, ਅਗਨੀ ਤੇ ਅਕਾਸ਼ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਘੜੇ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਇਹ ਸਾਰੇ ਤੱਤ ਸੁਭਾਵਿਕ ਹੀ ਇਕਮਿਕ ਹੋਏ ਮਿਲਦੇ ਹਨ ਘੜਾ ਮਿੱਟੀ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਗੁੰਨ ਕੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਅਕਾਸ਼ ਹੇਠ ਚੱਕ ਉੱਤੇ ਹਵਾ ਦੇ ਮਿੱਠੇ ਹਿਲੋਰਿਆਂ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸਨੂੰ ਅਗਨੀ ਵਿਚ ਪਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਘੜਾ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਅੰਤਮ ਯਾਤਰਾ ਸਮੇਂ ਵੀ ਸਾਥ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ ਘੜਾ ਭੰਨਣਾ ਸਾਡੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਅੰਤਮ ਸਮੇਂ ਦੀ ਇਕ ਰਸਮ ਹੈ। ਘੜੇ ਤਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਖ਼ਰੀਦਦਾਰ ਕੋਈ ਵਿਰਲਾ ਹੀ ਹੈ।

• ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਮੰਤਵ – ਉਦੇਸ਼
• ਇਤਰਾਜ਼ – ਵਿਰੋਧ
• ਵਜੰਤਰੀ – ਸਾਜ਼ ਵਜਾਉਣ ਵਾਲਾ
• ਸਮਾਗਮ – ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇਕੱਠ ਕਰ ਕੇ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਜਾਂ ਗ਼ਮੀ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣਾ
• ਤਾਲ – ਸੁਰ।
• ਟੋਭਿਆਂ – ਡੂੰਘੇ ਛੱਪੜਾਂ।
• ਕੁੰਭ – ਘੜਾ
• ਪਾਵਨ – ਪਵਿੱਤਰ।
• ਪਰੰਪਰਾ – ਲੀਹ, ਰਵਾਇਤ
• ਪਰਉਪਕਾਰੀ – ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ
• ਰਾਹੀ – ਰਸਤੇ ਉੱਪਰ ਤੁਰਨ
• ਵਾਲਾ ਕੰਮ – ਰੂ – ਆਰਜ਼ੀ, ਕੰਮ ਸਾਰਨ ਲਈ।
• ਪਿਆਊ – ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਜਾਂ ਬੰਦਾ। ਸੁਰਤ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਹੋਸ਼ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
• ਬਿਦ – ਬਿਦ ਕੇ – ਜ਼ਿਦ – ਜ਼ਿਦ ਕੇ।
• ਢਾਕ – ਲੱਕ ਦਾ ਇਕ ਪਾਸਾ ਅਠਖੇਲੀਆਂ
• ਕਰਦੀਆਂ – ਨੱਚਦੀਆਂ ਟੱਪਦੀਆਂ।
• ਸੂਫ – ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਕੱਪੜਾ
• ਵਹਿੰਗੀ – ਤੱਕੜੀ ਵਰਗੀ ਚੀਜ਼, ਜਿਸ ਦੇ ਛਾਬਿਆਂ ਵਿਚ ਸਮਾਨ ਰੱਖ ਕੇ ਢੋਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਗਾਇਬ ਹੋਣਾ – ਛਿਪ ਜਾਣਾ।
• ਸ਼ਰੀਕ – ਭਾਈਵਾਲ, ਦੁਸ਼ਮਣ
• ਉਪਯੋਗੀ – ਲਾਭਦਾਇਕ। ਕਾਰੀਗਰ ਹੁਨਰਮੰਦ ਅੰਤਮ
• ਯਾਤਰਾ – ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੀ ਅੰਤਮ ਰਸਮ
• ਕਲਾਮਈ – ਹੁਨਰ ਭਰਪੂਰ !
• ਚਮਤਕਾਰ – ਕਰਾਮਾਤ, ਅਣਹੋਣੀ ਘਟਨਾ॥
• ਬਹੁੜਦਾ – ਮੱਦਦ ਲਈ ਪਹੁੰਚਦਾ !

1. ਪਾਠ – ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਉੱਤਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚਲੀਆਂ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਵਿਚ ਢੁੱਕਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਭਰੋ
ਗਾਇਬ, ਸ਼ਰੀਕ, ਘੜੇ, ਕੁੰਭ, ਮੰਤਵ
(ਉ) …………………… ਦਾ ਪਾਣੀ ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲਗਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਆ) ਘੜੇ ਦਾ ਅਸਲੀ …………………… ਤਾਂ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣਾ ਹੈ।
(ਈ) ਪੂਜਾ – ਪਾਠ ਸਮੇਂ ਘੜੇ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ …………………… ਦਾ ਜਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
(ਸ) ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਤਾਂ ਘੜੇ ਜਿਵੇਂ …………………… ਹੀ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।
(ਹ) ਘੜੇ ਦਾ …………………… ਫ਼ਰਿਜ਼ ਜਾਂ ਵਾਟਰ ਕੁਲਰ ਹੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਘੜੇ ਦਾ ਪਾਣੀ ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲਗਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
(ਅ) ਘੜੇ ਦਾ ਅਸਲੀ ਮੰਤਵ ਤਾਂ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣਾ ਹੈ।
(ਈ) ਪੂਜਾ – ਪਾਠ ਸਮੇਂ ਘੜੇ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਕੁੰਭ ਦਾ ਜਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
(ਸ) ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਤਾਂ ਘੜੇ ਜਿਵੇਂ ਗਾਇਬ ਹੀ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।
(ਹ) ਘੜੇ ਦਾ ਸ਼ਰੀਕ ਫ਼ਰਿਜ਼ ਜਾਂ ਵਾਟਰ ਕੂਲਰ ਹੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

2. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
“ਘੜੇ ਦਾ ਪਾਣੀ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣ ਕੇ ਇੱਕ ਸੂਚੀ ਤਿਆਰ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ :
ਚੰਗਾ, ਕਿਹੜੀ, ਅਸਲੀ, ਪਹਿਲੇ, ਸ਼ੁੱਧ, ਕੱਚਾ, ਸਾਫ਼, ਪਾਵਨ, ਪਰਉਪਕਾਰੀ, ਪਿਆਰੇ, ਛਾਂਦਾਰ, ਕੰਮ – ਮਾਰੂ, ਠੰਢਾ, 24, ਬੜਾ ਮਿੱਠਾ, ਪੀਣ ਯੋਗ, ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ, ਦੋ – ਦੋ, ਇਕ, ਸਰਦੇ – ਪੁੱਜਦੇ, ਉਪਯੋਗੀ, ਦੋ – ਤਿੰਨ, ਤੰਦਰੁਸਤ, ਹਲਕਾ ਫੁਲਕਾ, ਹਰ, ਸਾਡਾ, ਪੰਜਾਂ, ਸਾਰੇ, ਖੁੱਲ੍ਹੇ, ਮਿੱਠੇ, ਅੰਤਿਮ, ਆਪਣੀਆਂ ਕਲਾਮਈ, ਸਾਰਾ – ਸਾਰਾ, ਵਿਰਲਾ ਹੀ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਵੰਡ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਰਿਆ ਸ਼ਬਦ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਸਹਿਤ ਦੱਸੋ
ਉੱਤਰ :
ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਵੰਡ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਰਿਆ ਸ਼ਬਦ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਸਧਾਰਨ ਕਿਰਿਆ, ਨਾਰਥਕ ਕਿਰਿਆ ਤੇ ਦੂਹਰੀ ਨਾਰਥਕ ਕਿਰਿਆ !
(ਉ) ਸਧਾਰਨ ਕਿਰਿਆ – ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਜਿਸ ਰੂਪ ਤੋਂ ਇਹ ਪਤਾ ਲੱਗੇ ਕਿ ਕਿਰਿਆ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕਰਤਾ ਆਪ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ‘ਸਧਾਰਨ ਕਿਰਿਆ” ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ –
(i) ਘੜਿਆਂ ਵਿਚ ਰੇਤ ਤੇ ਕੱਚਾ ਕੋਲਾ ਪਾ ਕੇ ਪਾਣੀ ਸਾਫ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
(ii) ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਘੜੇ ਗਾਇਬ ਹੀ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਵਾਕ ਵਿੱਚ ‘ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ’ ਸਧਾਰਨ ਕਿਰਿਆ ਰੂਪ ਹਨ।

(ਅ) ਪ੍ਰੇਰਨਾਰਥਕ ਕਿਰਿਆ – ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਜਿਸ ਰੂਪ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗੇ ਕਿ ਕਿਰਿਆ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕਰਤਾ ਆਪ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਕਿਰਿਆ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਤੋਂ ਕਰਵਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਨਾਰਥਕ ਕਿਰਿਆ ਆਖਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ – ਨਾਭੇ ਦਾ ਰਾਜਾ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਮੰਡੀ ਗੋਬਿੰਦਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਪੀਣ ਲਈ ਘੜੇ ਦਾ ਪਾਣੀ ਮੰਗਵਾਉਂਦਾ ਸੀ।

ਇਸ ਵਾਕ ਵਿਚ ‘ਮੰਗਵਾਉਂਦਾ ਸੀ’ ਨਾਰਥਕ ਕਿਰਿਆ ਰੂਪ ਹੈ।

(ਈ) ਦੂਹਰੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾਰਥਕ ਕਿਰਿਆ – ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਜਿਸ ਰੂਪ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗੇ ਕਿ ਕਰਤਾ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇ ਕੇ ਕਿਸੇ ਤੀਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਦੂਹਰੀ ‘ਨਾਰਥਕ ਕਿਰਿਆ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ –

‘ਪੁਰਾਣੇ ਵੇਲਿਆਂ ਵਿਚ ਸਰਦੇ – ਪੁੱਜਦੇ ਘਰ ਮਹਿਰਿਆਂ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਭਰਵਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਵਾਕ ਵਿਚ ‘ਭਰਵਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਦੂਹਰੀ ਨਾਰਥਕ ਕਿਰਿਆ ਰੂਪ ਹੈ।

3. ਪੈਰਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹੁ – ਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਬਲ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜੋ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁ – ਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ ਘੜੇ ਦਾ ਪਾਣੀ, ਪੀਣ ਲਈ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਿਹੜੀ ਥਾਂ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਘੜਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਘੜੇ ਵਾਂਗ ਹੀ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸਾਂਭਣ ਲਈ ਮੱਟ, ਘੜੀਆਂ ਅਤੇ ਸੁਰਾਹੀਆਂ ਆਦਿ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਂਞ ਚਾਟੀ, ਝੱਕਰਾ, ਝੱਕਰੀ, ਤੌੜੀ ਵੀ ਘੜੇ ਦੇ ਹੀ ਰੂਪ ਹਨ, ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਘੜੇ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਘੜੇ ਦਾ ਅਸਲੀ ਮੰਤਵ ਤਾਂ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਨਾ ਹੈ।

ਘੜੇ ਨੂੰ ਸਾਜ਼ ਵਜੋਂ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਉਂਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਛੱਲੇ ਪਾ ਕੇ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਜੰਤਰੀ ਘੜਾ ਵਜਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਉਂ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਘੜਾ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ੀ ਦੇ ਸਮਾਗਮਾਂ ਸਮੇਂ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਘੜੇ ਦੇ ਤਾਲ ‘ਤੇ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਘੜਾ ਵੱਜਦਾ ਹੈ ਤੇ ਬੋਲ ਆਪਮੁਹਾਰੇ ਹੀ ਘੜੇ ਨਾਲ ਇੱਕ – ਮਿੱਕ ਹੁੰਦੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਘੜਾ ਵੱਜਦਾ, ਘੜੋਲੀ ਵੱਜਦੀ,
ਕਿਤੇ ਗਾਗਰ ਵੱਜਦੀ ਸੁਣ ਮੁੰਡਿਆ।

ਪਹਿਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਖੂਹ ਵੀ ਆਮ ਨਹੀਂ ਸਨ ਹੁੰਦੇ, ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਟੋਭਿਆਂ, ਤਲਾਬਾਂ ਆਦਿ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ‘ਤੇ ਹੀ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਇਹ ਘੜੇ ਹੀ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰਕੇ ਪੀਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਘੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰੇਤ ਤੇ ਕੱਚਾ ਕੋਲਾ ਪਾ ਕੇ ਵੀ ਪਾਣੀ ਸਾਫ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੂਜਾ – ਪਾਠ ਸਮੇਂ ਘੜੇ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਲੋਕ ‘ਕੁੰਭ ਦਾ ਜਲ’ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇਸ ਪਾਵਨ ਜਲ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਮਝ ਕੇ ਪੀਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਹ ਪਰੰਪਰਾ ਅੱਜ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ।

1. ਕਿਹੜਾ ਪਾਣੀ ਹਰ ਇਕ ਨੂੰ ਪੀਣਾ ਚੰਗਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਘੜੇ ਦਾ
(ਅ) ਕੂਲਰ ਦਾ।
(ਈ) ਫਰਿੱਜ ਦਾ।
(ਸ) ਨਲਕੇ ਦਾ
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਘੜੇ ਦਾ

2. ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਘੜੇ ਵਾਂਗ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ ਕਿਹੜੀ ਹੈ ?
(ੳ) ਮੱਟ/ਸੁਰਾਹੀ/ਘੜੀ
(ਅ) ਪਤੀਲਾ
(ਈ) ਬਾਲਟੀ
(ਸ) ਜੱਗ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮੱਟ/ਸੁਰਾਹੀ/ਘੜੀ

3. ਘੜੇ ਦਾ ਅਸਲ ਮੰਤਵ ਕਿਸ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਨਾ ਹੈ ?
(ੳ) ਪਾਣੀ ਦੀ
(ਅ) ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ
(ਈ) ਨਹਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ
(ਸ) ਧੋਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ

4. ਘੜੇ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੋਰ ਕਿਸ ਕੰਮ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ੳ) ਗਮਲੇ ਵਜੋਂ
(ਅ) ਸਾਜ਼ ਵਜੋਂ
(ਈ) ਦਾਣੇ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ
(ਸ) ਕੱਪੜੇ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਸਾਜ਼ ਵਜੋਂ

5. ਵਜੰਤਰੀ ਘੜਾ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਜਾਉਂਦਾ ਸੀ ?
(ੳ) ਉਂਗਲ ਵਿਚ ਛੱਲਾ ਪਾ ਕੇ
(ਅ) ਠੀਕਰੀ ਫੜ ਕੇ
(ੲ) ਰੋੜਾ ਫੜ ਕੇ
(ਸ) ਚਮਚਾ ਫੜ ਕੇ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਉਂਗਲ ਵਿਚ ਛੱਲਾ ਪਾ ਕੇ

6. ਵੱਜਦਾ ਘੜਾ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਗਾਉਂਦਾ
(ਅ) ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਾ
(ੲ) ਸੀਟੀਆਂ ਮਾਰਦਾ
(ਸ) ਨੱਚਦਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਾ

7. ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਘੜੇ ਦੀ ਤਾਲ ਉੱਤੇ ਕਦੋਂ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਸਨ ?
(ੳ) ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੇ ਸਮਾਗਮਾਂ ਸਮੇਂ
(ਅ) ਗਮੀ ਦੇ ਸਮਾਗਮਾਂ ਸਮੇਂ
(ੲ) ਤੀਆਂ ਦੇ ਮੌਕੇ
(ਸ) ਹੋਲੀ ਦੇ ਮੌਕੇ॥
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੇ ਸਮਾਗਮਾਂ ਸਮੇਂ

8. ਪਹਿਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਆਮ ਨਹੀਂ ਸੀ ?
(ਉ) ਟੋਭੇ
(ਅ ਤਲਾਬ
(ਈ) ਸਰੋਵਰ
(ਸ) ਖੂਹ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਖੂਹ।

9. ਘੜੇ ਵਿਚਲੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਰੇਤ ਜਾਂ ਕੋਲਾ
(ਅ) ਦਵਾਈ
(ਇ) ਕੱਪੜਾ
(ਸ) ਬੂਰਾ।
ਉੱਤਰ :

10. ਪੂਜਾ – ਪਾਠ ਦੇ ਸਮੇਂ ਘੜੇ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਕੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ?
(ਉ) ਕੁੰਭ ਦਾ ਜਲ
(ਅ) ਘੜੇ ਦਾ ਜਲ
(ਈ) ਸਾਫ਼ ਜਲ
(ਸ) ਮਿੱਠਾ ਜਲ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਕੁੰਭ ਦਾ ਜਲ

11. ਕੁੰਭ ਦੇ ਜਲ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਕੀ ਸਮਝ ਕੇ ਪੀਂਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਦਵਾਈ
(ਅ) ਅਕਸੀਰ
(ਈ) ਅੰਮ੍ਰਿਤ
(ਸ) ਸਾਫ਼
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਅੰਮ੍ਰਿਤ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ।
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ।
(iii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ।
(iv) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਕਿਰਿਆ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਘੜਾ, ਪਾਣੀ, ਸੁਰਾਹੀਆਂ, ਮੱਟ, ਮੁਟਿਆਰਾਂ।
(ii) ਸਾਰਿਆਂ, ਕਿਹੜੀ, ਇਹਨਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ, ਇਸ॥
(iii) ਅਸਲੀ, ਪਹਿਲੇ, ਆਮ, ਕੱਚਾ, ਸ਼ੁੱਧ।
(iv) ਲਗਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਹੋਵੇ, ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਸੰਭਾਲਨਾ ਹੈ, ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ

(i) “ਅਸਲੀਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਹੈ।
(ਉ) ਅਸਲ
(ਅ) ਨਕਲੀ
(ਈ) ਨਕਲਾਂ
(ਸ) ਨਕਲੀਏ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਨਕਲੀ

(ii) ਉਸ ਵੇਲੇ ਇਹ ਘੜੇ ਹੀ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰ ਕੇ ਪੀਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀਂ। ਇਸ ਵਾਕ ਵਿਚ ਪੜਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ?
(ੳ) ਉਸ
(ਅ) ਇਹ
(ਈ) ਜਿਨ੍ਹਾਂ
(ਸ) ਪੀਣ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਜਿਨ੍ਹਾਂ

(iii) “ਉਂ ਚਾਟੀ, ਝੱਕਰੀ, ਤੌੜੀ ਵੀ ਘੜੇ ਦੇ ਹੀ ਰੂਪ ਹਨ ?” ਇਸ ਵਾਕ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਨਾਂਵ ਹਨ ?
(ਉ) ਦੋ
(ਅ) ਤਿੰਨ
(ਈ) ਚਾਰ
(ਸ) ਛੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਛੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ ਡੰਡੀ ਪੂਰਨ ਵਿਸਰਾਮ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਲਿਖੋ
(i) ਵਜੰਤਰੀ
(ii) ਅੱਠ – ਖੇਲੀਆਂ
(iii) ਬਹੁੜਦਾ
ਉੱਤਰ :
(i) ਵਜੰਤਰੀ – ਸਾਜ਼ ਵਜਾਉਣ ਵਾਲਾ
(ii) ਅੱਠ – ਖੇਲੀਆਂ – ਮੌਜ – ਮਸਤੀ
(iii) ਬਹੁੜਦਾ – ਪਹੁੰਚਦਾ, ਮਿਲਦਾ।

4. ਰਚਨਾਤਮਕ ਕਾਰਜ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ –
ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਾਂਭ – ਸੰਭਾਲ, ਬੱਚਤ ਅਤੇ ਮਹੱਤਤਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿਓ।
ਉੱਤਰ :
ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਲੋੜਾਂ – ਹਵਾ, ਪਾਣੀ ਤੇ ਪੌਦੇ – ਬੇਸ਼ੱਕ ਧਰਤੀ ਉੱਪਰ ਬਹੁਤਾਤ ਵਿਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਕ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਪੌਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ: ਪੌਦਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਖੁਰਾਕ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਤੇ ਖੁਰਾਕ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਜੀਵਨ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਹੋਂਦ ਲਈ ਪਾਣੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਭਾਰ ਦਾ ਲਗਪਗ 70% ਪਾਣੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਖ਼ੁਰਾਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਣਕ, ਚਾਵਲ, ਮੱਕੀ, ਦਾਲਾਂ, ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਤੇ ਮੱਠਾ ਪੌਦਿਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਰਤ ਕੇ ਪਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਧਰਤੀ ਦੇ ਕਈ ਖੇਤਰ ਅਜਿਹੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ। ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਬਹੁਤ ਵਰਖਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਆਮ ਕਰਕੇ ਕਾਫ਼ੀ ਪਾਣੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਮਾਰੂਥਲ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਵਰਖਾ ਕਦੀ – ਕਦਾਈਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਰੁੱਖ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਦੀ – ਕਦਾਈਂ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਥਾਂਵਾਂ ਉੱਤੇ ਵਰਖਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਜਿੱਥੇ ਆਮ ਕਰਕੇ ਵਰਖਾ ਦੀ ਕਮੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਉੱਥੇ ਧਰਤੀ ਖੁਸ਼ਕ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਰੁੱਖ ਸੁੱਕਣ ਲਗਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੀਵਾਂ ਲਈ ਖ਼ੁਰਾਕ ਤੇ ਪੀਣ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਲੰਮੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਾਲੇ ਦਰੱਖ਼ਤ ਤਾਂ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਖਿੱਚ ਕੇ ਆਪਣਾ ਬਚਾ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਛੋਟੇ ਪੌਦੇ, ਪਸ਼ੂ ਤੇ ਪੰਛੀ ਮਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਖੂਹ ਪੁੱਟ ਲਏ ਹਨ ਤੇ ਡੂੰਘੇ ਪੰਪ ਲਾ ਲਏ ਹਨ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੀ ਬਦਲ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਪਿਆਸ ਬੁਝਾਉਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਾਨੂੰ ਧੁਆਈ ਤੇ ਸਫ਼ਾਈ ਲਈ ਵੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਕੋਈ ਵੀ ਫ਼ਸਲ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਅਸੀਂ ਕੋਈ ਪਸ਼ੂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਾਲ ਸਕਦੇ। ਗੱਲ ਕੀ, ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਹਰ ਇੱਕ ਚੀਜ਼ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਦੇਵਤਾ ਮੰਨ ਕੇ ਇਸ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Punjabi Book Solutions Chapter 3 ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਲੋਕ-ਗਾਇਕਾ: ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Punjabi Chapter 3 ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਲੋਕ-ਗਾਇਕਾ: ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 7 PSEB ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਲੋਕ-ਗਾਇਕਾ: ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ Textbook Questions and Answers

ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਲੋਕ-ਗਾਇਕਾ: ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸੋ :

(ੳ) ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ?
ਉੱਤਰ :
ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਜਨਮ 25 ਨਵੰਬਰ, 1929 ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਹੋਇਆ।

(ਅ) ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਉਸਤਾਦਾਂ ਤੋਂ ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਸਤਾਦਾਂ ਤੋਂ ਲਈ। ਉਸ ਨੇ ਬੜੇ ਗੁਲਾਮ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਭਾਣਜੇ ਅਨਾਇਤ ਹੁਸੈਨ ਤੋਂ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ। ਪਟਿਆਲਾ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਉਸਤਾਦਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ, ਗ਼ਜ਼ਲ ਤੇ ਠੁਮਰੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਕਾਫ਼ੀਆਂ ਗਾਉਣ ਦਾ ਹੁਨਰ ਉਸ ਨੇ ਕੁੰਦਨ ਲਾਲ ਸ਼ਰਮਾ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ।

(ਏ) ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਵਧੀ, ਦੱਸੋ ਕਿਵੇਂ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ 12 – 13 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਲਾਹੌਰ ਰੇਡੀਓ ਸਟੇਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਤੋਂ ਰੇਡੀਓ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਅਕਸਰ ਗਵਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਛੇਤੀ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਇੰਨੀ ਵਧ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ‘ਹਿਜ਼ ਮਾਸਟਰਜ਼ ਵਾਇਸ ਕੰਪਨੀ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਤੇ ਫ਼ਿਲਮ ਇੰਡਸਟਰੀ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਗਾਉਣ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ। ਨਵੰਬਰ, 1943 ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਗੀਤ ‘ਮਾਵਾਂ ਤੇ ਧੀਆਂ ਰਲ ਬੈਠੀਆਂ ਨੀ ਮਾਏਂ ਰਿਕਾਰਡ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਵਧਣ ਲੱਗੀ ਸੀ।

(ਸ) ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਗਾਇਕੀ ਬਾਰੇ ਆਪ ਕੀ ਦੱਸਿਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਗਾਇਕੀ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਗਾਉਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ੌਕ ਉਸ ਨੂੰ ਰੱਬ ਨੇ ਆਪ ਹੀ ਆਪਣੀ ਅਪਾਰ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਲਾਇਆ ਸੀ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਹੀ ਅਪਾਰ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਇਹ ਪੂਰਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਰਹੇਗਾ।

(ਹ) ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੇ ਗਾਏ ਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਗੀਤ ਵੱਧ ਹਰਮਨ-ਪਿਆਰੇ ਹੋਏ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੇ ਗਾਏ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਗੀਤ ਵਧੇਰੇ ਹਰਮਨ – ਪਿਆਰੇ ਹੋਏ
(ਉ) ਸੜਕੇ – ਸੜਕੇ ਜਾਂਦੀਏ ਮੁਟਿਆਰੇ ਨੀ,
ਕੰਡਾ ਚੁੱਭਾ ਤੇਰੇ ਪੈਰ, ਬਾਂਕੀਏ ਨਾਰੇ ਨੀ….।
(ਅ) ਮਾਂਵਾਂ ਤੇ ਧੀਆਂ ਰਲ ਬੈਠੀਆਂ ਨੀ ਮਾਏਂ….
(ਈ) ਸਾਡਾ ਚਿੜੀਆਂ ਦਾ ਚੰਬਾ ਵੇ, ਬਾਬਲ ਅਸਾਂ ਉਡ ਜਾਣਾ।
ਸਾਡੀ ਲੰਮੀ ਉਡਾਰੀ ਵੇ, ਬਾਬਲ ਕਿਹੜੇ ਦੇਸ ਜਾਣਾ…..!
(ਸ) ਲੱਠੇ ਦੀ ਚਾਦਰ, ਉੱਤੇ ਸਲੇਟੀ ਰੰਗ ਮਾਹੀਆ……

(ਕ) “ਸਾਡਾ ਚਿੜੀਆਂ ਦਾ ਚੰਬਾ ਗੀਤ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਜੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੋਰ ਕਿਸ-ਕਿਸ ਨੇ ਗਾਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਹ ਗੀਤ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸਦੀਆਂ ਦੋਹਾਂ ਭੈਣਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੌਰ ਤੇ ਨਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਗਾਇਆ। ਫਿਰ ਇਹੋ ਗੀਤ ਉਸ ਦੀ ਧੀ ਡੌਲੀ ਗੁਲੇਰੀਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਦੋਹਤੀ ਸੁਨੈਨਾ ਨੇ ਗਾਇਆ।

(ਖ) ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੇ ਪਤੀ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਗਾਇਕੀ ਵਿੱਚ ਕੀ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੇ ਪਤੀ ਜੁਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਇਕ ਸਿਰਕੱਢ ਗਾਇਕਾ ਬਣਨ ਵਿਚ ਭਰਪੂਰ ਹਿੱਸਾ ਪਾਇਆ।ਉਹ ਉਸ ਲਈ ਵਧੀਆ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲੱਭ ਕੇ ਲਿਆਉਂਦੇ ਤੇ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੋਲਾਂ ਨੂੰ ਸੰਗੀਤ ਦੀਆਂ ਧੁਨਾਂ ਤੇ ਗਾਉਣ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੇ। ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਰਿਆਜ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ।

(ਗ) ਕੀ ਕਾਰਨ ਸੀ ਕਿ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਗੀਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀਲ ਲੈਂਦੀ ਸੀ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੁਆਰਾ ਗੀਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਸ੍ਰੋਤਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀਲ ਲੈਣ ਪਿੱਛੇ ਉਸ ਦਾ ਵਰਿਆਂ ਦਾ ਰਿਆਜ਼ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਘੁੰਗਰੂ ਫੜ ਕੇ ਤਾਲ ਦੇਣ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਤੇ ਉੱਚੀ ਹੇਕ ਇਸ ਵਿਚ ਸੋਨੇ ਤੇ ਸੁਹਾਗੇ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਸਧਾਰਨ ਲੋਕ – ਸਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਸੀ।

(ਘ) ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਥਾਂਵਾਂ ‘ਤੇ ਗੀਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ?
ਉੱਤਰ :
ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਹਾਂਨਗਰਾਂ ਮੁੰਬਈ, ਕੋਲਕਾਤਾ, ਪੂਨਾ, ਚੇਨੱਈ, ਬੰਗਲੌਰ, ਪਟਨਾ ਤੇ ਦਿੱਲੀ ਆਦਿ ਵਿਚ ਗਾਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਚੀਨ, ਰੂਸ, ਇੰਗਲੈਂਡ, ਕੈਨੇਡਾ, ਅਮਰੀਕਾ ਤੇ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਆਦਿ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਜਾ ਕੇ ਗਾਇਆ।

2. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

• ਸੁਰੀਲੀ : ਮਿੱਠੀ ਸੁਰ ਵਿੱਚ
• ਸ਼ੁਹਰਤ : ਸਿੱਧੀ, ਮਸ਼ਹੂਰੀ
• ਪ੍ਰਬਲ ਇੱਛਾ : ਤੀਬਰ ਇੱਛਾ
• ਇਲਾਹੀ ਸਰੂਰ : ਰੱਬੀ ਮਸਤੀ
• ਅਪਾਰ ਕਿਰਪਾ : ਅਤਿਅੰਤ ਮਿਹਰ
• ਦਹਾਕਾ : ਦਸ ਵਰਿਆਂ ਦਾ ਸਮਾਂ
• ਉਸਤਾਦ : ਸਿੱਖਿਅਕ, ਕੋਈ ਹੁਨਰ ਸਿਖਾਉਣ ਵਾਲਾ
• ਰਿਆਜ਼ : ਅਭਿਆਸ, ਮੁਹਾਰਤ
• ਸੋਤੋ : ਸੁਣਨ ਵਾਲੇ
• ਸਮਰੱਥਾ : ਯੋਗਤਾ, ਤਾਕਤ, ਬਲ, ਸ਼ਕਤੀ
• ਸਮਰਪਿਤ : ਅਰਪਣ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ, ਭੇਟਾ ਚੜਿਆ
• ਭਰਪੂਰ : ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ, ਪੂਰਨ

3. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ :
ਕਲਾਕਾਰ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ, ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ, ਹਰਮਨ-ਪਿਆਰੇ, ਸਿਰਕੱਢ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਸੁਹਾਗ।
ਉੱਤਰ :

• ਕਲਾਕਾਰ ਹੁਨਰਮੰਦ, ਸੰਗੀਤਕਾਰ, ਗਾਇਕ ਆਦਿ) – ਸ: ਸੋਭਾ ਸਿੰਘ ਇਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਕਲਾਕਾਰ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਚਿਤਰ ਬਣਾਏ।
• ਅੰਤਰ – ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੇ ਕੌਮਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ) – ਯੂ.ਐੱਨ.ਓ. ਇਕ ਅੰਤਰ – ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ।
• ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ (ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਅਸਰ ਹੋਵੇ) – ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਸੋਤੇ ਝੂਮਣ ਲੱਗ ਪਏ।
• ਹਰਮਨ – ਪਿਆਰੇ ਹਰ ਇਕ ਦੇ ਪਿਆਰੇ) – ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੇ ਗਾਏ ਗੀਤ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੇ ਹਨ।
• ਸਿਰ – ਕੱਢ (ਉੱਚੇ ਕੱਦ ਵਾਲਾ, ਉੱਚੇ ਦਰਜੇ ਤੇ ਪੁੱਜਾ ਹੋਇਆ) – ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਇਕ ਸਿਰ – ਕੱਢ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸੀ।
• ਗਾਇਕਾ ਗਾਉਣ ਵਾਲੀ) – ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਹਰਮਨ – ਪਿਆਰੀ ਗਾਇਕਾ ਸੀ। 7. ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ (ਭਾਰਤ) – ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਢਾਈ ਸੌ ਸਾਲ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ‘ਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ।
• ਸਭਿਆਚਾਰ (ਕਿਸੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਰਹਿਣ – ਸਹਿਣ, ਜੀਵਨ – ਜਾਚ, ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੇ ਸਾਧਨ ਅਤੇ ਰਸਮਾਂ – ਰੀਤਾਂ ਆਦਿ – ਲੋਕ – ਗੀਤ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਦਰਪਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
• ਸੁਹਾਗ (ਕੁੜੀ ਦੇ ਵਿਆਹ ਸਮੇਂ ਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਗੀਤ) – ਕੁੜੀ ਦੇ ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਘਰ ਸੁਹਾਗ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ।
• ਘੋੜੀਆਂ ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਵਿਆਹ ਸਮੇਂ ਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਗੀਤ – ਮੁੰਡੇ ਦੇ ਵਿਆਹ ਵਾਲੇ ਘਰ ਤੀਵੀਆਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੋ ਕੇ ਘੋੜੀਆਂ ਗਾ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।
• ਅਮੁੱਲ (ਜਿਸ ਦਾ ਮੁੱਲ ਨਾ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ) – ਉੱਚਾ ਚਰਿੱਤਰ ਅਮੁੱਲ ਵਸਤੁ ਹੈ !
• ਇਲਾਹੀ (ਰੱਬੀ) – ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਂ ਦੀ ਇਲਾਹੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਕੀਰਤਨ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ।
• ਸ਼ੁਹਰਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ – ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸੁਰੀਲੀ ਗਾਇਕੀ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਹਰਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ।
• ਕੀਲ ਕੇ ਬਿਠਾਉਣਾ ਵਿੱਸ ਵਿੱਚ ਕਰ ਲੈਣਾ, ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਬਿਠਾ ਲੈਣਾ) – ਜਦੋਂ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸਟੇਜ ਉੱਤੇ ਗਾਉਂਦੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਸਰੋਤਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀਲ ਕੇ ਬਿਠਾ ਲੈਂਦੀ ਸੀ।
• ਉਸਤਾਦ (ਗੁਰੂ) – ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਸਤਾਦਾਂ ਤੋਂ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।
• ਅਪਾਰ (ਜਿਸ ਦਾ ਕੋਈ ਹਿਸਾਬ – ਕਿਤਾਬ ਨਾ ਲੱਗੇ) – ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਉੱਤੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਅਪਾਰ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਸੀ।
• ਦਹਾਕਾ (ਦਸ ਸਾਲ) – ਇਹ ਘਟਨਾ ਅੱਜ ਤੋਂ ਦੋ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਪਰੀ।
• ਮਿਸਾਲ ਉਦਾਹਰਨ) – ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੀ ਗਾਇਕੀ ਲਾ – ਮਿਸਾਲ ਸੀ।
• ਵਿਰਸਾ (ਪਿਓ – ਦਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਮਿਲੀ ਵਸਤੂ – ਮਨਜੀਤ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿਰਸੇ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਮਿਲੀ।
• ਸਮਰਪਿਤ ਅਰੰਪਿਤ, ਭੇਟ – ਸ: ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸਾਰਾ ਜੀਵਨ ਦੇਸ਼ – ਕੌਮ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਸੀ।

4. ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਇਸ ਪਾਠ ਵਿੱਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ-ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਤਿਆਰ ਕਰੋ।

5. ਵਿਆਕਰਨ :
ਕਿਰਿਆ: ਉਹ ਸ਼ਬਦ ਜਿਸ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਦਾ ਹੋਣਾ, ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਸਹਿਣਾ ਕਾਲ ਸਹਿਤ ਪਾਇਆ ਜਾਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਰਿਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ: ਗਾਉਣਾ, ਖਾਣਾ, ਜਾਣਾ, ਹੱਸਣਾ, ਬੋਲਣਾ ਆਦਿ।

ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਰ-ਵੰਡ:

1. ਅਕਰਮਕ ਕਿਰਿਆ: ਜਿਸ ਵਾਕ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਕਰਤਾ ਹੀ ਹੋਵੇ, ਕਰਮ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਅਕਰਮਕ ਕਿਰਿਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

(ੳ) ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਗਾਉਂਦੀ ਸੀ।
(ਅ) ਤਾ ਸੁਣਦਾ ਹੈ।
(ੲ) ਸੁਨੈਨਾ ਵੀ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਗਾਉਂਦੀ ਹੈ।
(ਸ) ਵਰਦਾ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਗਾਉਂਦੀ ਸੀ
(ਅ) ਸੁਣਦਾ ਹੈ
(ਈ) ਗਾਉਂਦੀ ਹੈ
(ਸ) ਵਰਦਾ ਹੈ।

ਉਪਰੋਕਤ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਤਾ ਅਤੇ ਸੁਨੈਨਾ ਸ਼ਬਦ ਕਰਤਾ ਹਨ ਤੇ ਗਾਉਂਦੀ ਸੀ, ਗਾਇਆ ਸੀ ਤੇ ਗਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਅਕਰਮਕ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਹਨ।

ਜਿਹੜੇ ਵਾਕ ਵਿੱਚ ਕਿਰਿਆਦਾ ਕਰਤਾ ਤੇ ਕਰਮ ਦੋਵੇਂ ਹੋਣ, ਉਸ ਨੂੰ ਸਕਰਮਕ ਕਿਰਿਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਦਾਹਰਨ
(ੳ) ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਵੀ ਗਾਇਆ।
(ਅ) ਉਸ ਨੇ ਵਧੇਰੇ ਕਰਕੇ ਲੋਕ-ਗੀਤ ਗਾਏ।
(ਏ) ਮੈਂ ਅਕਸਰ ਰੇਡੀਓ ਸੁਣਦਾ ਹਾਂ।
(ਸ) ਖਾਧੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਗਾਇਆ
(ਅ) ਗਾਏ
(ਈ) ਸੁਣਦਾ ਹਾਂ
(ਸ) ਖਾਧੀ ਹੈ।

ਉਪਰੋਕਤ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ‘ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ’, ਉਸ ਨੇ ਤੇ ‘ਮੇਂ ਸ਼ਬਦ ਕਰਤਾ ਹਨ। ‘ਲੋਕ-ਗੀਤ’, ‘ਰੇਡੀਓ’ ਤੇ “ਲਾਹੌਰ’ ਸ਼ਬਦ ਕਰਮ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ‘ਗਾਇਆ’, ‘ਗਾਏ ਅਤੇ ਸੁਣਦਾ ਹਾਂ ਸ਼ਬਦ ਸਕਰਮਕ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਹਨ।

ਅਧਿਆਪਕ ਲਈ
ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਅਜੋਕੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਮਾੜੀ ਦਸ਼ਾ-ਦਿਸ਼ਾ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਪੁਰਾਤਨ ਲੋਕ-ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਤੇ ਗਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।

PSEB 7th Class Punjabi Guide ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਲੋਕ-ਗਾਇਕਾ: ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ –
“ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਲੋਕ – ਗਾਇਕਾ : ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਲੇਖ’ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਅੰਤਰ – ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕਾ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਸੁਰੀਲੀ ਅਵਾਜ਼ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਉੱਤੇ ਛਾਈ ਰਹੀ। ਭਾਵੇਂ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੌਰ ਤੇ ਨਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਤਿੰਨੇ ਭੈਣਾਂ ਹੀ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਸਨ, ਪਰੰਤੂ ਜੋ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ, ਉਹ ਬੇਮਿਸਾਲ ਹੈ।

ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਜਨਮ 25 ਨਵੰਬਰ, 1929 ਨੂੰ ਦੀਵਾਨ ਬਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਮਾਇਆ ਦੇਵੀ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦਾ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਲੋਕ – ਸੰਗੀਤ ਤੇ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੋਹਾਂ ਵਿਚ ਲਗਾਓ ਸੀ। ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਸਤਾਦ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਬੜੇ ਗੁਲਾਮ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਭਾਣਜੇ ਅਨਾਇਤ ਹੁਸੈਨ ਤੋਂ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ। ਪਟਿਆਲਾ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਉਸਤਾਦਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ, ਗ਼ਜ਼ਲ ਤੇ ਠੁਮਰੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।

ਕਾਫ਼ੀਆਂ ਗਾਉਣ ਦਾ ਹੁਨਰ ਕੁੰਦਨ ਲਾਲ ਸ਼ਰਮਾ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਨੇ ਸੰਗੀਤ ਸਿੱਖਣ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਮੌਕਾ ਹੱਥੋਂ ਨਾ ਜਾਣ ਦਿੱਤਾ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ 12 – 13 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਲਾਹੌਰ ਰੇਡੀਓ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲੱਗੀ। ਉਸ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਤੋਂ ਰੇਡੀਓ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਅਕਸਰ ਗਵਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਛੇਤੀ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਇੰਨੀ ਵਧ ਗਈ ਕਿ ‘ਹਿਜ਼ ਮਾਸਟਰਜ਼ ਵਾਇਸ ਕੰਪਨੀ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਤੇ ਫ਼ਿਲਮ ਇੰਡਸਟਰੀ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗਾਉਣ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ। ਨਵੰਬਰ 1943 ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਗੀਤ “ਮਾਂਵਾਂ ਤੇ ਧੀਆਂ ਰਲ ਬੈਠੀਆਂ ਨੀ ਮਾਏਰਿਕਾਰਡ ਹੋਇਆ।

ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਵਿਆਹ 1948 ਵਿਚ ਸ: ਜੁਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਮੁੰਬਈ ਰਹਿ ਕੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਲਈ ਵੀ ਗੀਤ ਗਾਏ, ਪਰ 1951 ਵਿਚ ਉਹ ਮੁੰਬਈ ਛੱਡ ਕੇ ਦਿੱਲੀ ਆ ਗਈ। ਉਸ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਗਲੇ ਵਿਚ ਰੱਬ ਵਸਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸੰਗੀਤ ਉਸ ਦਾ ਦੁੱਖ – ਸੁਖ ਦਾ ਸਾਥੀ ਸੀ। ਉਹ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਗਾਉਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸੀ ਤੇ ਇਹ ਸ਼ੌਕ ਉਸ ਨੂੰ ਰੱਬ ਨੇ ਲਾਇਆ ਹੈ। ਰੱਬ ਦੀ ਅਪਾਰ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਸ਼ੌਕ ਪੂਰਾ ਹੋਇਆ ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ ਇਸ ਸ਼ੌਕ ਨੂੰ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਪੂਰੇ ਸੱਤ ਦਹਾਕੇ ਨਿਭਾਇਆ।

ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਬਹੁਤਾ ਕਰਕੇ ਲੋਕ – ਗੀਤ ਗਾਏ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਸ ਨੇ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਗੀਤ ਵੀ ਗਾਏ। ਉਸ ਦੇ ਗਾਏ ਗੀਤ ਪਿੰਡ – ਪਿੰਡ, ਸ਼ਹਿਰ – ਸ਼ਹਿਰ ਤੇ ਦੇਸ – ਪਰਦੇਸ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਗਏ। ਜਿੱਥੇ ਕਿਤੇ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਸਦੇ ਸਨ, ਉੱਥੇ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਘਰ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਸ਼ਾਦੀ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਉਦੋਂ ਤਕ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਜਦੋਂ ਤਕ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੇ ਗੀਤ ‘ਮਾਂਵਾਂ ਤੇ ਧੀਆਂ ਰਲ ਬੈਠੀਆਂ ਨੀ ਮਾਏ, “ਲੱਠੇ ਦੀ ਚਾਦਰ ਉੱਤੇ ਸਲੇਟੀ ਰੰਗ ਮਾਹੀਆ ਵਰਗੇ ਗੀਤ ਨਾ ਗਾਏ ਜਾਣ।

ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੀਤ ਗਾਏ, ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਹਰਮਨ – ਪਿਆਰੇ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਬੋਲ ਇਹ ਹਨ

• ਸੜਕੇ ਸੜਕੇ ਜਾਂਦੀਏ ਮੁਟਿਆਰੇ ਨੀ….।
• ਮਾਂਵਾਂ ਤੇ ਧੀਆਂ ਰਲ ਬੈਠੀਆਂ ਨੀ ਮਾਏਂ……।
• ਸਾਡਾ ਚਿੜੀਆਂ ਦਾ ਚੰਬਾ ਵੇ, ਬਾਬਲ ਅਸਾਂ ਉੱਡ ਜਾਣਾ…..
• ਲੱਠੇ ਦੀ ਚਾਦਰ ਉੱਤੇ ਸਲੇਟੀ ਰੰਗ ਮਾਹੀਆ……।

‘ਸਾਡਾ ਚਿੜੀਆਂ ਦਾ ਚੰਬਾ’ ਗੀਤ ਤਿੰਨਾਂ ਭੈਣਾਂ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੌਰ ਤੇ ਨਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਗਾਇਆ। ਫਿਰ ਮਗਰੋਂ, ਇਹ ਗੀਤ ਤਿੰਨ ਪੀੜੀਆਂ – ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਉਸ ਦੀ ਧੀ ਡੌਲੀ ਅਤੇ ਦੋਹਤੀ ਸੁਨੈਨਾ ਨੇ ਗਾਇਆ। “ਸੜਕੇ ਸੜਕੇ ਜਾਂਦੀਏ ਮੁਟਿਆਰੇ ਨੀ ਵਾਲਾ ਗੀਤ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੌਰ ਨੇ ਗਾਇਆ।

ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੇ ਗਾਏ ਗੀਤ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਮੂੰਹੋਂ ਬੋਲਦੀ ਤਸਵੀਰ ਹਨ। ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੀ ਗਾਇਕੀ ਬਹੁਤ ਸਾਫ਼ – ਸੁਥਰੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਹਰ ਗੀਤ ਰੂਹ ਨਾਲ ਗਾਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਸੁਹਾਗ, ਘੋੜੀਆਂ ਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਲੋਕ – ਗੀਤਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਾਹਿਤਕ ਗੀਤ ਵੀ ਗਾਏ ਹਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਸਿਰਕੱਢ ਗਾਇਕਾ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਦਾ ਵੀ ਹੱਥ ਹੈ। ਉਹ ਉਸ ਲਈ ਵਧੀਆ ਕਵਿਤਾ ਲੱਭ ਕੇ ਲਿਆਉਂਦੇ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗਾਉਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੇ।

ਉਸ ਨੇ ਪ੍ਰੋ: ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਤੇ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸੁਰੀਲੀ ਅਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਗਾਇਆ। ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਦਾ ਗੀਤ ‘ਲੰਘ ਆ ਜਾਂ ਪੱਤਣ ਝਨਾਂ ਦਾ ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲੋਕ – ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਵਸ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਸਰੋਤਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀਲਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਉਸ ਦੇ ਵਰਿਆਂ ਦੇ ਰਿਆਜ਼ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਘੁੰਗਰੂ ਫੜ ਕੇ ਤਾਲ ਦੇਣ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ ਤੇ ਉੱਚੀ ਹੇਕ ਸਰੋਤਿਆਂ ਨੂੰ ਕੀਲ ਲੈਂਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਸਧਾਰਨ ਲੋਕ – ਸਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਸੀ।

ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਡੇ – ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਗਾਇਆ। 2006 ਵਿਚ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਜਗਤ ਨੂੰ ਸਦੀਵੀਂ ਵਿਛੋੜਾ ਦੇ ਗਈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਧੀਆਂ ਹਨ – ਡੌਲੀ ਗੁਲੇਰੀਆ, ਨੰਦਨੀ ਤੇ ਪ੍ਰਮੋਦਨੀ। ਡੌਲੀ ਗੁਲੇਰੀਆਂ ਨੂੰ ਗਾਉਣ ਦੀ ਦਾਤ ਵਿਰਸੇ ਵਿੱਚੋਂ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਡੌਲੀ ਦੀ ਧੀ ਸੁਨੈਨਾ ਵੀ ਗਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਆਪਣੀ ਮਿਸਾਲ ਆਪ ਸੀ।

• ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਕਲਾਕਾਰ – ਕਲਾ ਦੇ ਮਾਹਿਰ
• ਅਮੁੱਲ – ਬਹੁਮੁੱਲਾ
• ਅੰਤਰ – ਰਾਸ਼ਟਰੀ – ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ
• ਹਾਸਲ – ਪ੍ਰਾਪਤ
• ਸੁਰੀਲੀ – ਮਿੱਠੀ ਸੁਰ।
• ਸ਼ੁਹਰਤ – ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ
• ਬੇਮਿਸਾਲ – ਜਿਸ ਦੀ ਹੋਰ ਮਿਸਾਲ ਜਾਂ ਬਰਾਬਰੀ ਨਾ ਹੋਵੇ।ਸ਼ਾਸਤਰੀ
• ਸੰਗੀਤ – ਪੱਕੇ ਨਿਯਮਾਂ ਵਿਚ ਬੱਝਾ ਹੋਇਆ ਰਾਗ।
• ਉਸਤਾਦ – ਗੁਰੂ।
• ਗ਼ਜ਼ਲ/ਕਾਫ਼ੀ – ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਰੂਪ
• ਠੁਮਰੀ – ਗਾਇਕੀ ਦਾ ਇਕ ਰੂਪ, ਦੋ ਬੋਲਾਂ ਦਾ ਗੀਤ
• ਅਕਸਰ – ਆਮ ਕਰਕੇ।
• ਇਲਾਹੀ – ਰੱਬੀ। ਸਰੂਰ ਮਸਤੀ।
• ਅਪਾਰ – ਬੇਅੰਤ।
• ਸੱਤ ਦਹਾਕੇ – 70 ਸਾਲ।
• ਸਾਹਿਤਕ – ਖ਼ਾਸ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਜਾਂ ਕਵੀਆਂ ਦੇ ਰਚੇ ਹੋਏ।
• ਸਭਿਆਚਾਰ – ਕਿਸੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ
• ਰਹਿਣ – ਸਹਿਣ,
• ਜੀਵਨ – ਜਾਚ,
• ਰਸਮਾਂ – ਰੀਤਾਂ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਤੇ ਦਿਲ ਪਰਚਾਵੇ ਦੇ ਸਾਧਨ ਆਦਿ।
• ਮਾਨਵੀ – ਮਨੁੱਖੀ
• ਤਰਜ਼ਮਾਨੀ – ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਰਥ ਦੇਣਾ।
• ਯੋਗਦਾਨ – ਹਿੱਸਾ। ਰਿਆਜ਼ ਅਭਿਆਸ।
• ਸੋਤਿਆਂ – ਸੁਣਨ ਵਾਲਿਆਂ।
• ਦਰਸ਼ਕਾਂ – ਦੇਖਣ ਵਾਲਿਆਂ।
• ਕੀਲ ਕੇ – ਮਸਤ ਕਰ ਕੇ ਰੱਖਣਾ, ਵੱਸ ਕਰ ਕੇ ਰੱਖਣਾ
• ਮੁਲਕਾਂ – ਦੇਸ਼ਾਂ।
• ਦਾਤ – ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼।
• ਵਿਰਸਾ – ਪਿਓ – ਦਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਮਿਲੀ ਚੀਜ਼
• ਸਮਰਪਿਤ – ਅਰਪਣ, ਭੇਟ॥

1. ਪਾਠ – ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਉੱਤਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 11.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚਲੀਆਂ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਵਿਚ ਢੁੱਕਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਭਰੋ (ਪੰਜਾਬੀ, ਵਿਰਸੇ, ਅਮੁੱਲ, 1948, ਲੋਕ – ਗੀਤ, ਲੋਕ ਸਾਜ਼ਾਂ
(ਉ) ਕਲਾਕਾਰ ਕਿਸੇ ਕੌਮ ਦਾ ………………………….. ਸਰਮਾਇਆ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
(ਅ) ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਵਿਆਹ ਸ: ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਨਾਲ ………………………….. ਵਿਚ ਹੋਇਆ।
(ਈ) ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਬਹੁਤਾ ਕਰ ਕੇ ………………………….. ਗਾਏ
(ਸ) ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੇ ਗਾਏ ਗੀਤ ………………………….. ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਮੂੰਹੋਂ ਬੋਲਦੀ ਤਸਵੀਰ ਹਨ।
(ਹ) ਉਹ ਸਧਾਰਨ ………………………….. ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਸੀ।
(ਕ) ਡੌਲੀ ਗੁਲੇਰੀਆ ਨੂੰ ਗਾਉਣ ਦੀ ਦਾਤ ………………………….. ਵਿਚ ਮਿਲੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਕਲਾਕਾਰ ਕਿਸੇ ਕੌਮ ਦਾ ਅਮੁੱਲ ਸਰਮਾਇਆ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
(ਅ) ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਵਿਆਹ ਸ: ਜੁਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਨਾਲ 1948 ਵਿਚ ਹੋਇਆ।
(ਈ) ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਬਹੁਤਾ ਕਰ ਕੇ ਲੋਕ – ਗੀਤ ਗਾਏ।
(ਸ) ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੇ ਗਾਏ ਗੀਤ ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਮੂੰਹੋਂ ਬੋਲਦੀ ਤਸਵੀਰ ਹਨ।
(ਹ) ਉਹ ਸਧਾਰਨ ਲੋਕ ਸਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਸੀ।
(ਕ) ਡੌਲੀ ਗੁਲੇਰੀਆ ਨੂੰ ਗਾਉਣ ਦੀ ਦਾਤ ਵਿਰਸੇ ਵਿਚ ਮਿਲੀ ਹੈ।

2. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
“ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਲੋਕ – ਗਾਇਕਾ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਪਾਠ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਤਿਆਰ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ :
ਉਹ, ਉਸ, ਆਪ, ਕੁੱਝ, ਮੈਨੂੰ, ਮੈਂ, ਸਾਡਾ, ਅਸਾਂ, ਸਾਡੀ।

ਪਸ਼ਨ 2.
ਕਿਰਿਆ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ? ਇਸ ਦੀ ਕਾਰ ਵੰਡ ਕਰੋ।
ਉੱਤਰ :
ਜਿਸ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਦਾ ਹੋਣਾ ਜਾਂ ਕਰਨਾ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਕਿਰਿਆ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ
(ਉ) ਉਹ ਆਪਣੀ ਸੁਰੀਲੀ ਅਵਾਜ਼ ਸਦਕਾ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ‘ਤੇ ਛਾਈ ਰਹੀ।
(ਅ) ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਬੜੇ ਗੁਲਾਮ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਭਾਣਜੇ ਅਨਾਇਤ ਹੁਸੈਨ ਤੋਂ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ।
(ਈ) ਉਸ ਨੇ ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਮੁੰਬਈ ਰਹਿ ਕੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਲਈ ਗੀਤ ਵੀ ਗਾਏ !
ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ‘ਛਾਈ ਰਹੀ, ਲਈ, ਗਾਏ ਸ਼ਬਦ ਕਿਰਿਆ ਹਨ।

ਕਿਰਿਆ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਚਾਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਵੰਡ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ।

1. ਅਕਰਮਕ ਕਿਰਿਆ।
2. ਸਕਰਮਕ ਕਿਰਿਆ।

(i) ਅਕਰਮਕ ਕਿਰਿਆ – ਵਾਕ ਵਿਚ ਬਿਨਾਂ ਕਰਮ ਤੋਂ ਕਿਰਿਆ ਅਕਰਮਕ ਕਿਰਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ

• ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਗਾਉਂਦੀ ਸੀ।
• ਸੋਤਾ ਸੁਣਦਾ ਹੈ।
• ਸੁਨੈਨਾ ਵੀ ਕਦੇ – ਕਦੇ ਗਾਉਂਦੀ ਹੈ।
• ਮੀਂਹ ਵਰਦਾ ਹੈ।

(ii) ਸਕਰਮਕ ਕਿਰਿਆ – ਸਕਰਮਕ ਕਿਰਿਆ ਵਾਲੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਕਰਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ

• ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਵੀ ਗੀਤ ਗਾਇਆ।
• ‘ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਵਧੇਰੇ ਕਰਕੇ ਲੋਕ ਗੀਤ ਗਾਏ।
• ਮੈਂ ਅਕਸਰ ਰੇਡਿਓ ਸੁਣਦਾ ਹਾਂ।
• ਮੈਂ ਰੋਟੀ ਖਾਧੀ ਹੈ।

ਨੋਟ – ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਵੰਡ ਦੇ ਹੋਰ ਤਰੀਕਿਆਂ ਪ੍ਰਕਾਰਾਂ) ਲਈ ਅਗਲੇ ਪਾਠਾਂ ਵਿਚ ਪੜੋ।

3. ਪੈਰਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹੁ – ਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜੋ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁ – ਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਜਨਮ 25 ਨਵੰਬਰ, 1929 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਦੀਵਾਨ ਬਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਮਾਂ ਮਾਇਆ ਦੇਵੀ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਲੋਕ – ਸੰਗੀਤ ਤੇ ਸ਼ਾਸਤਰੀ – ਸੰਗੀਤ ਦੋਹਾਂ ਨਾਲ ਲਗਾਅ ਸੀ। ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਬਹੁਤ ਉਸਤਾਦ ਸਨ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਬੜੇ – ਗੁਲਾਮ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਭਾਣਜੇ ਅਨਾਇਤ ਹੁਸੈਨ ਤੋਂ ਸ਼ਾਸਤਰੀ – ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ।

ਪਟਿਆਲੇ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਸੰਗੀਤ – ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਉਸਤਾਦਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ, ਗਜ਼ਲ ਅਤੇ ਠੁਮਰੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤੀ। ਕਾਫ਼ੀਆਂ ਗਾਉਣ ਦਾ ਹੁਨਰ ਕੁੰਦਨ ਲਾਲ ਸ਼ਰਮਾ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ। ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੂੰ 12 – 13 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਲਾਹੌਰ ਰੇਡੀਓ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ।

ਉੱਥੇ ਉਸਨੇ ਪਹਿਲਾ ਗੀਤ ਗਾਇਆ। ਛੇਤੀ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਏਨੀ ਵਧ ਗਈ ਕਿ ‘ਹਿਜ਼ ਮਾਸਟਰਜ਼ ਵਾਇਸ ਕੰਪਨੀ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਤੇ ਫ਼ਿਲਮ ਇੰਡਸਟਰੀ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਗਾਉਣ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ ਨਵੰਬਰ, 1943 ਈਸਵੀਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਗੀਤ “ਮਾਂਵਾਂ ਤੇ ਧੀਆਂ ਰਲ ਬੈਠੀਆਂ ਨੀ ਮਾਏ’ ਰਿਕਾਰਡ ਹੋਇਆ।

1. ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਜਨਮ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) 25 ਨਵੰਬਰ, 1939 ਈਸਵੀਂ
(ਅ) 25 ਨਵੰਬਰ, 1920 ਈਸਵੀਂ
(ਈ) 25 ਨਵੰਬਰ, 1929 ਈਸਵੀਂ
(ਸ) 25 ਨਵੰਬਰ, 1927 ਈਸਵੀਂ॥
ਉੱਤਰ :
(ਈ) 25 ਨਵੰਬਰ, 1929 ਈਸਵੀਂ

2. ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਜਨਮ ਕਿੱਥੇ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) ਪੰਜਾਬ
(ਅ) ਲਾਹੌਰ
(ਈ) ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
(ਸ) ਪਟਿਆਲਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਲਾਹੌਰ

3. ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਕੀ ਸੀ ?
(ਉ) ਬਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ
(ਅ) ਦੀਵਾਨ ਸਿੰਘ
(ੲ) ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
(ਸ) ਬਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ॥
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਬਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ

4. ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਕੀ ਸੀ ?
(ਉ) ਗੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ
(ਅ) ਮਾਇਆ ਦੇਵੀ
(ਇ) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੌਰ
(ਸ) ਸ਼ੰਕੁਤਲਾ ਦੇਵੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਮਾਇਆ ਦੇਵੀ

5. ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਕਾਫ਼ੀਆਂ ਗਾਉਣ ਦਾ ਹੁਨਰ ਕਿਸ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ?
(ਉ) ਕੁੰਦਨ ਲਾਲ ਵਰਮਾ
(ਅ) ਕੁੰਦਨ ਸਿੰਘ
(ਈ) ਗੁਲਾਮ ਅਲੀਖ਼ਾਨ
(ਸ) ਕੁੰਦਨ ਲਾਲ ਸ਼ਰਮਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਕੁੰਦਨ ਲਾਲ ਸ਼ਰਮਾ।

6. ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਪਹਿਲਾ ਗੀਤ ਕਿਹੜੇ ਰੇਡੀਓ ਸਟੇਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਗਾਇਆ ?
(ਉ) ਪਟਿਆਲਾ
(ਅ) ਲਾਹੌਰ
(ਇ) ਜਲੰਧਰ
(ਸ) ਦਿੱਲੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਲਾਹੌਰ

7. ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਗਜ਼ਲ ਗਾਉਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਕਿਹੜੇ ਘਰਾਣੇ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ?
(ਉ) ਲੁਧਿਆਣਾ
(ਅ) ਪਟਿਆਲਾ
(ੲ) ਲਾਹੌਰ
(ਸ) ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਪਟਿਆਲਾ

8. ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਗੀਤ ਕਦੋਂ ਰਿਕਾਰਡ ਹੋਇਆ ?
(ਉ) ਨਵੰਬਰ, 1943 ਈਸਵੀਂ।
(ਅ) ਦਸੰਬਰ, 1943 ਈਸਵੀਂ
(ੲ) ਅਕਤੂਬਰ, 1943 ਈਸਵੀਂ
(ਸ) ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਨਵੰਬਰ, 1943 ਈਸਵੀਂ।

9. ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਅਨਾਇਤ ਹੁਸੈਨ ਤੋਂ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ?
(ਉ) ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ
(ਅ) ਲੋਕ – ਸੰਗੀਤ
(ਈ) ਕਾਫ਼ੀ
(ਸ) ਗਜ਼ਲ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ।
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ।
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ।
(iv) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਕਿਰਿਆ ਚੁਣੋ।
ਉੱਤਰ :
(1) ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਬਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ, ਮਾਇਆ ਦੇਵੀ, ਲੋਕ – ਸੰਗੀਤ, ਕਾਫ਼ੀਆ।
(ii) ਉਸ।
(iii) ਦੋਹਾਂ, ਦੀਵਾਨ, ਬਹੁਤ, ਸ਼ਾਸਤਰੀ, ਪਹਿਲਾ।
(iv) ਹੋਇਆ, ਮੰਨਦੀ ਸੀ, ਲਈ, ਕੀਤੀ, ਸਿੱਖਿਆ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ

(i) “ਉਸਤਾਦ ਦਾ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣੋ।
(ਉ) ਸ਼ਗਿਰਦ
(ਅ) ਚੇਲਾ
(ਈ) ਬੱਚਾ
(ਸ) ਵਿਦਿਆਰਥੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਸ਼ਗਿਰਦ

(ii) “ਉੱਥੇ ਉਸਨੇ ਪਹਿਲਾ ਗੀਤ ਗਾਇਆ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ।
(ੳ) ਉੱਥੇ
(ਅ) ਉਸ
(ਈ) ਨੇ
(ਸ) ਪਹਿਲਾ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਉਸ

(iii) “ਮਾਂਵਾਂ ਤੇ ਧੀਆਂ ਰਲ ਬੈਠੀਆਂ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਨਾਂਵ ਹਨ ?
(ੳ) ਇਕ
(ਅ) ਦੋ
(ਈ) ਤਿੰਨ
(ਸ) ਚਾਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਦੋ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਸਰਾਮ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਿਲਾਣ ਕਰੋ –

ਉੱਤਰ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਲਿਖੋ
(i) ਕੁੱਖੋਂ
(ii) ਲੋਕ – ਸੰਗੀਤ
(iii) ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ
(iv) ਉਸਤਾਦ
(v) ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ
ਉੱਤਰ :
(1) ਕੁੱਖੋਂ – ਪੇਟੋ, ਢਿੱਡੋ।
(ii) ਲੋਕ – ਸੰਗੀਤ – ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਗਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਰਾਗ (ਧਨ)
(iii) ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ – ਨਿਯਮਬੱਧ ਸੁਰਾਂ ਵਿਚ ਬੱਝਾ ਰਾਗ (ਧੁਨ)
(iv) ਉਸਤਾਦ – ਗੁਰੂ
(v) ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ – ਮਸ਼ਹੂਰੀ।

4. ਰਚਨਾਤਮਕ ਕਾਰਜ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ –
ਅਜੋਕੀ ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਮਾੜੀ ਦਸ਼ਾ – ਦਿਸ਼ਾ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਾਓ।
ਉੱਤਰ :
ਅੱਜ – ਕਲ੍ਹ ਵਿਆਹਾਂ ਅਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੇ ਮੌਕਿਆਂ ਉੱਤੇ ਘਰਾਂ ਵਿਚ, ਟੈਲੀਵਿਯਨ ਉੱਤੇ, ਢਾਬਿਆਂ, ਸੜਕਾਂ ਉੱਤੇ ਪੈਦਲ ਲੰਘਦਿਆਂ, ਬੱਸ ਵਿਚ ਸਫ਼ਰ ਕਰਦਿਆਂ ਜਾਂ ਬੱਸ ਅੱਡੇ ਉੱਤੇ ਖਲੋਤਿਆਂ, ਨਾ ਕੇਵਲ ਸਾਡੇ ਕੰਨਾਂ ਵਿਚ ਗੰਦੇ ਤੇ ਲਚਰ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਸੁਣਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਮੈਰਿਜ ਪੈਲਿਸਾਂ ਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਸਮਾਗਮਾਂ ਤੇ ਘੱਟ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ ਨੱਚਦੀਆਂ ਤੇ ਬੇਸ਼ਰਮੀ ਭਰੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਕਰਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵੀ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਾਡੀ ਸ਼ਿਸ਼ਟਤਾ ਤੇ ਇਖ਼ਲਾਕ ਦਾ ਮਖੌਲ ਉਡਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਟਕੀ ਜਾਂ ਸੁਣਨ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤੇ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ ਬੜੇ ਅਸ਼ਲੀਲ ਤੇ ਕਾਮਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਦਿਆਂ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ – ਆਪ ਵਿਚ ਹੀ ਸ਼ਰਮ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।

ਜਿਵੇਂ “ਲੱਕ ਟਵੰਟੀ ਏਟ ਕੁੜੀ ਦਾ, ਫੋਟੀ ਸੈਵਨ ਵੇਟ ਕੁੜੀ ਦਾ, ਜਾਂ ‘ਮੈਂ ਹੂੰ ਬਲਾਤਕਾਰੀ ਆਦਿ। ਜੇਕਰ ਕਿਤੇ ਧੀਆਂ – ਭੈਣਾਂ ਕੋਲ ਬੈਠੀਆਂ ਜਾਂ ਖਲੋਤੀਆਂ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਇਹ ਬੇਸ਼ਰਮੀ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰਨੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਔਖੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡਾਂ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਅਜਿਹਾ ਮਸਾਲਾ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਸਾਡੇ ਅੱਗੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਕਿ ਉਸ ਕਿਸੇ ਵਿਆਹ – ਸ਼ਾਦੀ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕ, ਗਾਇਕ ਟੋਲੀ, ਬੱਸ – ਡਰਾਈਵਰ ਜਾਂ ਦੁਕਾਨਦਾਰ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕੇ।

ਇਸ ਦਾ ਇਕ ਕਾਰਨ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਕੱਚੀ ਸੋਚ ਵਾਲਾ ਨੌਜਵਾਨ ਵਰਗ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮਨੋਰੰਜਕ ਸਾਮਗਰੀ ਦਾ ਵਪਾਰੀਕਰਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਅਜਿਹੀ ਸਾਮਗਰੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਮਾਈ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਵਰਤਾਰੇ ਦਾ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸ਼ਿਸ਼ਟ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਧੁਨੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵੀ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਨਰੋਏ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਹੋਣੋ ਰੋਕ ਕੇ ਨੌਜਵਾਨ ਨੂੰ ਕੁਰਾਹੇ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਭੜਕਾਊ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਿਹਤਮੰਦ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿਚ ਟੋਏ ਪੁੱਟਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ।

ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਵਧ ਰਹੀ ਨਸ਼ੇਬਾਜ਼ੀ, ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਗੁੰਡਾਗਰਦੀ, ਨਿੱਤ ਹੋ ਰਹੇ ਬਲਾਤਕਾਰ ਤੇ ਵਧ ਰਹੀ ਔਰਤਾਂ ਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਹੀ ਉਪਜ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਨੰਗੇਜ਼, ਬਦਮਾਸ਼ੀ, ਸ਼ਰਾਬਨੋਸ਼ੀ, ਨਸ਼ੇਬਾਜ਼ੀ ਤੇ ਹਥਿਆਰ ਰੱਖਣ ਤੇ ਚਲਾਉਣ ਦੇ ਸੋਹਿਲੇ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਇਸ ਰੁਚੀ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਅਜਿਹੇ ਗੀਤ ਗਾਉਣ ਜਾਂ ਵਜਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਨਾ ਕਰੀਏ।

ਇਹ ਲੋਕ ਸਮਾਜ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਤੇ ਧੀਆਂ – ਭੈਣਾਂ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਹਨ। ਵਿਆਹਾਂ ਤੇ ਹੋਰ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੇ ਮੌਕਿਆਂ ਉੱਤੇ ਅਜਿਹੇ ਗਾਇਕਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਵਿਚ ਚਾਹ ਪੀਣ ਨਾ ਬੈਠਿਆ ਜਾਵੇ ਤੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਬੱਸਾਂ ਵਿਚ ਬੈਠਣ ਤੋਂ ਵੀ ਸੰਕੋਚ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਜਿੱਥੇ ਅਜਿਹੇ ਗੀਤ ਵਜਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹੋਣ ਸਾਨੂੰ ਆਪ ਵੀ ਗੰਦੇ ਗੀਤਾਂ ਦੇ ਵੀਡੀਓ ਨਹੀਂ ਖ਼ਰੀਦਣੇ ਚਾਹੀਦੇ। ਸਾਨੂੰ ਪਿੰਡਾਂ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਉੱਚੀ ਪੱਧਰ ਦੀਆਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਜਾਰੀ ਕਰ ਕੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਦਿਲ – ਪਰਚਾਵਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੋਮਲ ਰੁਚੀਆਂ ਨੂੰ ਟੁੱਬ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਚੰਗੇ ਗੀਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਪਿਆਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Punjabi Book Solutions Chapter 2 ਮੋਤੀ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Punjabi Chapter 2 ਮੋਤੀ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 7 PSEB ਮੋਤੀ Textbook Questions and Answers

ਮੋਤੀ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੋਸ:

(ੳ) ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚਲੇ ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਮੋਤੀ ਕਿੱਥੋਂ ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਮਿਲਿਆ?
ਉੱਤਰ :
ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿਚਲੇ ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਮੋਤੀ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਇਕ ਬੰਗਾਲੀ ਮਿੱਤਰ ਤੋਂ ਮਿਲਿਆ। ਜਦੋਂ ਲੜਕਾ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਸ ਮਿੱਤਰ ਦੇ ਘਰ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਉੱਥੇ ਉਹ ਉਸ ‘ਮੋਤੀ ਨਾਲ ਕਈ ਚਿਰ ਖੇਡਦਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤੇ ਤੁਰਨ ਲੱਗਾ ਉਹ ਉਦਾਸ ਹੋ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਮਿੱਤਰ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਹ ਕੁੱਤਾ ਲੈਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਪਟੇ ਵਿਚ ਸੰਗਲੀ ਪਾ ਕੇ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਫੜਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਮੋਤੀ ਮਿਲ ਗਿਆ।

(ਅ) ਮੋਤੀ ਹੈਰਾਨ ਕਿਉਂ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਮੋਤੀ ਹੈਰਾਨ ਇਸ ਕਰਕੇ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਦੇ ਮਾਲਕ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਮੋਤੀ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਕਰਕੇ ਵੀ ਹੈਰਾਨ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਲੜਕੇ ਨਾਲ ਦੋ ਘੜੀਆਂ ਪਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਉਮਰ ਭਰ ਲਈ ਕਾਬੂ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਤੁਰਿਆ ਸੀ।

(ੲ) ਮੋਤੀਕਾਰਨ ਲੜਕੇ ਨਾਲ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੀ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ?
ਉੱਤਰ :
ਮੋਤੀ ਆਮ ਕਰਕੇ ਲੇਖਕ ਦੇ ਪਿੱਛੇ – ਪਿੱਛੇ ਦੱਬੇ ਪੈਰੀਂ ਉਸ ਦੀ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਮੁੰਡੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਸਨ ਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਖੇਡਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਇਕ ਦਿਨ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੇ ਕੁੱਤੇ ਨੂੰ ਦੇਖ ਲਿਆ ਤੇ ਉਹ ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਆਏ ਡੰਡਾ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਦੌੜੇ ( ਅੱਗੋਂ ਮੋਤੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਵਧ ਕੇ ਇਕ ਘੁਰਕੀ ਸੁਣਾਈ ਤੇ ਚਿੱਟੇ ਦੰਦ ਦਿਖਾਏ। ਇਸ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਉਹ ਕਥਾਕਾਰ ਲੜਕੇ ਦੇ ਬੈਂਚ ਹੇਠ ਵੜ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਕਿ ਕੁੱਤਾ ਉਸ ਦਾ ਹੈ। ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਕੁੱਤੇ ਨੂੰ ਘਰ ਛੱਡ ਆਵੇ। ਇਸ ਲਈ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਇਕ ਘੰਟੇ ਦੀ ਛੁੱਟੀ ਮਿਲ ਗਈ ਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਵਾਪਸ ਸਕੂਲ ਪਹੁੰਚਾ, ਤਾਂ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਚਪੇੜਾਂ ਮਾਰੀਆਂ।

(ਸ) ਮੋਤੀ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਗੁਣ ਸਨ?
ਉੱਤਰ :
ਮੋਤੀ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੁਣ ਸਨ।ਉਹ ਘਰ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਦੂਰ ਸੁੱਟੀ ਚੀਜ਼ ਚੁੱਕ ਲਿਆਉਂਦਾ ਸੀ। ‘ਸਿੱਟ ਡਾਉਨ’ ਕਹਿਣ ਉੱਤੇ ਉਹ ਦੋਵੇਂ ਪੰਜੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਕੰਗਾਰੂ ਵਾਂਗ ਬੈਠ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਹਨੇਰੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਵਿਚ ਕਈ ਵਾਰੀ ਸੋਟੇ ਨਾਲ ਲਮਕਾਈਆਂ ਦੋ ਨਿੱਕੀਆਂ – ਨਿੱਕੀਆਂ ਲਾਲਟੈਨਾਂ ਚੁੱਕ ਕੇ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਜੰਗਲੀ ਰਸਤਿਆਂ ਵਿਚ ਚਾਨਣ ਕਰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਉਸ ਦੀ ਕਦਰ ਉਦੋਂ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤੀ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਗੁੱਛਾ – ਮੁੱਛਾ ਹੋ ਕੇ ਬੈਠੇ ਸੱਪ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਈ ਸੀ।

(ਹ) ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਮੋਮ ਵੱਲੋਂ ਕਿਹੜੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਗੱਫੇ ਮਿਲਦੇ ਸਨ ਤੇ ਕਿਉਂ?
ਉੱਤਰ :
ਲੜਕੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਮੋਤੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਮੇਮ ਵੀ ਮੋਤੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਲੱਗੀ ਸੀ। ਛੁੱਟੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੰਗਲੇ ਦੇ ਬਰਾਂਡੇ ਵਿਚ ਮੋਤੀ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੀ ਹੁੰਦੀ ! ਮੋਤੀ ਪਿੱਛੇ ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਆਂਡੇ, ਦੁੱਧ, ਕੇਕ, ਬਿਸਕੁਟ, ਚਾਕਲੇਟ ਅਤੇ ਸੈਂਡਵਿੱਚਾਂ ਦਾ ਗੱਫ਼ਾ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ।

(ਕ) ਮੇਮ ਦੀਆਂ ਕਿਆਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਫੁੱਲ ਖਿੜੇ ਹੋਏ ਸਨ?
ਉੱਤਰ :
ਮੇਮ ਦੀਆਂ ਕਿਆਰੀਆਂ ਵਿਚ ਗੁਲਾਬ ਤੇ ਟਿਊਲਪ ਦੇ ਫੁੱਲ ਖਿੜੇ ਹੋਏ ਸਨ।

(ਖ) ਦੱਸੋ ਮੌਦਾ ਸੁਭਾਅ ਕਿਹੋ-ਜਿਹਾ ਸੀ?
ਉੱਤਰ :
ਮੋਤੀ ਪਿਸਤੀ ਨਸਲ ਦਾ ਕੁੱਤਾ ਸੀ, ਜੋ ਕੰਨਾਂ ਤੋਂ ਫੜ ਕੇ ਚੁੱਕਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਚੂਕਦਾ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਪੱਪੀ ਸੀ। ਉਹ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਇਕਦਮ ਘੁਲ – ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਦੇ ਲੜਕੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਸੀ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦੁੱਖ – ਸੁਖ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਸੀ ਉਹ ਉਸ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਮੋਹ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੁਣ ਸਨ। ਉਹ ਸਿੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਤੇ ਸਿਆਣਾ ਕੁੱਤਾ ਸੀ। ਉਹ ਦੂਰ ਸੁੱਟੀ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਲਿਆਉਂਦਾ ਸੀ।

ਉਹ ‘ਸਿੱਟ ਡਾਉਨ ਕਹਿਣ ਉੱਤੇ ਅਗਲੇ ਦੋਵੇਂ ਪੰਜੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਕਗਾਰ ਵਾਂਗ ਬੈਠ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਹਨੇਰੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਵਿਚ ਕਈ ਵਾਰ ਉਹ ਸੋਟੀ ਨਾਲ ਲਮਕਾਈਆਂ ਦੋ ਨਿੱਕੀਆਂ – ਨਿੱਕੀਆਂ ਲਾਲਟੈਣਾਂ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਲੜਕੇ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਜੰਗਲੀ ਰਸਤਿਆਂ ਉੱਤੇ ਚਾਨਣ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਵਾਰ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਗੁੱਛਾ – ਮੁੱਛਾ ਹੋ ਕੇ ਬੈਠੇ ਸੱਪ ਤੋਂ ਜਾਨ ਬਚਾਈ ਸੀ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਫੁਰਤੀਲਾ ਸੀ। ਉਹ ਮੇਮ ਦੇ ਵੱਡੇ – ਵੱਡੇ ਕੁੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਛੇੜ – ਛੇੜ ਕੇ ਨੱਸਦਾ, ਪਰੰਤੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡਾਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦਿੰਦਾ।

ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਾਲਕਾਂ ਤੋਂ ਵਿਛੜ ਕੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਉੱਤੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਗੱਡੀ ਚੜ੍ਹ ਗਏ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦੂਰ ਤਕ ਪਿੱਛਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਅੰਤ ਇਸੇ ਗ਼ਮ ਵਿਚ ਹੀ ਕਿਧਰੇ ਮਰ – ਖੱਪ ਗਿਆ।

2. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ:

• ਕਾਊਚ : ਸੋਫ਼ਾ
• ਬੂਥੀ : ਮੂੰਹ, ਚਿਹਰਾ
• ਅਰਜ਼ੋਈ : ਬੇਨਤੀ
• ਭਕੇ : ਡਰ ਕੇ, ਘਬਰਾ ਕੇ
• ਵਾਕਫ਼ : ਜਾਣਕਾਰ
• ਮਨਜ਼ੂਰ : ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਨਾ, ਮੰਨਣਾ
• ਅਫ਼ਸੋਸਿਆ : ਚਿੰਤਾਤਰ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਛਤਾਵਾ ਲੱਗਿਆ ਹੋਵੇ।
• ਆਪਣੇ ਵੰਡੇ ਦਾ : ਆਪਣੇ ਹਿੱਸੇ ਦਾ
• ਕਰੂੰਡੀਆ : ਸੱਪ ਦੀ ਇੱਕ ਕਿਸਮ
• ਰੂਲ : ਡੰਡਾ

3. ਕਿਸ ਨੇ ਕਿਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ:

ਕਿਸ ਨੇ – ਕਿਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ
(ਉ) ਤੁਸੀਂ ਫੇਰ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ
ਖ਼ਰੀਦਣ ਲੱਗ ਪਏ ਹੋਨਾ ਜੀ!”
(ਅ) “ਇਹ ਕੁੱਤਾ ਮੇਰਾ ਹੀ ਹੈ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਕਥਾਕਾਰ (ਲੜਕੇ) ਦੀ ਮਾਤਾ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਕਹੇ।
(ਅ) ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਕਥਾਕਾਰ ਲੜਕੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੂੰ ਕਹੇ।
(ਈ) ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ ਕਥਾਕਾਰ (ਲੜਕੇ) ਨੂੰ ਕਹੇ।

ਵਿਆਕਰਨ
ਅਸੀਂ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਸ ਪਾਠ ਵਿੱਚ ਕਈ ਪੈਰੇ ਹਨ। ਪੈਰੇ ਵਾਕਾਂ ਤੋਂ ਬਣੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਵਾਕ ਵੱਖਵੱਖ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਵਿਆਕਰਨ ਅਨੁਸਾਰ ਯੋਗ ਪੱਖੋਂ ਸ਼ਬਦ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ:

ਨਾਂਵ, ਪੜਨਾਂਵ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ, ਕਿਰਿਆ, ਕਿਰਿਆ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ , ਸੰਬੰਧਕ , ਯੋਜਕ ਤੇ ਵਿਸਮਕ। ਨਾਂਵ: ਜਿਸ ਸ਼ਬਦ ਰਾਹੀਂ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ, ਵਿਅਕਤੀ, ਥਾਂ, ਭਾਵ ਆਦਿ ਦਾ ਬੋਧ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਨਾਂਵ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਮੋਤੀ, ਮਿੱਤਰ, ਕੰਨ, ਪਰਸ਼ੋਤਮ, ਅਫ਼ਸੋਸ, ਪੰਜਾਬੀ ਆਦਿ।

ਨਾਂਵ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਕਿਸਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ:

1. ਆਮ ਨਾਂਵਜਾਂ ਜਾਤੀਵਾਚਕ ਨਾਂਵ:- ਕੁੱਤਾ, ਦੋਸਤ, ਸੰਗੀ, ਹੱਥ, ਕੌਡੀ, ਖਿਡੌਣਾ।
2. ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਨਿੱਜਵਾਚਕ ਨਾਂਵ:- ਬੰਗਾਲੀ, ਮੋਤੀ, ਹਿੰਦੀ, ਹੁਗਲੀ, ਅਸਾਮ, ਕਲਕੱਤਾ, ਸੁਜਾਨ ਸਿੰਘ।
3. ਇੱਕਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ:- ਜਮਾਤ, ਗੁੱਛਾ, ਸੈਨਾ, ਪਲਟਨ, ਇੱਜੜ, ਫ਼ੌਜ।
4. ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ:- ਦੁੱਧ, ਪਾਣੀ, ਲੱਕੜ, ਲੋਹਾ, ਮਿੱਟੀ।
5. ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ:-ਉਦਾਸੀ, ਮਿਠਾਸ, ਪਿਆਰ , ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਗੁੱਸਾ।
ਉੱਤਰ :
ਨਾਂਵ ਪੰਜ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ
1. ਆਮ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਜਾਤੀਵਾਚਕ ਨਾਂਵ – ਆਦਮੀ, ਦੋਸਤ, ਕੌਡੀ, ਕੁੱਤਾ, ਹੱਥ, ਖਿਡੌਣਾ, ਮੁੰਡਾ ਆਦਿ।
2. ਖ਼ਾਸ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਨਿੱਜਵਾਚਕ ਨਾਂਵ – ਹੁਗਲੀ, ਸਤਲੁਜ, ਪਰਸ਼ੋਤਮ, ਪੰਜਾਬ, ਦਿੱਲੀ, ਬੰਗਾਲੀ, ਮੋਤੀ, ਹਿੰਦੀ, ਅਸਾਮ, ਕਲਕੱਤਾ ਆਦਿ।
3. ਇਕੱਠਵਾਚਕ ਨਾਂਵ – ਜਮਾਤ, ਗੁੱਛਾ, ਢੇਰ, ਫ਼ੌਜ, ਕਤਾਰ ਆਦਿ।
4. ਵਸਤੂਵਾਚਕ ਨਾਂਵ – ਪਾਣੀ, ਦੁੱਧ, ਕੱਪੜਾ, ਲੋਹਾ, ਮਿੱਟੀ, ਲੱਕੜ ਆਦਿ।
5. ਭਾਵਵਾਚਕ ਨਾਂਵ – ਖੁਸ਼ੀ, ਗਮੀ, ਮਿਠਾਸ, ਉਦਾਸੀ, ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਪਿਆਰ, ਗੁੱਸਾ, ਦੁੱਖ ਆਦਿ।

ਇਸ ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਅਗਲੇ ਪਾਠਾਂ ‘ ਚ ਬਾਕੀ ਸੱਤ ਸ਼ਬਦ-ਰੂਪਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਅਧਿਆਪਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗੁਣਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰੇ।

PSEB 7th Class Punjabi Guide ਮੋਤੀ Important Questions and Answers

ਪ੍ਰਸ਼ਨ –
“ਮੋਤੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਮੋਤੀ ਕਥਾਕਾਰ ਦਾ ਪਿਸਤੀ ਨਸਲ ਦਾ ਪਿਆਰਾ ਕੁੱਤਾ ਸੀ। ਇਕ ਵਾਰੀ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਆਪਣੇ ਇਕ ਬੰਗਾਲੀ ਮਿੱਤਰ ਪੁਰਸ਼ੋਤਮ ਬਾਬੂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਗਏ ਸਨ। ਕਥਾਕਾਰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਮੋਤੀ ਕਾਊਚ ਹੇਠਾਂ ਉਸ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਬੈਠਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਉਹ ਡਰ ਗਿਆ ਪੁਰਸ਼ੋਤਮ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਵੱਢਦਾ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਉਹ ਉਸ ਨਾਲ ਕਿੰਨਾ ਚਿਰ ਖੇਡਦਾ ਰਿਹਾ। ਤੁਰਨ ਲੱਗਿਆਂ ਕਥਾਕਾਰ ਨੂੰ ਉਦਾਸ ਦੇਖ ਕੇ ਪੁਰਸ਼ੋਤਮ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਉਦਾਸੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਪੁੱਛਿਆ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਕੀਤੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਲਿਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਕਥਾਕਾਰ ਦੇ ਹੱਥ ਮੋਤੀ ਦੀ ਸੰਗਲੀ ਫੜਾ ਦਿੱਤੀ। ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਮੋਤੀ ਕਿੰਨਾ ਚਿਰ ਅਫ਼ਸੋਸਿਆ ਰਿਹਾ।

ਉਹ ਕੁੱਝ ਖਾਂਦਾ – ਪੀਂਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਕ ਦਿਨ ਕਥਾਕਾਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਵਲੋਂ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਕੁੱਝ ਦੁੱਧ ਪੀ ਲਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਕਥਾਕਾਰ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਹੌਲੀ – ਹੌਲੀ ਉਹ ਘਰ ਵਿਚ ਰਚ – ਮਿਚ ਗਿਆ ? ਜਦੋਂ ਕਦੀ ਉਹ ਕਥਾਕਾਰ ਦੇ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਸਮੇਂ ਖੁੱਲਾ ਹੁੰਦਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਦੱਬੇ ਪੈਰੀਂ ਉਸ ਦੇ ਮਗਰ ਤੁਰ ਪੈਂਦਾ ਕਥਾਕਾਰ ਨੂੰ ਜਮਾਤ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣ ਸਮੇਂ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਦਾ। ਉਸ ਦੇ ਜਮਾਤੀ ਉਸ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਬੜੇ ਖੁਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਖੇਡਦੇ ਰਹਿੰਦੇ।

ਇਕ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੂੰ ਉਸ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲਗ ਗਿਆ।ਉਹ ਰੂਲ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੌੜੇ, ਪਰੰਤੂ ਅੱਗੋਂ ਮੋਤੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲ ਵਧ ਕੇ ਇਕ ਘੁਰਕੀ ਸੁਣਾਈ ਤੇ ਉਹ ਕਥਾਕਾਰ ਦੇ ਬੈਂਚ ਹੇਠ ਵੜ ਕੇ ਬਹਿ ਗਿਆ ! ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਦੇ ਪੁੱਛਣ ਤੇ ਕਥਾਕਾਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕੁੱਤਾ ਉਸ ਦਾ ਹੈ। ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਦੇ ਕਹਿਣ ਤੇ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਘਰ ਛੱਡਣ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਵਾਪਸ ਪਹੁੰਚਾ ਤਾਂ ਮਾਸਟਰ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਚਪੇੜਾਂ ਮਾਰੀਆਂ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਵਲ ਉਂਗਲ ਕਰ ਕੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਇਹ ਗੱਲ ਦੱਸੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਸੁਣਦਾ ਰਿਹਾ ਤੇ ਕਥਾਕਾਰ ਕੋਲ ਆ ਕੇ ਲੇਟ ਗਿਆ ਤੇ ਪੂਛ ਹਿਲਾ ਕੇ ਪਛਤਾਵਾ ਕਰਨ ਲੱਗਾ ਇਸ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਉਸ ਨੇ ਇੱਕੋ ਵਾਰ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਮਗਰ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।

ਇਸ ਦਾ ਕਥਾਕਾਰ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਹੀ ਪਤਾ ਲੱਗਾ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਅੱਧੀ ਛੁੱਟੀ ਵੇਲੇ ਸਕੂਲੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਿਆ। ਉਹ ਸਕੂਲ ਦੇ ਬੂਹੇ ਕੋਲ ਉਸ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਕਥਾਕਾਰ ਦੇ ਕਹਿਣ ਉੱਤੇ ਉਹ ਘਰ ਨੂੰ ਦੌੜ ਗਿਆ ਕਥਾਕਾਰ ਨੂੰ ਡਰ ਲੱਗਾ ਰਿਹਾ ਕਿ ਮੋਤੀ ਕਿਧਰੇ ਗੁਆਚ ਨਾ ਜਾਵੇ ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਘਰ ਪੁੱਜਾ, ਤਾਂ ਉਹ ਮੋਤੀ ਨੂੰ ਘਰ ਦੇਖ ਕੇ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਇਆ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਘਰ ਵਿਚ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਨੌਕਰਾਣੀ ਰਸੀਆ ਨਾਲ ਖੇਡਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਕਥਾਕਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਮੋਤੀ ਵਿਚ ਬੜੇ ਗੁਣ ਸਨ ਉਹ ਦੁਰ ਸੁੱਟੀ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਲਿਆਉਂਦਾ ਸੀ। ‘ਸਿੱਟ ਡਾਉਨ ਕਹਿਣ ਉੱਤੇ ਅਗਲੇ ਦੋਵੇਂ ਪੰਜੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਕੰਗਾਰੂ ਵਾਂਗ ਬੈਠ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਤੇ ਹਨੇਰੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਵਿਚ ਸੋਟੇ ਨਾਲ ਲਮਕਾਈਆਂ ਦੋ ਨਿੱਕੀਆਂ ਲਾਲਟੈਨਾਂ ਚੁੱਕ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਜੰਗਲੀ ਰਸਤਿਆਂ ਵਿਚ ਚਾਨਣ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਇਕ ਵਾਰੀ ਉਸ ਨੇ ਕਥਾਕਾਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਗੁੱਛੀ ਮਾਰ ਕੇ ਬੈਠੇ ਕਰੂੰਡੀਏ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਇਆ ਸੀ।

ਮੋਤੀ ਛੁੱਟੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਕਥਾਕਾਰ ਨਾਲ ਰਾਜਗੰਜ ਜਾਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਕਥਾਕਾਰ, ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਤੇ ਮੋਤੀ ਅਗਨਬੋਟ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਸਨ ਜਹਾਜ਼ ਵਿਸਲ ਹੋਵੇ ਤੇ ਜੈਟੀ ਨਾਲੋਂ ਨਿੱਖੜ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਕਥਾਕਾਰ ਨੇ ਮੋਤੀ ਜੈਟੀ ਉੱਤੇ ਦੇਖ ਕੇ ਚੀਕ – ਚਿਹਾੜਾ ਪਾਇਆ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਛਾਲ ਮਾਰ ਕੇ ਜੈਟੀ ਉੱਤੇ ਪੁੱਜੇ ਤੇ ਮੋਤੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਪੰਜ – ਸੱਤ ਫੁੱਟ ਦੂਰ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਛਾਲ ਮਾਰ ਕੇ ਆ ਚੜੇ। ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਸਾਰੇ ਬੰਗਾਲੀ ਲੋਕ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਏ। ਇਕ ਮੇਮ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੁੱਤੇ ਪਿੱਛੇ ਲਏ ਐਡੇ ਖ਼ਤਰੇ ਉੱਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਕਥਾਕਾਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਵਾਕਫ਼ ਮਿੱਲ ਮੈਨੇਜਰ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਉਹ ਮੋਤੀ ਦੀ ਮਿੱਤਰ ਬਣ ਗਈ।

ਉਹ ਛੁੱਟੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਅਕਸਰ ਸਟੀਮਰ ਦੇ ਪਹੁੰਚਣ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਬੰਗਲੇ ਦੇ ਬਰਾਂਡੇ ਵਿਚ ਮੋਤੀ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੀ ਹੁੰਦੀ। ਮੋਤੀ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਕਥਾਕਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਆਂਡੇ, ਦੁੱਧ, ਚਾਕਲੇਟ ਤੇ ਸੈਂਡਵਿਚਾਂ ਦੇ ਤੋਹਫ਼ੇ ਮਿਲ ਜਾਂਦੇ। ਮੇਮ ਕੋਲ ਹੋਰ ਦੋ ਵੱਡੇ ਕੁੱਤੇ ਸਨ। ਮੋਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਖੇਡਦਾ ਰਹਿੰਦਾ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡਾਹੀ ਨਾ ਦਿੰਦਾ ਮੇਮ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਮੇਮ ਦੇ ਮੰਗਣ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਮੋਤੀ ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਉਸ ਦੇ ਬੱਚੇ ਦਾ ਖਿਡੌਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਿਛੋਂ ਮੇਮ ਨੇ ਪੈਸੇ ਦੇ ਕੇ ਮੋਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਆ, ਪਰ ਉਦੋਂ ਯਾਰ ਰੁਪਇਆਂ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਸਨ ਵੇਚੇ ਜਾਂਦੇ।

ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਕਥਾਕਾਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਬਿਮਾਰ ਹੋ ਗਏ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬ ਜਾਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਲਈ।ਨ੍ਹਾਂ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਨੀਮ – ਬੇਹੋਸ਼ੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਟੈਕਸੀ ਵਿਚ ਬਿਠਾਇਆ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਨੇ ਕਥਾਕਾਰ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਦੇ ਉਲਟ ਮੋਤੀ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਆਪ ਸਟੇਸ਼ਨ ਵਲ ਚਲ ਪਏ। ਮੋਤੀ ਮਗਰ ਦੌੜਨ ਲੱਗਾ, ਪਰ ਉਹ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਉਹ ਗੱਡੀ ਵਿਚ ਆ ਬੈਠੇ ਤੇ ਗੱਡੀ ਤੁਰ ਪਈ, ਤਾਂ ਕਥਾਕਾਰ ਨੂੰ ਮੋਤੀ ਪਲੇਟਫ਼ਾਰਮ ਉੱਤੇ ਦਿਸਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਵਾਜ਼ ਦਿੱਤੀ।

ਉਹ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਦੌੜਦਾ ਹੋਇਆ ਡੱਬੇ ਨਾਲ ਆ ਮਿਲਿਆ ਤੇ ਝਈਆਂ ਲੈ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਕਥਾਕਾਰ ਦੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਰੋ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਹ ਗੱਡੀ ਦੀ ਜੰਜੀਰ ਨਹੀਂ ਸਨ ਖਿੱਚ ਰਹੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਹਿਮ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਮੋਤੀ ਕਥਾਕਾਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਮਗਰੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦੀ ਚਿੱਠੀ ਆਈ ਕਿ ਮੋਤੀ ਮਹੀਨਾ ਭਰ ਉਨਾਂ ਦੇ ਛੱਡੇ ਹੋਏ ਮਕਾਨ ਅੱਗੇ ਬੈਠਾ ਰਿਹਾ ਤੇ ਉਹ ਇਕ ਰਾਤ ਬੜਾ ਰੋਇਆ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਰਾਤ ਕਥਾਕਾਰ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਾਣ ਤਿਆਗਣ ਦੀ ਰਾਤ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਮੋਤੀ ਕਦੇ ਦਿਖਾਈ ਨਾ ਦਿੱਤਾ।

• ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ – ਪਿਸਤੀ – ਛੋਟੇ ਅਕਾਰ ਦੀ।
• ਚੂਕਦਾ – ਦੁੱਖ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਿਆਂ ਕੁੱਤੇ ਦਾ ਬੋਲਣਾ ਕਾਊਚ ਸੋਫਾ। ਬੂ ‘!
• ਚੰਪਕ – ਕੁੰਜ – ਚੰਪਕੇ ਫੁੱਲਾਂ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਅਰਜ਼ੋਈ – ਬੇਨਤੀ।
• ਰੀ ਬੋਲਿਆਂ ਜਾਂ ਹੱਥ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਕੰਮ ਤੋਂ ਵਰਜਣਾ ਬੇਮਲੂਮ – ਜਿਸ ਦਾ ਪਤਾ ਨਾ ਲੱਗੇ।
• ਸਹਿਮ – ਡਰ ਕੇ ਇਕਦਮ ਡਰੇ, ਘਬਰਾਏ।
• ਮਨ ਮਾਰ ਕੇ – ਮਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਦਬਾ ਕੇ !
• ਵਾਕਫ਼ – ਜਾਣਕਾਰ ਤੋਂ
• ਮਨਜ਼ੂਰ – ਮੰਨਣਾ, ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਨਾ।
• ਵਿਸ਼ਵਾਸੀ – ਯਕੀਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ
• ਅਫ਼ਸੋਸਿਆ – ਦੁਖੀ ਤੇ ਉਦਾਸ।
• ਰੋਹਬ – ਅਧੀਨਗੀ ਮੰਨਣ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਭਾਵ॥
• ਦੱਬੇ ਪੈਰੀਂ – ਬਿਨਾਂ ਅਵਾਜ਼ ਕੀਤੇ ਤੁਰਨਾ।
• ਗੌਰ – ਧਿਆਨ। ਰੂਲ – ਡੰਡਾ ਆਪਣੇ
• ਵੰਡੇ ਦਾ – ਆਪਣੇ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਟੱਲੀ ਘੰਟੀ।
• ਬੂਹਾ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ – ਬੂਹਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ
• ਬੇਖ਼ਿਆਲੀ – ਬੇਧਿਆਨੀ।
• ਕੰਗਾਰੂ – ਇਕ ਜਾਨਵਰ ਦਾ ਨਾਂ। ਕਹੂੰਡੀਆ ਸੱਪ ਦੀ ਇਕ ਕਿਸਮ !
• ਗੁੱਛੀ – ਛਾ – ਮੁੱਛਾ ਹੋ ਕੇ ਬੈਠਣਾ।
• ਟਿਕਾਣੇ ਲਾ ਦੇਣਾ – ਮਾਰ ਦੇਣਾ।
• ਅਗਨਬੋਟ – ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਇੰਜਣ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਬੇੜੀ।
• ਐਂਟੀ – ਬੇੜੀ ਉੱਤੇ
• ਚੜ੍ਹਨ – ਉਤਰਨ ਲਈ ਬਣਿਆ ਲੱਕੜੀ ਦਾ ਪਲੇਟਫ਼ਾਰਮ॥
• ਕਾਰਨਾਮਾ – ਔਖਾ ਕੰਮ।
• ਅਕਸਰ – ਆਮ ਕਰਕੇ
• ਡਾਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦਿੰਦਾ – ਦੌੜਦਾ ਹੋਇਆ ਕਾਬ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਉਂਦਾ
• ਹਫ਼ ਜਾਂਦੇ – ਸਾਹੋ – ਸਾਹ ਹੋ ਜਾਂਦੇ, ਥੱਕ ਜਾਂਦੇ।
• ਮਾਇਆ – ਪੈਸਿਆਂ। ਦਿਨ ਪੁੱਠੇ
• ਹੋਣੇ – ਬੁਰੇ ਦਿਨ ਆਉਣੇ। ਢੇਰ ਚਿਰ ਪਿੱਛੋਂ ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਪਿਛੋ।
• ਚਾਹ – ਮਰਜ਼ੀ।
• ਵਤਨ – ਉਹ ਦੇਸ਼ ਜਿੱਥੇ ਬੰਦਾ
• ਜੰਮਿਆ – ਪਲਿਆ ਹੋਵੇ।
• ਨਾ – ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੋਣਾ – ਗੱਲ ਮੰਨੀ ਨਾ ਜਾਣਾ
• ਸੂਰਦਾਸ – ਹਿੰਦੀ ਦਾ ਇਕ ਕਵੀ।
• ਬੁੱਕ – ਰਾਖਵੀਆਂ ਸ਼ੁਦਾਈਆਂ
• ਵਾਂਗ – ਕਮਲਿਆਂ ਵਾਂਗ
• ਅੰਨੇ – ਵਾਹ – ਬਿਨਾਂ
• ਸੋਝੇ – ਸਮਝੇ
• ਝਈਆਂ ਲੈਣਾ – ਬਹੁਤ ਕਾਹਲੇ ਪੈਣਾ।
• ਵਹਿਮ – ਭਰਮ
• ਨੁਕਤਾ – ਬਿੰਦੂ।
• ਗਾਇਬ ਰਹਿਣਾ – ਛਿਪਿਆ ਰਹਿਣਾ, ਅੱਖਾਂ ਤੋਂ ਓਹਲੇ ਹੋਣਾ।

1. ਪਾਠ – ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ – ਉੱਤਰ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚਲੀਆਂ ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਵਿਚ ਢੁੱਕਵੇਂ ਸ਼ਬਦ ਚੁਣ ਕੇ ਭਰੋ (ਗੁੱਛੀ, ਨੱਸ, ਹੋਸ਼, ਡਰ, ਮੂੰਹ, ਤ੍ਰਭਕੇ) (ਉ) ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਦੋਸਤ ਨੇ ਕਿਹਾ, …….. ਨਾ ਬੱਚਾ ! ਇਹ ਵੱਢਦਾ ਨਹੀਂ।”
(ਅ) ਮੈਨੂੰ ਚੇਤਾ ਹੈ, ਮੋਤੀ ਦਾ ਨਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਪਿਤਾ ਜੀ …………. ਸਨ।
(ੲ) ਗੇਂਦ ਨਾਲ ਖੇਡਦੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀ ਗੇਂਦ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ਉਹ ……… ਉੱਠਦਾ ਸੀ।
(ਸ) ਦੋਹਾਂ ਬੂਟਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇਕ ਕਬੂੰਡੀਆਂ ………… ਹੋਇਆ ਬੈਠਾ ਸੀ।
(ਹ) ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮੇਮ ਨੇ ……………. ਪਾੜ ਕੇ ਇਕ ਵਾਰੀ ਪਿਤਾ ਜੀ ਤੋਂ ਇਸ ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਕਿ ਪਿਤਾ ਜੀ ……….. ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ, ਤਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਉਸ ਨੂੰ ਫੜ ਲਿਆਉਂਦੇ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਦੋਸਤ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਡਰ ਨਾ ਬੱਚਾ ! ਇਹ ਵੱਢਦਾ ਨਹੀਂ।”
(ਅ) ਮੈਨੂੰ ਚੇਤਾ ਹੈ, ਮੋਤੀ ਦਾ ਨਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਭਕੇ ਸਨ।
(ਈ) ਗੇਂਦ ਨਾਲ ਖੇਡਦੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀ ਗੇਂਦ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ਉਹ ਨੱਸ ਉੱਠਦਾ ਸੀ।
(ਸ) ਦੋਹਾਂ ਬੂਟਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇਕ ਕਰੰਡੀਆਂ ਗੁੱਛੀ ਹੋਇਆ ਬੈਠਾ ਸੀ।
(ਹ) ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਮੇਮ ਨੇ ਮੂੰਹ ਪਾੜ ਕੇ ਇਕ ਵਾਰੀ ਪਿਤਾ ਜੀ ਤੋਂ ਇਸ ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਸੀ।
(ਕ) ਪਿਤਾ ਜੀ ਹੋਸ਼ ਵਿਚ ਹੁੰਦੇ, ਤਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਉਸ ਨੂੰ ਫੜ ਲਿਆਉਂਦੇ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ/ਮੁਹਾਵਰਿਆਂ ਦੀ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ ਬੂਥੀ, ਮਨ ਮਾਰ ਕੇ, ਦੱਬੇ ਪੈਰੀ,. ਕਾਰਨਾਮਾ, ਅਕਸਰ, ਡਾਹੀ ਨਾ ਦੇਣਾ, ਵਤਨ।
ਉੱਤਰ :

• ਬੂਥੀ ਮੂੰਹ – ਕੁੱਤਾ ਬੂਥੀ ਉੱਪਰ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਅਸਮਾਨ ਵਲ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ।
• ਮਨ ਮਾਰ ਕੇ ਮਨ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦਬਾ ਕੇ, ਮਨ ਨੂੰ ਭਟਕਣ ਤੋਂ ਬਚਾ ਕੇ) – ਪੜ੍ਹਾਈ ਮਨ ਮਾਰ ਕੇ ਕਰੋ, ਤਾਂ ਹੀ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
• ਦੱਬੇ ਪੈਰੀਂ ਤੁਰਦਿਆਂ ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਪੈਦਾ ਨਾ ਹੋਣ ਦੇਣੀ – ਚੋਰ ਰਾਂਤ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਦੱਬੇ ਪੈਰੀਂ ਆਏ, ਤਾਂ ਚੋਰੀ ਕਰਕੇ ਤੁਰਦੇ ਬਣੇ।
• ਕਾਰਨਾਮਾ ਔਖਾ ਕੰਮ – ਦੇਸ਼ – ਭਗਤਾਂ ਨੇ ਅਣਥੱਕ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਕਰ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਅਜ਼ਾਦ ਕਰਾਉਣ ਦਾ ਕਾਰਨਾਮਾ ਕਰ ਦਿਖਾਇਆ।
• ਅਕਸਰ ਆਮ ਕਰਕੇ) – ਸਾਵਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਅਕਸਰ ਮੀਂਹ ਪੈਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
• ਡਾਹੀ ਨਾ ਦੇਣਾ ਕਾਬੂ ਨਾ ਆਉਣਾ) – ਸਿਪਾਹੀ ਨੇ ਚੋਰ ਨੂੰ ਫੜਨ ਲਈ ਉਸ ਪਿੱਛੇ ਬਥੇਰੀ ਦੌੜ ਲਾਈ, ਪਰੰਤੂ ਉਸ ਨੇ ਡਾਹੀ ਨਾ ਦਿੱਤੀ।
• ਵਤਨ (ਉਹ ਦੇਸ਼ ਜਿੱਥੇ ਕੋਈ ਜੰਮਿਆਂ ਪਲਿਆ ਹੋਵੇ) – ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਕੈਨੇਡਾ ਰਹਿਣ ਮਗਰੋਂ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਵਤਨ ਪਰਤਣ ਲਈ ਕਾਹਲਾ ਪੈ ਗਿਆ।

2. ਵਿਆਕਰਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਾਕ ਅਤੇ ਪੈਰੇ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਬਣਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਾਕ ਤੇ ਪੈਰੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਬਣਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਸ਼ਬਦ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਬਦ ਅੱਠ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ – ਨਾਂਵ, ਪੜਨਾਂਵ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ, ਕਿਰਿਆ, ਕਿਰਿਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ, ਸੰਬੰਧਕ, ਯੋਜਕ ਅਤੇ ਵਿਸਮਿਕ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ, ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਥਾਂ ਦਾ ਬੋਧ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਨਾਂਵ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ – ਮੋਤੀ, ਮਿੱਤਰ, ਬੰਗਾਲ, ਕੰਨ, ਨਸਲ, ਪਰਸ਼ੋਤਮ, ਮਾਸਟਰ, ਜਮਾਤ, ਅਫ਼ਸੋਸ, ਪੰਜਾਬੀ, ਰਾਤ, ਖ਼ਿਆਲ ਆਦਿ।

3. ਪੈਰਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹੁ – ਵਿਕਲਪੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੈਰੇ ਨੂੰ ਪੜੋ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਬਹੁ – ਵਿਕਲਪੀ ਉੱਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਹੀ ਉੱਤਰ ਚੁਣੋ ਮੋਤੀ ਮੇਰਾ ਨਿੱਕਾ ਜਿਹਾ ਪਿਆਰਾ ਕੁੱਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਪਿਸਤੀ ਨਸਲ ‘ਚੋਂ ਸੀ ਤੇ ਕੰਨਾਂ ਤੋਂ ਫੜ ਕੇ ਚੁੱਕਿਆਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਚੁਕਦਾ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਮੇਰੇ ਮਗਰ ਪੈਣ ‘ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਕੁੱਤੇ ਦੇ ਰੱਖਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਿਤਾ ਜੀ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਬੰਗਾਲੀ ਮਿੱਤਰ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਗਏ। ਮੈਂ ਵੀ ਨਾਲ ਸਾਂ ਕਾਊਚ ਦੇ ਹੇਠੋਂ ਕੋਈ ਕੂਲੀ – ਕੂਲੀ ਚੀਜ਼ ਮੈਨੂੰ ਛੂਹੀ। ਮੈਂ ਥੱਲੇ ਦੇਖਿਆ ਤੇ ਡਰਿਆ। ਇਹ ਇੱਕ ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਬੂਥੀ ਸੀ।

ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਦੋਸਤ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਡਰ ਨਾ, ਬੱਚਾ ! ਇਹ ਵੱਢਦਾ ਨਹੀਂ।” ਕੁੱਤਾ ਬੜਾ ਚਿਰ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਮੈਂ ਉਸ ਨਾਲ ਚੰਪਕ – ਕੁੰਜ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨਾ ਚਿਰ ਖੇਡਦਾ ਰਿਹਾ ਆਉਣ ਲੱਗਿਆਂ ਮੇਰਾ ਚਿਹਰਾ ਉਦਾਸ ਜਿਹਾ ਦੇਖ ਕੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਮਿੱਤਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਕੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਬੇਟਾ ! ਉਦਾਸ ਕਿਉਂ ਹੈ ?” ਮੈਂ ਉਸ ਵਲ ਬਿਨਾ ਦੇਖਿਆਂ ਤੇ ਬਿਨਾਂ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਿਆਂ ਪਿਤਾ ਜੀ ਵਲ ਬੜੀ ਮਿਠਾਸ ਤੇ ਅਰਜ਼ੋਈ ਭਰੀ ਨਜ਼ਰ ਤੱਕਦਿਆਂ ਉਸ ਆਪਣੇ ਯਾਰ ਕੁੱਤੇ ਵਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ।

ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਅੱਖ ਦੀ ਬੇਮਲੁਮ ਘੂਰੀ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਮੈਂ ਸਹਿਮ ਗਿਆ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਮਿੱਤਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਦੋਸਤ ! ਇੱਕ ਕੁੱਤੇ ਪਿੱਛੇ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਬੇਟੇ ਨੂੰ ਨਰਾਜ਼ ਤੇ ਉਦਾਸ ਨਹੀਂ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ।’’ ਮੇਰੇ ਵਲ ਪਿਆਰ ਭਰੀ ਨਜ਼ਰ ਤੱਕ ਕੇ ਉਸ ਕਿਹਾ ‘‘ਬੇਟਾ। ਤੂੰ ਮੋਤੀ ਲੈਣਾ ਹੈ ? ਜਾ, ਲੈ ਜਾ, ਬੀਬਾ ਪੁੱਤਰ।

1. ਕੁੱਤੇ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਸੀ?
(ਉ) ਜ਼ੈਕ
(ਆ) ਟਾਈਸਨ
(ਈ) ਟਫ਼ੀ
(ਸ) ਮੋਤੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਮੋਤੀ।

2. ਮੋਤੀ ਕਿਸ ਨਸਲ ਦਾ ਕੁੱਤਾ ਸੀ ?
(ਉ) ਜਰਮਨ ਸ਼ੈਫਰਡ
(ਅ) ਗੱਦੀ
(ਈ) ਪਿਸਤੀ
(ਸ) ਲੈਬਰੇਡੋਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਪਿਸਤੀ

3. ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਕੁੱਤਾ ਰੱਖਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਕਿਸ ਤੋਂ ਮਿਲੀ ਸੀ ?
(ਉ) ਮਾਤਾ ਜੀ ਤੋਂ
(ਅ) ਪਿਤਾ ਜੀ ਤੋਂ
(ਈ) ਚਾਚਾ ਜੀ ਤੋਂ
(ਸ) ਤਾਇਆ ਜੀ ਤੋਂ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਪਿਤਾ ਜੀ ਤੋਂ

4. ਇਕ ਦਿਨ ਲੇਖਕ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਕਿਸ ਮਿੱਤਰ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਗਏ ਸਨ ?
(ਉ) ਪੰਜਾਬੀ
(ਅ) ਬੰਗਾਲੀ
(ਈ) ਮਰਾਠੀ
(ਸ) ਨੇਪਾਲੀ॥
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਬੰਗਾਲੀ

5. ਕਾਊਚ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਕੁਲੀ – ਕੁਲੀ ਚੀਜ਼ ਕੀ ਸੀ ?
(ੳ) ਸੱਪ
(ਆ) ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਬੂਥੀ
(ਈ) ਬਿੱਲੀ ਦੀ ਬੂਥੀ
(ਸ) ਗੁੱਡੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਆ) ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਬੂਥੀ

6. ਲੇਖਕ ਕੁੱਤੇ ਨਾਲ ਜਿੱਥੇ ਖੇਡਦਾ ਰਿਹਾ ?
(ਉ) ਘਰ
(ਅ) ਹਵੇਲੀ
(ਈ) ਚੰਪਕ ਕੁੰਜ ਵਿਚ
(ਸ) ਹੋਟਲ ਵਿਚ।
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਚੰਪਕ ਕੁੰਜ ਵਿਚ

7. ਵਾਪਸੀ ਵੇਲੇ ਲੇਖਕ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਸੀ ?
(ੳ) ਖ਼ੁਸ਼
(ਅ) ਉਦਾਸ
(ਈ) ਡਰਾਉਣਾ
(ਸ) ਨਿਰਾਸ਼ !
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਉਦਾਸ

8. ਲੇਖਕ ਨੇ ਕਿਹੜੇ ਯਾਰ ਵਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ ?
(ਉ) ਕੁੱਤੇ ਵਲ
(ਅ) ਬਿੱਲੀ ਵਲ
(ਏ) ਬੱਚੇ ਵਲ
(ਸ) ਬਲੂੰਗੜੇ ਵਲ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਕੁੱਤੇ ਵਲ

9. ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਮਿੱਤਰ ਨੇ ਲੇਖਕ ਵਲ ਕਿਸ ਨਜ਼ਰ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ?
(ੳ) ਗੁੱਸੇ ਭਰੀ
(ਅ) ਨਫ਼ਰਤ ਭਰੀ
(ਈ) ਸ਼ੱਕੀ
(ਸ) ਪਿਆਰ ਭਰੀ।
ਉੱਤਰ :
(ਸ) ਪਿਆਰ ਭਰੀ।

10. ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੇ ਮਿੱਤਰ ਨੇ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਕੀ ਲੈ ਜਾਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ?
(ਉ) ਬਲੂੰਗੜਾ
(ਅ) ਗੁੱਡੀ
(ਈ) ਕੁੱਤਾ
(ਸ) ਬਿੱਲੀ !
ਉੱਤਰ :
(ਈ) ਕੁੱਤਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
(i) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਨਾਂਵ ਚੁਣੋ।
(ii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ।
(iii) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ।
(iv) ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਪੰਜ ਕਿਰਿਆ ਚਣੇ।
ਉੱਤਰ :
(i) ਮੋਤੀ, ਕੁੱਤਾ, ਕੁੱਤਾ, ਨਸਲ, ਪਿਤਾ ਜੀ, ਮਿੱਤਰ।
(ii) ਮੈਨੂੰ, ਮੈਂ, ਇਹ, ਕੀ, ਉਸ॥
(iii) ਪਿਆਰਾ, ਪਿਸਤੀ, ਬੰਗਾਲੀ, ਉਦਾਸ, ਬੀਬਾ।
(iv) ਚੂਕਦਾ, ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਮਿਲਣ ਗਏ, ਵੱਢਦਾ ਨਹੀਂ, ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰੇ ਵਿਚੋਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਵਿਕਲਪ ਚੁਣੋ

(i) “ਉਦਾਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧੀ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖੋ।
(ਉ) ਨਿਰਾਸ਼
(ਅ) ਖੁਸ਼
(ਈ) ਬੇਆਸ
(ਸ) ਹੁਲਾਸ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਖੁਸ਼

(ii) “ਮੈਂ ਸਹਿਮ ਗਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ।
(ੳ) ਮੈਂ
(ਅ) ਸਹਿਮ
(ਈ) ਗਿਆ
(ਸ) ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮੈਂ

(iii) ‘ਕੁੱਤਾ ਕਿੰਨਾ ਚਿਰ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ , ਵਾਕ ਵਿਚ ਕਿੰਨੇ ਨਾਂਵ ਹਨ ?
(ੳ) ਇਕ
(ਅ) ਦੋ
(ਈ) ਤਿੰਨ
(ਸ) ਚਾਰ।
ਉੱਤਰ :
(ਅ) ਦੋ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਲਿਖੋ
(i)ਪਿਸਤੀ
(ii) ਚੁਕਦਾ
(iii) ਬੂਥੀ।
(iv) ਅਰਜੋਈ
(v) ਸਹਿਮ
ਉੱਤਰ :
(i) ਪਿਸਤੀ – ਨਿੱਕੀ, ਛੋਟੇ ਅਕਾਰ ਦੀ
(ii) ਚੂਕਦਾ – ਦਰਦ ਨਾਲ ਚੂੰ – ਚੂੰ ਕਰਨਾ
(ii) ਬੂਥੀ। – ਮੂੰਹ
(iv) ਅਰਜੋਈ – ਬੇਨਤੀ
(v) ਸਹਿਮ – ਡਰ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Punjabi Book Solutions Chapter 1 ਵਣਜਾਰਾ Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 7 Punjabi Chapter 1 ਵਣਜਾਰਾ (1st Language)

Punjabi Guide for Class 7 PSEB ਵਣਜਾਰਾ Textbook Questions and Answers

ਵਣਜਾਰਾ ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ

1. ਦੱਸ:

(ਉ) ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਲਈ ਵਣਜਾਰਾ ਕੀ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਲਈ ਵਣਜਾਰਾ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਨਫ਼ਰਤ ਕਰਨੀ ਛੱਡ ਕੇ ਪਿਆਰ ਤੇ ਏਕਤਾ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

(ਅ) ਗੀਤ ਅਨੁਸਾਰ ਨਫ਼ਰਤ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਕਿਵੇਂ ਨੁਕਸਾਨਦਾਇਕ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਗੀਤ ਅਨੁਸਾਰ ਨਫ਼ਰਤ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਨਾ ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਸੌਣ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਨਾ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਹੱਸਣ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਜੀਅ ਭਰ ਕੇ ਰੋਣ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਸਾਡੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀ ਹੈ।

(ੲ) ਏਕੇ ਬਾਰੇ ਕਵੀ ਕੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਕਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਏਕੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਏਕੇ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਤਾਕਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

(ਸ) ਇਸ ਗੀਤ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹੋ ?
ਉੱਤਰ :
ਇਸ ਗੀਤ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਅਸੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਡੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਵਿਚ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਸਿੱਖਾਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਤੇ ਈਸਾਈਆਂ ਵਿਚ ਧਰਮ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਪਈਆਂ ਵੰਡਾਂ ਤੇ ਨਫ਼ਰਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਸਾਨੂੰ ਸਭ ਨੂੰ ਆਪਸੀ ਭਾਈਚਾਰਕ ਏਕਤਾ ਕਾਇਮ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤੇ ਜਾਣ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਏਕੇ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਤਾਕਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਾਨੂੰ ਆਪਸੀ ਏਕਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਲਈ ਪਿਆਰ ਦਾ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

2. ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਦਾ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?

ਨਾ ਕੋਈ ਉਚ ਨਾ ਨੀਚ ਪਛਾਣੇ, ਸਭ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਜਾਣੇ,
ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਨੇ ਮੂਰਖ ਲੜਦੇ, ਲੜਦੇ ਨਹੀਂ ਸਿਆਣੇ।
ਏਕੇ ਵਿੱਚ ਹੈ ਸ਼ਕਤੀ ਹੁੰਦੀ, ਏਕਾ ਸਾਨੂੰ ਪਿਆਰਾ।
ਉੱਤਰ :
ਸਾਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਦੇਸ਼-ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਜਾਂ ਨੀਵਾਂ ਨਹੀਂ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਲੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਏਕਤਾ ਨਾਲ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਗੱਲ ਸਮਝ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਏਕੇ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਤਾਕਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

3. ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਕਾਵਿ-ਸਤਰਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰੋ:

(ੳ) ਸੱਜੇ-ਖੱਬੇ ਦੀ ਗੱਲ ਛੱਡੋ; ਸਿੱਧੇ ਰਸਤੇ ਚੱਲੋ,
(ਅ) ਭਾਰਤ ਦੀ ਜੈ ਸਾਰੇ ਬੋਲੋ, ਭਾਰਤ ਸਾਨੂੰ ਪਿਆਰਾ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸੱਜੇ ਖੱਬੇ ਦੀ ਗੱਲ ਛੱਡੋ, ਸਿੱਧੇ ਰਸਤੇ ਚੱਲੋ,
ਸਾਂਝਾ ਰਸਤਾ, ਸਾਂਝੀ ਮੰਜ਼ਲ, ਉਸ ਨੂੰ ਜਾ ਕੇ ਮੱਲੋ।
(ਅ) ਭਾਰਤ ਦੀ ਜੈ ਸਾਰੇ ਬੋਲੋ, ਭਾਰਤ ਸਾਨੂੰ ਪਿਆਰਾ,
ਬਸਤੀ-ਬਸਤੀ, ਜੰਗਲ-ਜੰਗਲ, ਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਵਣਜਾਰਾ॥

4. ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ :

• ਵਣਜਾਰਾ : ਸੁਦਾਗਰ,ਵਪਾਰੀ
• ਭਾਈਚਾਰਾ : ਭਰਾਵਾਂ ਵਾਲਾ ਸੰਬੰਧ
• ਇਕਤਾਰਾ : ਇੱਕ ਤਾਰ ਵਾਲਾ ਸਾਜ਼, ਤੂੰਬਾ
• ਮੰਜ਼ਲ : ਪੜਾਅ, ਨਿਸ਼ਾਨਾ

5. ਆਪਣੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਇਸ ਗੀਤ ਨੂੰ ਗਾਓ।

ਅਧਿਆਪਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਹਰ ਇੱਕ ਇਨਸਾਨ ਦਾ ਆਦਰ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰੋ । ਅਤੇ ਸਮਝਾਵੇ ਕਿ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਧਰਮ ਹੈ।

PSEB 7th Class Punjabi Guide ਵਣਜਾਰਾ Important Questions and Answers

(i) ਕਾਵਿ-ਟੋਟਿਆਂ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ

(ਉ) ਬਸਤੀ-ਬਸਤੀ, ਜੰਗਲ-ਜੰਗਲ, ਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਵਣਜਾਰਾ॥
ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਿਮ, ਸਿੱਖ, ਇਸਾਈ, ਸਾਂਝਾ ਭਾਈਚਾਰਾ।
ਘਿਰਨਾ ਸਾਨੂੰ ਵੰਡ ਦੇਂਦੀ ਹੈ ; ਇਸ ਨੂੰ ਦੂਰ ਭਜਾਓ।
ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਿਮ, ਸਿੱਖ, ਈਸਾਈ, ਸਾਰੇ ਇਕ ਹੋ ਜਾਓ।
ਮੰਦਰ, ਮਸਜਦ, ਗਿਰਜੇ ਉੱਪਰ, ਲਿਖ ਦਿਓ ਰੱਬ ਦਾ ਦੁਆਰਾ।
ਬਸਤੀ-ਬਸਤੀ ……………………………………….।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ-ਬਸਤੀ-ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਇਕੱਠੇ ਨੇੜੇ-ਨੇੜੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਥਾਂ; ਜਿਵੇਂ-ਨਗਰ, ਸ਼ਹਿਰ, ਪਿੰਡ। ਵਣਜਾਰਾ-ਵਪਾਰੀ, ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ, ਚੀਜ਼ਾਂ ਵੇਚਣ ਵਾਲਾ ਭਾਈਚਾਰਾ-ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਆਪਸ ਵਿਚ ਭਰਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਜੁੜੇ ਹੋਣਾ।ਘਿਰਨਾ-ਨਫ਼ਰਤ ਮਸਜਦ-ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦਾ ਧਰਮ-ਅਸਥਾਨ, ਮਸੀਤ। ਗਿਰਜੇ-ਗਿਰਜਾ, ਇਸਾਈਆਂ ਦਾ ਧਰਮ ਅਸਥਾਨ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਭਾਈਚਾਰਕ ਏਕਤਾ ਤੇ ਆਪਸੀ ਮੇਲ-ਮਿਲਾਪ ਕਾਇਮ ਕਰਨ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਵਣਜਾਰਾ ਹਰ ਇਕ ਬਸਤੀ ਤੇ ਹਰ ਇਕ ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਘੁੰਮਦਾ ਹੋਇਆ ਇਹ ਗਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨ, ਸਿੱਖ ਤੇ ਇਸਾਈ ਇੱਕੋ ਮਨੁੱਖੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਬੰਦੇ ਹਨ। ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਲਈ ਨਫ਼ਰਤ ਨੂੰ ਦੂਰ ਭਜਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਵੰਡਦੀ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ, ਸਿੱਖਾਂ ਤੇ ਇਸਾਈਆਂ ਨੂੰ ਰਲ ਕੇ ਇਕ ਹੋ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੰਦਰਾਂ, ਮਸਜਿਦਾਂ ਅਤੇ ਗਿਰਜਿਆਂ ਉੱਪਰ ਲਿਖ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਥਾਨ ਸਭ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਇਕ ਰੱਬ ਦੇ ਘਰ ਹਨ।

(ਅ) ਨਫ਼ਰਤ ਸਾਨੂੰ ਦੁੱਖ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਰੱਜ ਕੇ ਸੌਣ ਨਾ ਦਿੰਦੀ,
ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਸਾਨੂੰ ਹੱਸਣ ਨਾ ਦਿੰਦੀ, ਜੀਅ ਭਰ ਰੋਣ ਨ ਦੇਂਦੀ।
ਨਗਰ-ਨਗਰ ਵਿਚ, ਗਲੀ-ਗਲੀ ਵਿਚ, ਗੂੰਜ ਰਿਹਾ ਇਕਤਾਰਾ।
ਬਸਤੀ-ਬਸਤੀ …………..’ ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ

ਅਰਥ-ਇਕਤਾਰਾ-ਇਕ ਤਾਰ ਵਾਲਾ ਸਾਜ਼, ਤੂੰਬਾ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਭਾਈਚਾਰਕ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਮੇਲ-ਮਿਲਾਪ ਕਾਇਮ ਕਰਨ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਵਣਜਾਰਾ ਹਰ ਇਕ ਬਸਤੀ ਤੇ ਹਰ ਇਕ ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਘੁੰਮਦਾ ਹੋਇਆ ਗਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸੀ ਨਫ਼ਰਤ ਛੱਡ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਅਰਾਮ ਦੀ ਨੀਂਦ ਸੌਣ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ। ਇਹ ਨਾ ਸਾਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਹੱਸਣ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਜੀਅ ਭਰ ਕੇ ਰੋਣ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਪਿਆਰੇ ਵਣਜਾਰੇ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਫੜਿਆ ਇਕ ਤਾਰਾ ਗੁੰਜਦਾ ਹੋਇਆ ਹਰ ਨਗਰ ਤੇ ਹਰ ਗਲੀ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਫ਼ਰਤ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰ ਕੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਮੇਲ-ਮਿਲਾਪ ਤੇ ਏਕਤਾ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ।

(ਈ) ਨਾ ਕੋਈ ਊਚ ਨਾ ਨੀਚ ਪਛਾਣੇ, ਸਭ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਜਾਣੇ,
ਆਪਸ ਵਿਚ ਨੇ ਮੂਰਖ ਲੜਦੇ, ਲੜਦੇ ਨਹੀਂ ਸਿਆਣੇ।
ਏਕੇ ਵਿਚ ਹੈ ਸ਼ਕਤੀ ਹੁੰਦੀ, ਏਕਾ ਸਾਨੂੰ ਪਿਆਰਾ,
ਬਸਤੀ-ਬਸਤੀ ………………………।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ-ਜਾਣੇ-ਸਮਝੇ, ਮੰਨੇਂ। ਏਕੇ ਵਿਚ-ਰਲ-ਮਿਲ ਕੇ ਰਹਿਣ ਵਿਚ, ਇਕੱਠ ਵਿਚ। ਸ਼ਕਤੀ-ਤਾਕਤ॥

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਭਾਈਚਾਰਕ ਏਕਤਾ ਤੇ ਆਪਸੀ ਪ੍ਰੇਮ-ਪਿਆਰ ਕਾਇਮ ਕਰਨ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਵਣਜਾਰਾ ਪਿੰਡ-ਪਿੰਡ, ਸ਼ਹਿਰ-ਸ਼ਹਿਰ ਤੇ ਗਲੀ-ਗਲੀ ਵਿਚ ਘੁੰਮਦਾ ਹੋਇਆ ਗਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਉੱਚਾ ਜਾਂ ਨੀਵਾਂ ਨਹੀਂ ਸਮਝਣਾ, ਸਗੋਂ ਹਰ ਇਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਰਾਬਰ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਆਪਸ ਵਿਚ ਕੇਵਲ ਮੂਰਖ ਲੋਕ ਹੀ ਲੜਦੇ ਹਨ, ਸਿਆਣੇ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਲੜਦੇ। ਸਾਨੂੰ ਸਮਝ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਏਕੇ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਤਾਕਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਸਾਨੂੰ ਏਕੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪਿਆਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

(ਸ) ਸੱਜੇ ਖੱਬੇ ਦੀ ਗੱਲ ਛੱਡੋ, ਸਿੱਧੇ ਰਸਤੇ ਚਲੋ,
ਸਾਂਝਾ ਰਸਤਾ ਸਾਂਝੀ ਮੰਜ਼ਲ, ਉਸ ਨੂੰ ਜਾ ਕੇ ਮੱਲੋ,
ਭਾਰਤ ਦੀ ਜੈ ਸਾਰੇ ਬੋਲੋ, ਭਾਰਤ ਸਾਨੂੰ ਪਿਆਰਾ
ਬਸਤੀ-ਬਸਤੀ, ਜੰਗਲ-ਜੰਗਲ, ਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਵਣਜਾਰਾ।

ਔਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ-ਮੰਜ਼ਲ-ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਥਾਂ, ਨਿਸ਼ਾਨਾ। ਮੱਲੋ-ਕਾਬੂ ਕਰੋ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਉਪਰੋਕਤ ਕਾਵਿ-ਟੋਟੇ ਦੇ ਸਰਲ ਅਰਥ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਭਾਈਚਾਰਕ ਏਕਤਾ ਤੇ ਆਪਸੀ ਮੇਲ-ਮਿਲਾਪ ਕਾਇਮ ਕਰਨ ਦਾ ਹੋਕਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਵਣਜਾਰਾ ਹਰ ਇਕ ਪਿੰਡ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਘੁੰਮਦਾ ਤੇ ਗਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਦੇਸ਼-ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਤਕਰੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਸੱਜੇ-ਖੱਬੇ ਰਸਤਿਆਂ ਉੱਪਰ ਤੁਰਨਾ ਛੱਡ ਕੇ ਮਨੁੱਖੀ ਏਕਤਾ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਰਸਤੇ ਉੱਤੇ ਤੁਰਨ॥ ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਹ ਰਸਤਾ ਹੀ ਫੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਂਝਾ ਹੋਵੇ ਤੇ ਉਸ ਉੱਤੇ ਤੁਰ ਕੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਏਕਤਾ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਸ ਰਸਤੇ ਉੱਤੇ ਤੁਰਦਿਆਂ ਸਾਨੂੰ ਸਭ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ ਦੀ ਜੈ-ਜੈ ਕਾਰ ਬੋਲਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਦਿਆਂ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਦਰਸਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਨਾਲੋਂ ਆਪਣਾ ਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਪਿਆਰਾ ਹੈ।

(ii) ਪਾਠ-ਅਭਿਆਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਉੱਤਰ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
‘ਵਣਜਾਰਾਂ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਸਤਰਾਂ ਜ਼ਬਾਨੀ ਲਿਖੋ।
ਉੱਤਰ :
ਬਸਤੀ-ਬਸਤੀ, ਜੰਗਲ-ਜੰਗਲ; ਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਵਣਜਾਰਾ॥
ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਿਮ, ਸਿੱਖ, ਇਸਾਈ; ਸਾਂਝਾ ਭਾਈਚਾਰਾ।
ਘਿਰਨਾ ਸਾਨੂੰ ਵੰਡ ਦੇਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਦੂਰ ਭਜਾਓ। ਹਿੰਦੂ,
ਮੁਸਲਿਮ, ਸਿੱਖ, ਈਸਾਈ; ਸਾਰੇ ਇਕ ਹੋ ਜਾਓ। ਮੰਦਰ,
ਮਸਜਦ, ਗਿਰਜੇ ਉੱਪਰ, ਲਿਖ ਦਿਓ ਰੱਬ ਦਾ ਦੁਆਰਾ॥

Punjab State Board PSEB 7th Class Home Science Book Solutions Practical ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਬੂਟ Notes.

PSEB 7th Class Home Science Practical ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਬੂਟ

ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਬੂਟ
ਬੂਟ ਬਣਾਉਣਾ ਇਕ ਦਸ ਨੰਬਰ ਦੀ ਸਲਾਈ ਤੇ 40 ਕੁੰਡੇ ਪਾਓ । ਇਕ ਕੁੰਡਾ ਸਿੱਧਾ ਅਤੇ ਇਕ ਪੁੱਠਾ ਪਾ ਕੇ ਸਾਰੀ ਸਲਾਈ ਬਣਾਓ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 3 ਜਾਂ 5 ਸਲਾਈਆਂ ਹੋਰ ਬੁਣ ਲਓ । ਆਖ਼ਰੀ ਸਲਾਈ ਪਾਉਣ ਵੇਲੇ ਇਕ ਕੁੰਡਾ ਵਧਾ ਲਓ । (41)

ਬਣਤੀ-3 ਸਿੱਧੇ, 2 ਪੁੱਠੇ, 2 ਸਿੱਧੇ, 2 ਪੁੱਠੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅਖ਼ੀਰ ਤਕ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੁਣੋ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 25 ਸਲਾਈਆਂ ਹੋਰ ਬੁਣੋ । ਮੋਰੀਆਂ ਵਾਲੀ ਲਾਈਨ-ਇਕ ਸਿੱਧਾ, ਧਾਗਾ ਅੱਗੇ, ਫਿਰ ਦੋ ਕੁੰਡੇ ਇਕੱਠੇ ਸਿੱਧੇ ਬੁਣੋ, ਆਖ਼ਰੀ ਦੋ ਕੁੰਡੇ ਸਿੱਧੇ ਬੁਣੋ । ਬੁਣਤੀ ਦੀਆਂ 3 ਹੋਰ ਸਲਾਈਆਂ ਚੜਾਓ । ਉੱਨ ਤੋੜ ਦਿਓ । ਪੈਰ ਦੇ ਉੱਪਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਭੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੰਡੋ-ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ ਆਖ਼ਰੀ 14 ਕੁੰਡੇ ਸਲਾਈ ਤੋਂ ਉਤਾਰ ਕੇ ਬਕਸੂਏ ਜਾਂ ਫ਼ਾਲਤੂ ਸਲਾਈਆਂ ਤੇ ਚੜ੍ਹਾ ਲਓ ।
ਸਿੱਧਾ ਪਾਸਾ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖ ਕੇ ਉੱਨ ਨੂੰ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਕੰਡਿਆਂ ਚਿਤਰ 8.1 ਬੂਟ ਨਾਲ ਜੋੜੋ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ 13 ਕੁੰਡਿਆਂ ਤੇ 28 ਸਲਾਈਆਂ ਬੁਣਤੀ ਦੀਆਂ ਪਾਓ । ਉੱਨ ਤੋੜ ਦਿਓ ।

ਸਿੱਧਾ ਪਾਸਾ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖੋ । ਪਹਿਲੀ ਫਾਲਤੂ ਸਲਾਈ ਤੇ 14 ਕੁੰਡੇ ਬਣੋ, ਫਿਰ ਪੈਰ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਪਾਸੇ ਵਲੋਂ 14 ਕੰਡੇ ਚੁੱਕੋ, ਪੈਰ ਦੇ ਉੱਪਰ ਵਾਲੇ ਹਿੱਸੇ ਦੇ 13 ਕੁੰਡੇ ਬਣੋ, ਦੁਸਰੇ ਪਾਸਿਓਂ 14 ਕੁੰਡੇ ਚੁੱਕੋ ਅਤੇ ਫਿਰ ਦੁਸਰੀ ਫ਼ਾਲਤੂ ਸਲਾਈ ਦੇ 14 ਕੁੰਡੇ ਬੁਣੋ (ਕੁੱਲ 69) 11 ਸਿਲਾਈਆਂ ਸਿੱਧੀਆਂ ਬੁਣੋ ।

ਅੱਡੀ ਅਤੇ ਪੱਬ ਪੈਰ ਦਾ ਅਖੀਰਲਾ ਭਾਗ) ਦੀ ਗੋਲਾਈ ਬਣਾਉਣੀ

ਪਹਿਲੀ ਸਲਾਈ-2 ਸਿੱਧੇ, 1 ਜੋੜਾ, 26 ਸਿੱਧੇ, 1 ਜੋੜਾ, 5 ਸਿੱਧੇ, 1 ਜੋੜਾ, 26 ਸਿੱਧੇ, 1 ਜੋੜਾ, 2 ਸਿੱਧੇ । ਦੂਸਰੀ ਸਲਾਈ- ਸਿੱਧਾ, 1 ਜੋੜਾ, 25 ਸਿੱਧੇ ਅਗਲੀਆਂ 12 ਸਲਾਈਆਂ ਵਿਚ ਹਰ ਸਲਾਈ ਤੇ ਇਸ ਜਗਾ ਤੇ 2 ਕੁੰਡੇ ਘਟਾਉਂਦੇ ਜਾਓ । ਜਿਵੇਂ 25 ਫਿਰ 23-21) 1 ਜੋੜਾ, 23 ਸਿੱਧੇ ਇੱਥੇ ਵੀ ਹਰ ਸਲਾਈ ਤੇ 2-2 ਕੁੰਡੇ ਘਟਾਉਂਦੇ ਜਾਓ 1 ਜੋੜਾ, 1 ਸਿੱਧਾ| ਅਖੀਰਲੀਆਂ 2 ਸਲਾਈਆਂ ਨੂੰ 6 ਵਾਰੀ ਹੋਰ ਬਣੋ, ਹਰ ਵਾਰੀ ਉੱਪਰ ਦੱਸੀਆਂ ਥਾਂਵਾਂ ਤੇ 2-2 ਕੁੰਡੇ ਘਟਾਉਂਦੇ ਜਾਓ ਤਾਂ ਕਿ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਕੁੱਲ 37 ਕੁੰਡੇ ਰਹਿ ਜਾਣ |

ਸਾਰੇ ਕੁੰਡੇ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿਓ । ਦੂਸਰਾ ਬੂਟ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਣਾਓ । ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ-ਕਿਸੇ ਮੇਜ਼ ਤੇ ਇਕ ਕੰਬਲ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਉੱਪਰ ਇਕ ਚਾਦਰ ਵਿਛਾ ਕੇ ਬਟਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਠਾ ਕਰਕੇ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਉੱਪਰ ਹਲਕੀ ਗਰਮ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰੋ । ਲੱਤ ਅਤੇ ਪੈਰ ਦੇ ਥੱਲੇ ਵਾਲੇ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਸਿਲਾਈ ਕਰੋ । ਗਿੱਟੇ ਕੋਲ ਜਿਹੜੀਆਂ ਮੋਰੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਰਿਬਨ ਪਾ ਦਿਓ ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Home Science Book Solutions Practical ਸਾਦੀ ਬੁਣਾਈ Notes.

PSEB 7th Class Home Science Practical ਸਾਦੀ ਬੁਣਾਈ

ਬਹੁਤ ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਘਰ ਵਿਚ ਬੁਣਾਈ ਕਰਨ ਨਾਲ ਕੀ ਲਾਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੱਪੜੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੁੰਦਰ, ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਘੱਟ ਕੀਮਤ ਤੇ ਬਣਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਖਿਚਾਓ ਵਿਚ ਕਿਸ ਗੱਲ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਖਿਚਾਓ ਵਿਚ ਸਲਾਈ ਦੇ ਨੰਬਰ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਬੁਣਾਈ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਕੰਮ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੁੰਡੇ ਪਾਉਣੇ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਬੁਣਾਈ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਉੱਨ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੱਸ ਕੇ ਫੜਨ ਨਾਲ ਕੀ ਹਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੁਣਾਈ ਕੱਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਨ ਦੀ ਸੁਭਾਵਿਕਤਾ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕੁੰਡੇ ਕਿੰਨੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਕੁੰਡੇ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ –

• ਇਕ ਸਲਾਈ ਦੁਆਰਾ ਹੱਥ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਅਤੇ
• ਦੋ ਸਲਾਈਆਂ ਨਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸਾਦੀ ਬੁਣਾਈ ਦੀ ਵਿਧੀ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਪਹਿਲਾਂ ਸਲਾਈ ਤੇ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਕੁੰਡੇ ਪਾ ਲੈਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਪਹਿਲੀ ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਕੁੰਡੇ ਫੰਦੇ) ਸਿੱਧੀ ਬੁਣਾਈ ਦੇ ਬਣਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਦੂਸਰੀ ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾ ਕੁੰਡਾ ਸਿੱਧਾ ਫਿਰ ਸਾਰੇ ਉਲਟੇ ਅਤੇ ਆਖ਼ਰੀ ਕੁੰਡਾ ਫਿਰ ਸਿੱਧਾ ਬੁਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿੰਨਾ ਚੌੜਾ ਬੁਣਨਾ ਹੋਵੇ ਉਤਨਾ ਇਹਨਾਂ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ । ਦੀ ਲਾਈਨ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਬੁਣ ਕੇ ਬਣਾ ਲੈਣਾ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਮੋਤੀ ਦਾਣੇ ਜਾਂ ਸਾਬੂ ਦਾਣੇ ਦੀ ਬੁਣਾਈ ਦੀ ਵਿਧੀ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਕੁੰਡੇ ਸਲਾਈ ਤੇ ਪਾ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਲਾਈਨ (ਸਲਾਈ) ਵਿਚ ਇਕ ਸਿੱਧਾ, ਇਕ ਉਲਟਾ, ਇਕ ਸਿੱਧਾ, ਇਕ ਉਲਟਾ ਬੁਣਦੇ ਹੋਏ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਲਾਈ ਬੁਣ ਲਓ । ਪ੍ਰੈਕਟੀਕਲ | ਦੂਜੀ ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਜੋ ਕੁੰਡਾ ਉਲਟਾ ਹੋਵੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਤੇ ਸਿੱਧੇ ਨੂੰ ਉਲਟਾ ਕੁੰਡਾ (ਵੰਦਾ) ਬੁਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੂਜੀ ਲਾਈਨ ਸਿੱਧੇ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਨਾ ਹੋ ਕੇ ਇਕ ਉਲਟੀ ਦੋ ਸਿੱਧੇ ਦੇ ਕੂਮ ਵਿਚ ਬੁਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਬੁਣਾਈ ਨੂੰ ਧਣੀਏ ਜਾਂ ਛੋਟੀ ਗੰਢ ਦੀ ਬੁਣਾਈ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਜੋ ਕਿ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਬੁਣਾਈ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਵਰਤਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਬੁਣਾਈ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਵਰਤਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ

• ਕੰਡਿਆਂ ਦੀ ਖਿਚਾਈ ਵਿਚ ਸਲਾਈ ਦੇ ਨੰਬਰ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੱਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਠੀਕ ਨੰਬਰ ਦੀਆਂ ਸਲਾਈਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
• ਮੋਟੀ ਉੱਨ ਲਈ ਮੋਟੀਆਂ ਸਲਾਈਆਂ ਅਤੇ ਬਰੀਕ ਉੱਨ ਲਈ ਪਤਲੀਆਂ ਸਲਾਈਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
• ਹੱਥ ਗਿੱਲੇ ਨਾ ਹੋਣ ਅਤੇ ਫੁਰਤੀ ਤੇ ਸਫ਼ਾਈ ਨਾਲ ਚਲਾਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।
• ਉੱਨ ਨੂੰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਫੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਥਾਂ ਤੇ ਖਿਚਾਅ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਰਹੇ । ਜੇ ਉੱਨ ਦੀ ਖਿਚਾਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੱਖੀ ਜਾਏਗੀ ਤਾਂ ਕੱਪੜੇ ਦਾ ਸੁਭਾਵਿਕ ਲਚੀਲਾਪਨ ਕੁੱਝ ਸੀਮਾ ਤਕ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਏਗਾ ।
• ਲਾਈਨ ਅਧੂਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਬੁਣਤੀ ਬੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ।
• ਜੋੜ ਕਿਸੇ ਲਾਈਨ ਦੇ ਸਿਰੇ ਤੇ ਹੀ ਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਵਿਚਕਾਰ ਨਹੀਂ ।
• ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਬੁਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ | ਆਸਤੀਨਾਂ ਤੇ ਅਗਲੇ ਭਾਗ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਮਿਲਾਉਣ ਲਈ ਲਾਈਨਾਂ ਹੀ ਗਿਣਨੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕੁੰਡੇ (ਫੰਦੇ) ਕਿੰਨੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ? ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਕੁੰਡੇ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨਾਲ ਪਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ –

1. ਸਲਾਈ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ
2. ਹੱਥ ਨਾਲ ।

1. ਸਲਾਈ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਦੋ ਸਲਾਈ ਦੇ ਕੁੰਡੇ)-ਉੱਨ ਦੇ ਸਿਰੇ ਕੋਲ ਇਕ ਲਪ ਸਰ ਫੰਦਾ ਬਣਾ ਕੇ ਸਲਾਈ ਤੇ ਚੜਾ ਲਓ । ਇਸ ਸਲਾਈ ਨੂੰ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਫੜੋ । ਦੂਜੀ ਸਲਾਈ ਤੇ ਗੋਲੇ ਵੱਲ ਦੀ ਉੱਨ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਦੀ ਉੱਨ ਇਸ ਨੋਕ ਤੇ ਲਪੇਟੋ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੁੰਡੇ ਬਣਾ ਕੇ ਬਾਹਰ ਕੱਢੋ ਅਤੇ ਸੱਜੀ ਸਲਾਈ ਤੇ ਵੀ ਇਕ ਕੁੰਡਾ ਬਣ ਜਾਏਗਾ ।

ਇਸ ਕੁੰਡੇ ਨੂੰ ਖੱਬੀ ਸਲਾਈ ਤੇ ਚੜ੍ਹਾ ਲਓ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿੰਨੇ ਕੁੰਡੇ ਪਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਪਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

2. ਹੱਥ ਨਾਲ (ਇਕ ਸਲਾਈ ਦੁਆਰਾ ਕੁੰਡੇ ਪਾਉਣਾ-ਜਿੰਨੇ ਕੁੰਡੇ ਪਾਉਣੇ ਹੋਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਉੱਨ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਛੱਡ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਦੇ ਅੰਗੂਠੇ ਤੇ ਪਹਿਲੀ | ਉਂਗਲੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿਰਾ ਥੱਲੇ ਛੱਡ ਕੇ ਉੱਨ ਫੜੋ । ਫਿਰ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਉੱਨ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਦੀਆਂ ਦੋ ਉਂਗਲਾਂ ਤੇ ਲਪੇਟ ਕੇ ਫਿਰ ਅੰਗੁਠਾ ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਉਂਗਲੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲਾ ਕੇ ਪਹਿਲੇ ਧਾਗੇ ਦੇ ਉੱਪਰੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਦਿਓ । ਇਸ ਨਾਲ ਧਾਗੇ ਦੀ ਇਕ ਅੰਗੂਠੀ ਜਿਹੀ ਬਣ ਜਾਏਗੀ ।

ਇਸ ਧਾਗੇ ਦੀ ਅੰਗੂਠੀ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਇਕ ਸਲਾਈ ਪਾਓ ਅਤੇ ਪਿੱਛੇ ਹੋਏ ਧਾਗੇ ਦੀ ਗੋਲਾਈ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਲਓ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਲਕੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸਿਆਂ ਦੇ ਧਾਗੇ ਨੂੰ ਖਿੱਚ ਕੇ ਸਲਾਈ ਤੇ ਕੁੰਡਾ ਫੰਦਾ ਜਮਾ ਲਓ । ਸਲਾਈ ਅਤੇ ਉੱਨ (ਗੋਲੇ ਵੱਲ ਦੀ) ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਫੜਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਖ਼ਾਲੀ ਸਿਰਾ ਫੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਸਿਰੇ ਅੰਗੂਠੇ ਤੋਂ ਲਪੇਟ ਕੇ ਕੁੰਡਾ ਜਿਹਾ ਬਣਾ ਲਓ । ਇਸ ਕੁੰਡੇ ਦੇ ਥੱਲਿਓਂ ਸਲਾਈ ਦੀ ਨੋਕ ਅੰਦਰ ਪਾਓ । ਹੁਣ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਉੱਨ ਸਲਾਈ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਪਾਸਿਓਂ ਸਾਹਮਣੇ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਓ । ਇਸ ਧਾਗੇ ਨੂੰ ਖੱਬੇ ਅੰਗੂਠੇ ਨਾਲ ਅੰਦਰੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢੋ ਅਤੇ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਹੌਲੀ | ਜਿਹਾ ਖਿੱਚ ਕੇ ਧਾਗਾ ਕੱਸ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜਿੰਨੇ ਕੁੰਡੇ ਪਾਉਣੇ ਹੋਣ ਸਲਾਈ ਤੇ ਜਮਾ ਦੇਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ‘

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸਿੱਧੇ ਅਤੇ ਉਲਟੇ ਕੁੰਡੇ ਬੁਣਨ ਦੀ ਵਿਧੀ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਸਿੱਧੇ ਕੁੰਡੇ ਬੁਣਨਾ (ਸਿੱਧੀ ਬੁਣਤੀ)-ਸਿੱਧੀ ਬੁਣਤੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਾਫ਼ ਤੇ ਟਿਕਾਊ ਬਣਦੇ ਹਨ । ਸਿੱਧੀ ਬੁਣਤੀ ਲਈ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਕੁੰਡੇ ਪਾਓ ।ਪਹਿਲੀ ਲਾਈਨ-ਕੁੰਡੇ ਫੰਦੇ ਵਾਲੀ ਸਲਾਈ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਫੜੋ । ਸੱਜੀ ਸਲਾਈ ਪਹਿਲੇ ਕੰਡੇ . ਵਿਚ ਖੱਬੇ ਪਾਸਿਓਂ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਪਾਓ । ਇਸ ਦੀ ਨੋਕ ਤੇ ਉੱਨ ਦਾ ਧਾਗਾ ਚੜਾਓ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ | ਉਸ ਕੁੰਡੇ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਲਓ । ਇਸ ਕੁੰਡੇ ਨੂੰ ਸੱਜੀ ਹੀ ਸਲਾਈ ਤੇ ਰਹਿਣ ਦਿਓ ਅਤੇ ਖੱਬੀ ਸਲਾਈ ਦੇ ਉਸ ਕੁੰਡੇ ਨੂੰ ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕੱਢਿਆ ਸੀ, ਸਲਾਈ ਉੱਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਉਤਾਰ ਲਓ ।

ਪ੍ਰੈਕਟੀਕਲ ਹਰ ਕੁੰਡੇ ਵਿਚੋਂ ਬੁਣਦੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਖੱਬੀ ਸਲਾਈ ਤੋਂ ਸਾਰੇ ਫੰਦੇ ਬੁਣ ਕੇ ਸੱਜੀ ਸਲਾਈ ਤੇ ਆ ਜਾਣ ਤਦ ਖਾਲੀ ਸਲਾਈ ਨੂੰ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਬਦਲ ਕੇ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਗਲੀ ਲਾਈਨ ਬੁਣੀ ਜਾਏਗੀ, ਜਿਵੇਂ ਪਹਿਲੀ ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਬੁਣੀ ਗਈ ਸੀ । ਪਹਿਲੀ ਲਾਈਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਹਰ ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾ ਕੁੰਡਾ ਬਿਨਾਂ ਬੁਣੇ ਹੀ ਉਤਾਰ ਲੈਣ ਨਾਲ ਬੁਣਾਈ ਵਿਚ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਤੇ ਸਲਾਈ ਆਉਂਦੀ ਹੈ । | ਉਲਟੀ ਬੁਣਤੀ-ਉਲਟੀ ਬੁਣਤੀ ਲਈ ਵੀ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਕੁੰਡੇ ਪਾ ਲੈਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।

ਪਹਿਲੀ ਲਾਈਨ-ਉੱਨ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆ ਕੇ ਸੱਜੀ ਸਲਾਈ ਪਹਿਲੇ ਕੁੰਡੇ ਵਿਚ ਸੱਜੇ ਪਾਸਿਓਂ ਵੀ ਪਾਓ । ਉਸ ਤੇ ਉੱਨ ਇਕ ਵਾਰ ਲਪੇਟ ਕੇ ਕੁੰਡੇ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਲਓ । ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਾਰੇ ਕੁੰਡਿਆਂ ਦੀ ਬੁਣਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਏਗੀ । ਪਹਿਲੀ ਹਰ ਲਾਈਨ ਪੁੱਠੀ ਹੀ ਬੁਣੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੀ ਨਮੂਨਾ ਬਣੇਗਾ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਰ ਲਾਈਨ ਸਿੱਧੀ ਬੁਣਤੀ ਨਾਲ ਬੁਣਨ ਤੇ ਬਣਨਾ ਹੈ । ਸਿੱਧੇ ਉਲਟੇ ਕੁੰਡੇ ਮਿਲਾ ਕੇ ਬੁਣਨ ਨਾਲ

ਬੁਣਤੀ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਨਮੂਨੇ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Home Science Book Solutions Practical ਜਾਂਘੀਆ Notes.

PSEB 7th Class Home Science Practical ਜਾਂਘੀਆ

ਕਾਗ਼ਜ਼ ਦਾ ਨਾਪ-ਲੰਬਾਈ 22′ ਚੌੜਾਈ 16”
1. ਚੌੜਾਈ ਵੱਲੋਂ ਕਾਗਜ਼ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ।
2. ਲੰਬਾਈ ਵੱਲੋਂ ਕਾਗ਼ਜ਼ ਨੂੰ ਦੂਹਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

ਦੋ ਵਾਰੀ ਦੁਹਰੇ ਵਾਲੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਅਤੇ ਇਕ ਵਾਰੀ ਦੁਹਰੇ ਕੀਤੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਹੇਠਲੇ ਪਾਸੇ ਰੱਖੋ | ਚਾਰੇ ਕੋਨਿਆਂ ਤੇ ਉ, ਅ, ੲ, ਸ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ ।

• ਉ, ਅ ਨੂੰ ਦੋ ਬਰਾਬਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਹ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ ।
• ਏ, ਸ, ਨੂੰ ਦੋ ਬਰਾਬਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ, ਕ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ ।
• ਹ ਅਤੇ ਕ ਨੂੰ ਸਿੱਧੀ ਲਾਈਨ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਦਿਓ ।
• ਉ, ਅਤੇ ਅ, ਸ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਬਰਾਬਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਲਾਈਨਾਂ ਲਗਾ ਦਿਓ ।
• ਉ ਤੋਂ 1” ਹੇਠਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾ ਕੇ ਖ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿਓ ।
• ਅ ਤੋਂ 1” ਅੰਦਰ ਵੱਲ ਨੂੰ ਲਉ ਅਤੇ ਗ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ ।
• ਖ ਅਤੇ ਗ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਗੋਲਾਈ ਵਾਲੀ ਲਾਈਨ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਦਿਓ ।
• ਕ ਤੋਂ 1” ਸ ਵਾਲੀ ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਘ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ ।
• ਸ ਤੋਂ 1 ਖਾਨਾ + 1” ਉੱਪਰ ਲੈ ਕੇ ਝ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ ।
• ਝ, ਗ ਨੂੰ ਸਿੱਧੀ ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਮਿਲਾ ਦਿਓ ।
• ਫਿਰ ਘ ਝ ਨੂੰ ਸਿੱਧੀ ਲਾਈਨ ਵਿਚ ਮਿਲਾ ਦਿਉ ।
• ਘ, ਝ ਨੂੰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡ ਕੇ ਚ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ ।
• ਚ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਅੱਧਾ ਇੰਚ ਲੈ ਕੇ ਛ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ ਅਤੇ ਇਕ ਇੰਚ ਉੱਪਰ ਜ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ ।
• ਘ, ਛ ਅਤੇ ਝ ਨੂੰ ਪਿਛਲੀ ਲੱਤ ਦੀ ਗੋਲਾਈ ਦੇ ਲਈ ਗੋਲਾਈ ਵਿਚ ਮਿਲਾਓ ।
• ਘ, ਜ ਅਤੇ ਝ ਨੂੰ ਲੱਤ ਦੀ ਅਗਲੀ ਗੋਲਾਈ ਦੇ ਲਈ ਗੋਲਾਈ ਵਿਚ ਮਿਲਾਓ ।

ਕੱਪੜਾ-36″ ਚੌੜਾਈ ਦੀ 26” ਲੰਬੀ, ਚਿੱਟੇ ਜਾਂ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਹਲਕੇ ਰੰਗ ਦੀ ਪਾਪਲੀਨ ਜਾਂ ਕੈਂਬਰਿਕ ਲਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਸਿਲਾਈ-ਪਾਸਿਆਂ ਤੇ ਰਨ ਐਂਡ ਫੈਲ ਸਿਲਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਲੱਤ ਵਾਲੀ ਗੋਲਾਈ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਬਰੀਕ ਜਿਹਾ ਮੋੜ ਕੇ ਲੈਸ ਲਗਾਓ । ਕਮਰ ਤੋਂ 3/4″ ਅੰਦਰ ਵੱਲ ਨੂੰ ਮੋੜ ਕੇ ਉਲ਼ੇੜੀ ਕਰ ਲਓ ਅਤੇ 1/2” ਚੌੜਾ ਅਤੇ 12” ਲੰਬਾ ਇਲਾਸਟਿਕ ਪਾ ਦਿਓ ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Home Science Book Solutions Practical ਬੱਚੇ ਲਈ ਬਿੱਬ ਬਣਾਉਣਾ Notes.

PSEB 7th Class Home Science Practical ਬੱਚੇ ਲਈ ਬਿੱਬ ਬਣਾਉਣਾ

ਉਮਰ-ਜਨਮ ਤੋਂ 1 ਸਾਲ ਤਕ
ਨਾਪ-ਛਾਤੀ 18″
ਕਾਗ਼ਜ਼ ਦਾ ਨਾਪ ਪਹਿਲਾਂ ਕਾਗ਼ਜ਼ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾ ਕਰ ਲਵੋ।
ਬਿੱਬ ਦੀ ਚੌੜਾਈ= ਛਾਤੀ ਦਾ 1 .
\(\frac{1}{6}\) +1/36 = 3 \(\frac{1}{2}\) ”
ਬਿੱਬ ਦੀ ਲੰਬਾਈ= ਛਾਤੀ ਦਾ
\(\frac{1}{3}+\frac{1}{12}=7 \frac{1}{2}\) ”
ਉ ਅ=ਬੲ ਸ=3\(\frac{1}{2}\) ”
ਉੲ=ਅ ਸ=7 \(\frac{1}{2}\)”
ਉ ਗ=ਉ ਚ=\(\frac{1}{2}\)”
ਗ ਹ=ਹ ਖ=1\(\frac{1}{2}\)
ਹ ਕ=1/12″ ਛਾਤੀ=1\(\frac{1}{2}\) ”

ਅ ਸ ਨੂੰ 2 ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡੋ ਅਤੇ ਝ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ। ਝ ਤੋਂ ਅੱਧਾ ਇੰਚ ਬਾਹਰ ਵੱਲ ਨੂੰ ਲਓ ਅਤੇ ਘ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਾਉ |

ਗ, ਚ ਨੂੰ ਸਿੱਧੀ ਲਾਈਨ ਨਾਲ ਮਿਲਾਓ | ਚ, ਘ, ਨੂੰ ਗੋਲਾਈ ਨਾਲ ਮਿਲਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ, ਕ ਅਤੇ ਗ ਨੂੰ ਗੋਲਾਈ ਵਿਚ ਮਿਲਾਓ । ਬਿੱਬ ਨੂੰ ਗ, ਚ, ਘ, ਈ, ਖ, ਕ, ਗ, ਲਾਈਨਾਂ ਤੇ ਕੱਟ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ।

ਸਿਲਾਈ-ਸਾਰੇ ਪਾਸਿਓਂ ਬਰੀਕ ਬਰੀਕ ਮੋੜ ਕੇ ਉਲ਼ੇੜ ਲਓ ।’\(\frac{1}{2}\) ” ਚੌੜੀ ਲੇਸ ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਰਨ ਐਂਡ ਬੈਕ ਟਾਂਕੇ ਨਾਲ ਲਗਾਓ  ਬਿੱਬ ਦੇ ਨਾਲ ਦਾ ਕੱਪੜਾ ਲੈ ਕੇ \(\frac{3}{8}\) ਚੌੜੀਆਂ ਅਤੇ 6” ਲੰਬੀਆਂ ਦੋ ਤਣੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ ਪਿੱਛੋਂ ਲੱਗਾ ਦਿਓ ।

ਕੱਪੜਾ-25×25 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਤੌਲੀਏ ਵਾਲਾ ਕੱਪੜਾ ਜਾਂ 25×50 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਪਾਪਲੀਨ । ਨੋਟ- ਜੇਕਰ ਪਾਪਲੀਨ ਵਰਤੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਦੋ ਬਿੱਬ ਕੱਟਦੇ ਹਨ, ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ \(\frac{1}{4}\) ‘ ਸਿਲਾਈ ਦਾ ਹੱਕ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਦੋਨੋਂ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਅੰਦਰ ਦੀ ਸਿਲਾਈ ਕਰੋ । ਸਿੱਧਾ ਕਰਕੇ ਲੇਸ ਲਾਉਂਦੇ ਹਨ ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Home Science Book Solutions Practical ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ, ਸਟੀਲ, ਪਿੱਤਲ ਅਤੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ Notes.

PSEB 7th Class Home Science Practical ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ, ਸਟੀਲ, ਪਿੱਤਲ ਅਤੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ

1. ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ ਦੇ ਬਰਤਨਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ

ਲੋੜੀਂਦਾ ਸਾਮਾਨ – ਪਾਣੀ, ਸਾਬਣ, ਨਿੰਬੂ ਦਾ ਰਸ, ਸਿਰਕਾ, ਸਟੀਲ ਵੁਲ ।
ਸਫ਼ਾਈ ਦੀ ਵਿਧੀ-

1. ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ ਦੇ ਬਰਤਨ ਸਸਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਲਈ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਤੇ ਸਾਬਣ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
2. ਬਰਤਨ ਵਿਚ ਜੇਕਰ ਧੱਬੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਧੱਬਿਆਂ ਤੇ ਨਿੰਬੂ ਦਾ ਰਸ ਲਾਓ ਅਤੇ ਫਿਰ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋ ਕੇ ਮੁਲਾਇਮ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਪੂੰਝ ਲਓ ।
3. ਜੇਕਰ ਬਰਤਨ ਦਾ ਰੰਗ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਬਾਲ ਕੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਸਿਰਕਾ ਪਾ ਕੇ ਉਸ ਵਿਚ ਬਰਤਨ ਪਾ ਦਿਓ | ਬਰਤਨ ਚਮਕ ਜਾਣਗੇ ।
   ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਚਮਕ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਸਟੀਲ ਫੂਲ (Steel Wool) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ।

ਨੋਟ-

1. ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ ਦੇ ਬਰਤਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤੇਜ਼ਾਬ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ।
2. ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਸੋਡੇ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਧਾਤੂ ਕਾਲੀ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

2. ਸਟੇਨਲੈੱਸ ਸਟੀਲ ਦੇ ਭਾਂਡਿਆਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ

ਲੋੜੀਂਦਾ ਸਾਮਾਨ – ਪਾਣੀ, ਸਾਬਣ, ਵਿਮ ਜਿਹਾ ਪਾਊਡਰ, ਝਾੜਨ ।
ਸਫ਼ਾਈ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ-

1. ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਸਾਬਣ ਦੇ ਘੋਲ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
2. ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਲਈ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਵਿਮ ਵਰਗੇ ਪਾਉਡਰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਪਾਉਡਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਰਤਨਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਲਈ ਬਹੁਤ ਚੰਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
3. ਧੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਸੁੱਕੇ ਸਾਫ਼ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਪੂੰਝ ਕੇ ਹੀ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ

ਨੋਟ-

1. ਸਟੇਨਲੈੱਸ ਸਟੀਲ ਦੇ ਬਰਤਨਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਸੁਆਹ ਆਦਿ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਖਰੋਚਾਂ (ਝਰੀਟਾਂ) ਪੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ।
2. ਸਟੇਨਲੈੱਸ ਸਟੀਲ ਦੇ ਬਰਤਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਤੇ ਮੁਲਾਇਮ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਗੜਨ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਚਮਕ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

3. ਪਿੱਤਲ ਦੇ ਬਰਤਨਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ

ਲੋੜੀਂਦਾ ਸਾਮਾਨ – ਸੁਆਹ, ਮਿੱਟੀ, ਇਮਲੀ, ਨਿੰਬੂ ਜਾਂ ਅੰਬ ਦੀ ਖਟਾਈ, ਪਾਣੀ, ਸਾਬਣ, ਸਿਰਕਾ, ਨਮਕ, ਬਾਸੋ ।
ਸਫ਼ਾਈ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ-

1. ਘਰ ਦੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਬਰਤਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਆਹ ਜਾਂ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਮਾਂਜ ਕੇ ਸਾਫ਼ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।
2. ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੰਦੇ ਬਰਤਨਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਲਈ ਇਮਲੀ, ਨਿੰਬੂ ਜਾਂ ਅੰਬ ਦੀ ਖਟਾਈ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।
3. ਪਿੱਤਲ ਦੀਆਂ ਸਜਾਵਟੀ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਵਿਧੀ ਅਪਣਾਉਂਦੇ ਹਨ-
   (i) ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਗਰਮ ਸਾਬਣ ਦੇ ਘੋਲ ਵਿਚ ਪਾਓ |
   (ii) ਛੋਟੇ ਬੁਰਸ਼ ਜਾਂ ਪੁਰਾਣੇ ਟੁਥ ਬੁਰਸ਼ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਫ਼ ਕਰੋ ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੋਨਿਆਂ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਇਨਾਂ ਆਦਿ ਵਿਚ ਛੁਪੀ ਗੰਦਗੀ ਵੀ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਜਾਵੇ ।
   (iii) ਹੁਣ ਇਸ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋਵੋ । (iv) ਸੁੱਕੇ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਪੂੰਝ ਕੇ ਸੁਕਾਓ ।
   (v) ਬਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਉਪਲੱਬਧ ਬਾਸੋ (Brasso) ਨਾਮਕ ਪਾਲਿਸ਼ ਲਾ ਕੇ ਰਗੜੋ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਚਮਕ ਜਾਵੇ ।
4. ਪਿੱਤਲ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਤੇ ਜੇਕਰ ਦਾਗ-ਧੱਬੇ ਲੱਗੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਪਾਲਿਸ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਰਕੇ ਜਾਂ ਨਮਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ ।

4. ਕੱਚ, ਚੀਨੀ, ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ

ਲੋੜੀਂਦਾ ਸਾਮਾਨ – ਸਾਬਣ ਦਾ ਘੋਲ, ਕੱਪੜਾ (ਮੁਲਾਇਮ, ਨਮਕ, ਸਿਰਕਾ, ਚਾਹ ਦੀ ਪੱਤੀ, ਅਖ਼ਬਾਰ, ਬੁਰਸ਼, ਸਪਿਰਿਟ, ਚੁਨੇ ਦਾ ਪਾਊਡਰ । | ਸਫ਼ਾਈ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ-

• ਸਾਬਣ ਦਾ ਘੋਲ ਲੈ ਕੇ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਕੱਚ ਦੀਆਂ ਵਸਤੂਆਂ ਜਾਂ ਬਰਤਨ ਨੂੰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਰਗੜੋ । ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਗੰਦਗੀ ਲਹਿ ਜਾਵੇਗੀ । ਹੁਣ ਸਾਫ਼ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਹੰਗਾਲ ਕੇ ਮੁਲਾਇਮ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਪੂੰਝਣ ਤੇ ਬਰਤਨ ਚਮਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
• ਜੇਕਰ ਬਰਤਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚੀਕਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਨਮਕ, ਸਿਰਕਾ, ਚਾਹ ਦੀ ਪੱਤੀ ਜਾਂ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਜਾਂ ਸਿਆਹੀ ਚੁਸ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਇਕ ਉਸ ਬਰਤਨ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਰਗੜੋ । ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਬਰਤਨ ਦੀ ਗੰਦਗੀ ਲਹਿ ਜਾਵੇਗੀ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਬਰਤਨ ਨੂੰ ਫਿਰ ਸਾਬਣ ਦੇ ਘੋਲ ਜਾਂ ਵਿਮ ਦੇ ਘੋਲ ਵਿਚ ਸਾਫ਼ ਕਰੋ ! ਹੁਣ ਇਸ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਹੰਗਾਲੋ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਫ਼ ਮੁਲਾਇਮ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਪੂੰਝੋ ।
• ਡਿਜ਼ਾਈਨਦਾਰ ਬਰਤਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਮੁਲਾਇਮ ਬੁਰਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰੋ ।
• ਖਿੜਕੀਆਂ ਅਤੇ ਦਰਵਾਜ਼ਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ੀਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਸਫ਼ਾਈ ਲਈ ਕੱਪੜੇ ਵਿਚ ਸਪਿਰਿਟ ਲਾ ਕੇ ਰਗੜੋ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੁਨੇ ਦਾ ਪਾਊਡਰ ਅਤੇ ਅਮੋਨੀਆ ਦੇ ਗਾੜੇ ਘੋਲ ਨਾਲ ਰਗੜ ਕੇ ਵੀ ਸਾਫ਼ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 7th Class Home Science Book Solutions Practical ਬਣਾਉਟੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਣਾਏ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਧੁਲਾਈ Notes.

PSEB 7th Class Home Science Practical ਬਣਾਉਟੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਣਾਏ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀ ਧੁਲਾਈ

ਛੋਟੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਨਾਈਲੋਨ ਦੀ ਸਾੜੀ ਕਿਵੇਂ ਪੌਂਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ-
ਨਾਈਲੋਨ ਦੀ ਸਾੜੀ ਨੂੰ ਸਾਬਣ ਵਾਲੇ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਹਲਕੇ ਦਬਾਅ ਨਾਲ ਧੋਵੋ । ਫਾਲ ਵਾਲਾ ਹਿੱਸਾ ਜ਼ਮੀਨ ਨਾਲ ਲੱਗਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੰਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਬਣ ਦੀ ਝੱਗ ਲਗਾ ਕੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਰਗੜ ਕੇ ਸਾਫ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਨਾਈਲੋਨ ਦੀ ਸਾੜ੍ਹੀ ਤੇ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਿਵੇਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ-

1. ਸਾੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਪੁੱਠੇ ਪਾਸਿਓਂ ਫਾਲ ਨੂੰ ਹਲਕੀ ਗਰਮ ਐੱਸ ਨਾਲ ਕੈਂਸ ਕਰੋ ।
2. ਸਾੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਲੰਬਾਈ ਵਲੋਂ ਦੂਹਰੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਚੌਹਰੀ ਕਰਕੇ ਹਲਕੀ ਜਿਹੀ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰੋ ।
3. ਸਾੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਦੋ ਵਾਰੀ ਫਿਰ ਤਹਿ ਕਰੋ ਤਾਂ ਕਿ ਸੋਲਾਂ ਤਹਿਆਂ ਹੋ ਜਾਣ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੈਂਗਰ ਵਿਚ ਲਟਕਾ ਦਿਓ ਜਾਂ ਚੌੜਾਈ ਵਲੋਂ ਦੂਹਰੀ ਕਰਕੇ ਰੱਖ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਵੱਡੇ ਉੱਤਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਰੇਆਨ ਕਰੇਪ ਦੇ ਬਲਾਉਜ਼ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੋਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ? ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਧੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ-ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਦੇਖੋ, ਜੇ ਕਿਧਰੋਂ ਫਟਿਆ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰ ਲਓ । ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਦਾਗ ਲੱਗਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਤਿਕਾਰਕ ਨਾਲ ਉਤਾਰੋ । ਜੇ ਕਰ ਕੋਈ ਅਜਿਹੇ ਬਟਨ ਆਦਿ ਲੱਗੇ ਹੋਣ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਧੋਣ ਨਾਲ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋਣ ਦਾ ਡਰ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਉਤਾਰ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿਓ ।

ਧੋਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ – ਇਕ ਚਿਮਚੀ ਵਿਚ ਕੋਸਾ ਪਾਣੀ ਪਾ ਕੇ ਸਾਬਣ ਦਾ ਘੋਲ ਤਿਆਰ ਕਰੋ । ਬਲਾਊਜ਼ ਸਾਬਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਪਾਓ ਅਤੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਦਬਾ ਕੇ ਧੋਵੋ । ਗਲੇ ਤੇ ਜੇਕਰ ਮੈਚ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਦੀ ਤਲੀ ਤੇ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਥੋੜੀ ਝੱਗ ਪਾ ਕੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਮਲੋ । ਜਦੋਂ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਹੰਘਾਲੋ । ਸਫ਼ੈਦ ਰੇਆਨ ਫਟਣ ਤਕ ਸਫ਼ੈਦ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ, ਨਾ ਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਮਾਇਆ ਲਗਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਨਿਚੋੜਨਾ – ਇਕ ਬੂਰ ਵਾਲੇ ਤੌਲੀਏ ਵਿਚ ਬਲਾਊਜ਼ ਨੂੰ ਰੱਖ ਕੇ ਲਪੇਟ ਲਓ ਅਤੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਦਬਾਓ । ਤੌਲੀਆ ਪਾਣੀ ਚੂਸ ਲਏਗਾ ।
ਸੁਕਾਉਣਾ – ਮੰਜੀ ਤੇ ਤੌਲੀਆ ਵਿਛਾ ਕੇ, ਬਲਾਊਜ਼ ਨੂੰ ਹੱਥ ਨਾਲ ਸਿੱਧਿਆਂ ਕਰਕੇ ਛਾਂ ਵਿਚ ਖਿਲਾਰ ਦਿਓ । 15 ਮਿੰਟ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦਾ ਪਾਸਾ ਪਰਤ ਦਿਓ, ਤਾਂ ਕਿ ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁੱਕ ਜਾਏ ।

ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰਨਾ-
1. ਇਕ ਮੇਜ਼ ਉੱਪਰ ਤਹਿ ਕਰਕੇ ਕੰਬਲ ਜਾਂ ਖੇਸ ਵਿਛਾਓ ਅਤੇ ਉੱਤੇ ਇਕ ਸਾਫ਼ ਚਿੱਟੀ ਚਾਦਰ ਵਿਛਾ ਦਿਓ ।
2. ਪ੍ਰੈੱਸ ਨੂੰ ਹਲਕੀ ਗਰਮ ਕਰੋ ।
3. ਬਲਾਊਜ਼ ਨੂੰ ਪੁੱਠਾ ਕਰਕੇ ਸਿਲਾਈ ਵਾਲੇ ਹਿੱਸੇ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਹਿੱਸੇ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰ ਲਓ। ਹੱਕਾਂ ਦੇ ਉੱਪਰ ਪੈਂਸ ਨਾ ਫੇਰੋ ।

4. ਬਾਂਹ ਨੂੰ ਸਲੀਵ ਬੋਰਡ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰੋ । ਜੇ ਕਰ ਸਲੀਵ ਬੋਰਡ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅਖ਼ਬਾਰ ਜਾਂ ਤੌਲੀਏ ਨੂੰ ਰੋਲ ਕਰਕੇ ਬਾਂਹ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰੋ । 5. ਬਲਾਊਜ਼ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਪਾਸਿਓਂ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰੋ ।. 6. ਬਾਹਾਂ ਨੂੰ ਪੋਲਾ ਜਿਹਾ ਅਗਲੇ ਪਾਸੇ ਵੱਲ ਮੋੜ ਦਿਓ । 7. ਬਲਾਊਜ਼ ਨੂੰ ਤਹਿ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਐੱਸ ਨਾ ਕਰੋ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਟੈਰਾਲੀਨ ਦੀ ਕਮੀਜ਼ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੋਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ? ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਲਿਖੋ ।
ਉੱਤਰ-
ਧੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤਿਆਰੀ-ਕਮੀਜ਼ ਦੀਆਂ ਜੇਬਾਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇਖੋ । ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਪੈਸੇ, ਪੈਂਨ ਜਾਂ ਕਾਗ਼ਜ਼ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕੱਢ ਲਓ । ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਦਾਗ ਲੱਗਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਤਾਰ ਲਓ । ਜੇਕਰ ਕਿਧਰੋਂ ਫਟਿਆ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰ ਲਓ ।

ਧੋਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ – ਸਾਬਣ ਵਾਲੇ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਮਲ ਕੇ ਧੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਜੇਕਰ ਕਾਲਰ ਅਤੇ ਕਫ਼ ਸਾਫ਼ ਨਾ ਹੋਣ ਤਾਂ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਬੁਰਸ਼ ਨਾਲ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਰਗੜੋ ।
ਹੰਘਾਲਣਾ – ਕੋਸੇ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਵਾਰੀ ਹੰਘਾਲੋ ।
ਨਿਚੋੜਨਾ ਅਤੇ ਸੁਕਾਉਣਾ – ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਦਬਾ ਕੇ ਪਾਣੀ ਨਿਚੋੜੋ ਅਤੇ ਹੈਂਗਰ ਵਿਚ ਲਟਕਾ ਕੇ ਤਾਰ ਨਾਲ ਟੰਗ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਹੱਥ ਨਾਲ ਕਾਲਰ ਅਤੇ ਕਫ਼ ਸਿੱਧੇ ਕਰ ਲੈਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।

ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰਨਾ-
1. ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਲਕੀ ਗਰਮ ਪ੍ਰੈੱਸ ਨਾਲ ਕਾਲਰ ਅਤੇ ਯੋਕ ਨੂੰ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰੋ ।

2. ਬਾਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰੋ ।
3. ਅਗਲਾ ਅਤੇ ਪਿਛਲਾ ਪਾਸਾ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਰਕੇ ਕਮੀਜ਼ ਨੂੰ ਤਹਿ ਕਰ ਲਓ ।