Class 6

Punjab State Board PSEB 6th Class English Book Solutions Chapter 7 The Cracked Pot Tree Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 English Chapter 7 The Cracked Pot

Activity 1.

Look up the following words in a dictionary. You should seek the following information about the words.
1. Meaning of the word as used in the lesson (Adjective/Noun/Verb, etc.)
2. Pronunciation (The teacher may refer in the dictionary or the mobile phone for correct pronunciation.)
3. Spellings

water-bearer	delivered	perfect
ashamed	planted	apologised

Vocabulary Expansion

Activity 2.

Look at the words given below. Write as many words as you can think of that may be related to the given words.

Example: Flowers –
yellow, beautiful, smell, lovely, soft, pretty bunch, bouquet, etc.

crack — big, small, leak, pot, earth etc..
planted — tree, flower, plants, seeds, flower-pot etc.
seeds — grow, plants, improved, wheat, saplings etc.
river — long, clean, slow, small, lovely, bath etc.
Pot — big, small, cracked, perfect, earthen, copper etc.
house — big, small, drawing room, beautiful, store, white-washed etc.

Learning to Read and Comprehend

Activity 3.

Read the story and answer the following questions.

Question 1.
How many pots did the water-bearer have ?
पनहारे के पास कितने बर्तन थे ?
Answer:
The water-bearer had two pots.

Question 2.
How did he carry the pots ?
वह बर्तन कैसे उठाता था?
Answer:
He carried the pots on his shoulders with the help of a pole.

Question 3.
Where did he live ?
वह कहां रहता था ?
Answer:
He lived in India.

Question 4.
What did he do with the pots ?
वह बर्तनों का क्या करता था ?
Answer:
He delivered water to his master in the pots.

Question 5.
What problem did one of the pots have ?
एक घड़े (बर्तन) में क्या खराबी थी ?
Answer:
One of the pots had a crack in it.

Activity 4.

Read the story and fill in the blanks in the passage given below.
One of the __1__ had a __2__ in it but the other pot __3__ perfect. The __4 __ pot was half filled but the other pot had __5__ water when the water-bearer reached his master’s house. For __6__ years, this went on __7__ The bearer __8__ only one and a half pots _ 9_ water to his master’s house. Of course, the perfect pot was __10 __ itself. It was perfect for what it was made. But the poor cracked pot was __11__ its crack.
Answer:
1. pots
2. crack
3. was
4. cracked
5. full
6. two
7. daily
8. delivered
9. of
10. proud of
11. ashamed of.

Activity 5.

Who said to whom ?

1. For these past two years. I delivered less water than the other pot because of this crack in my side.
2. My water leaks out all the way back in your master’s house.
3. You don’t get full value for your efforts because of my crack.
4. Today when we return to the master’s house, I want you to notice the beautiful flowers along the path.
5. Did you notice that there were flowers only on your side of the path ?
Answer:
1. The cracked pot to the water-bearer.
2. The cracked pot to the water-bearer.
3. The cracked pot to the water-bearer.
4. The water-bearer to the cracked pot.
5. The water-bearer to the cracked pot.

Activity 6.

Select the right option from the three given.

Question 1.
The water-bearer had ……….. perfect pot.
(a) two
(b) three
(c) one.
Answer:
(c) one

Question 2.
The water-bearer ………….. about the crack in the pot.
(a) did not know
(b) knew
(c) felt ashamed
Answer:
(b) knew

Question 3.
The cracked pot took notice of …………… on their return from the river.
(a) beautiful flowers
(b) water leaking from its crack
(c) the other pot.
Answer:
(a) beautiful flowers

Question 4.
The water-bearer had …………… on one side of the path.
(a) planted flower seeds
(b) planted vegetables
(c) planted small trees.
Answer:
(a) planted flower seeds

Question 5.
The pot …………… its fault.
(a) informed the water-bearer about
(b) apologised to the water-bearer for
(c) tried to hide from the water-bearer.
Answer:
(b) apologised to the water-bearer for

Learning Language

Tenses

The verb in a sentence shows time or state of action.
That is, the time when the action takes place or whether the action is habitual, has been completed or is in progress.

वाक्य में Verb समय या काम की स्थिति बताता है, जैसे कि काम कब होता है; क्या यह प्रतिदिन होता है; यह पूरा हो गया है अथवा अभी चल रहा है।

Present tense is used shows actions happening in the present time (वर्तमान में) and their state.

Examples :
1 She writes a letter.”
She is writing a letter.
She has written a letter.
She has been writing a letter.
In all the sentences, the verb form is in the present tense.

Present Tense
In English grammar, the simple present tense is used for the following four general situations.

1. To say facts, general statements of truth and common-sense ideas that everybody knows.
सत्य या साधारण ज्ञान से जुड़ी आम बातें तथा तथ्य।

2. To state habits, customs and events that happen from time to time.
आदतों, परम्पराओं तथा घटनाओं को समय-समय पर बताने के लिए। :

3. To describe future plans and events.
भविष्य की योजनाओं का वर्णन करने के लिए।

4. To tell jokes, stories and relate sporting events in real-time.
वर्तमान रूप में चुटकुले, कहानियां तथा खेल-घटनाएं सुनाने (बताने) के लिए (जैसे आंखो देखा हाल)
We use V₁, and I, You and a Plural Subject.
1. We pray to God daily.
2. They buy milk from a dairy.
नोट : V₁ = verb on की पहली फार्म
We use V₁ + s/es for a singular subject.
1. She speaks the truth.
2. Meena cooks delicious food.

Fill in the blanks with simple present tense.

1. I …………….. bread. (likes / like)
2. We …………… our duty. (do / does)
3. Rahul …………….. the truth. (speak / speaks)
4. The sun …………. in the east. (rise / rises)
Answer:
1. like
2. do
3. speaks
4. rises.

Activity 7.

Write in the given space what you usually do every morning and evening. Start your sentences with “I”.

Morning	Evening
I get up at 6 o’ clock every morning. I go for a walk every morning. I take my bath every morning. I pray to God every morning. I water the plants every morning. I check my school bag every morning.	I play cricket every evening. I do my homework every evening. I water the plants every evening. I revise my lessons every evening. I study for two hours every evening. I watch T.V. every evening.

Activity 8.

Fill in the blanks with the correct form of the verb (present simple).

1. She ………….. (read) the newspaper every day:
2. We …………….. (come) to school by bus.
3. You ……….. (work) very hard.
4. She …………….. (like) sitting in the sun.
5. We ……………… (play) in the park every day.
6. Neelam and I always …………… (try) to arrive in time.
7. Sanjiv always ……………….. (walk) to school.
8. The dog ……………… (chase) the cat all around the house.
9. We …………….. (eat) together every day.
10. Raju ………………… (speak) several foreign languages.

Answer:
1. reads
2. come
3. work
4. likes
5. play
6. try
7. walks
8. chases
9. eat
10. speaks.

Learning to Listen (Refer to Appendix 1 at page no. 122) The activity requires you to follow instructions.

Activity 9.

Each student takes a piece of paper and the teacher reads the instructions. As you hear the instructions, you will perform the task. For this you must

• close you eyes
• not ask questions.

At the end of the task, you will check if everyone’s paper looks similar.

Activity 10 (Group Work).

You will ask questions from members of your group. The answer to these questions should either be ‘Yes, I do’ or ‘No, I don’t.’ Teacher must monitor each group.
Example.
Question : Do you like biscuits ?
Answer : Yes, I do. / No, I don’t.
Question : Do you think India will win the game ?
Answer : Yes, I do. / No. I don’t.

Question :	Do you get up early ?
Question :	Do you like to play football ?
Question:	Do you go to school in time ?
Question :	Do you help your mother in the kitchen ?
Question :	Do you waste your time ?

Learning to Write

Using the following format write an application for sick leave.

Addressed to The Principal [Name of the school] [Address] [Date] Subject Subject : Application for leave. Salutation Sir / Madam Body of Application I beg to say that I will not be able to attend the school as I am down with viral fever. I have been advised to rest by the doctor for at least [number of days] days. Therefore, kindly grant me leave for [number of days]. I shall be really thankful to you. Closing Thanking youYours obediently [Your name] [Class and section] [Roll No.]

नोट: विघार्थी इस application और उसके format के अनुसार तरह – तरह की Applications लिखने का अभ्यास करें| Now, write an application to your Principal for

1. Remission of fine
2. Full fee concession Use the leave format given above.
Answer:
1. The Headmaster
Govt. High School
Moga
Subject : Application for remission of fine.
Sir
Our English teacher gave us a test on Sunday. My mother was ill. So I could not come to school.
I was fined ten rupees.
I am very poor. Kindly remit my fine and oblige.
Thanking You,
Yours obediently
Raman Kumar
VI C
April 18, 20 ………..
Answer:
2. The Headmaster
D.A.V. High School Amritsar
Subject : Application for fee concession.
Sir
I am a student of VI-B class. My father is a poor man. He is a peon. His pay is very small.
He cannot pay my school fee.
Kindly grant me full fee concession and oblige.
Thanking you
Yours obediently
Krishan Lal
VI B
March 8, 20………

Learning to Use Language

Activity 11 (Pairwork)

Work in pairs. Ask questions about the hobbies and interests of your partner. Then, introduce your partner to the rest of the class. Make notes while you are listening to your partner.
Note : Do it yourself.

Comprehension Of Passages

Read the given passages and answer the questions that follow each.

There was a water bearer in India. He had two large pots. Each pot hung on each end of a pole. He carried these pots on his shoulders. He delivered water to his master in these two pots.One of the pots had a crack in it but the other pot was perfect.

The cracked pot was always half filled but the other pot had full water at the end of the long walk from the river to his master’s house. For two years, this went on daily. The bearer delivered only one and a half pots full of water in his master’s house.

Of course, the perfect pot was proud of itself. It was perfect for what it was made. But the poor cracked pot was ashamed of its crack. It was sad that it could bring only half the water.

(i) What did the water-bearer do with his pots ?
पनहारा अपने बर्तनों का क्या करता था?

(ii) Describe the opposite feelings of the two pots.
दोनों बर्तनों की विरोधी मनोस्थिति का वर्णन करो।

Choose true or false statements and write them in your answer book.
(a) One pot had a crack in it.
(b) For two years he delivered full water.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage.
(a) The …………….. was always half filled.
(b) The water-bearer carried the two pots ……….
Or
Match the words with their meanings.

(a) deliver	hole
(b) crack	supply
	drown

Answer:
(i) The water-bearer supplied water in his pots to his master.
(ii) The perfect pot was proud of itself. But the cracked pot was ashamed of its crack.
(iii)
(a) True
(b) False
(iv)
(a) The cracked pot was always half filled.
(b) The water-bearer carried the two pots on his shoulders.
Or
(a) deliver — supply
(b) crack — hole.

(2) After two years, one day the cracked pot spoke to the water-bearer. “ I am ashamed of myself and I want to say sorry to you.” The water-bearer asked, “Why? What are you ashamed of ?” The pot replied, “For these past two years, I delivered less water than the other pot because of this crack in my side. My water leaks out all the way back to your master’s house. You don’t get full value for your efforts because of my crack.”

The water-bearer felt sorry for the old cracked pot. He said to the pot. “Today when we return to the master’s house. I want you to notice the beautiful flowers along the path.” As they returned from the river, the cracked pot took notice of the sun warming the beautiful wild flowers on his side of the path. It was happy to see the beautiful flowers. But at the end of the path, it still felt bad because it had again leaked out half the water. It apologized to the water-bearer for its fault.

(i) What was the cracked pot sorry for ?
दरार वाले बर्तन को किस बात का खेद था?

(ii) On which side of the path were there beautiful flowers ?
रास्ते के किस ओर सुंदर फूल थे?

(ii) Choose true or false statements and write them in your answer book.
(a) The water-bearer was angry with the cracked pot.
(b) The cracked pot apologized to the water-bearer for its fault.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage.
(a) It was happy to see ……………..
(b) You don’t get full value for your efforts because ………….
Or
Match the words with their meanings :

(a) apologize	say sorry
(b) fault	effort
	flaw

Answer:
(i) The cracked pot was sorry for delivering less water than the other pot.
(ii) The beautiful flowers were on the side of the cracked pot.
(iii)
(a) False
(b) True.
(iv)
(a) It was happy to see the beautiful flowers.
(b) You don’t get full value for your efforts because of my crack.
Or
(a) apologize — say sorry
(b) fault — flaw

(3) The bearer said to the pot, “Did you notice that there were flowers only on your side of the path. There were no flowers on the other pot’s side ? I knew about your crack. I planted flower seeds on your side of the path and every day while we walked back from the river, the leaked water fell on them. Without you being just the way you are, we would not have seen these beautiful flowers.”

(i) Where were the flowers ?
फूल कहां थे?

(ii) Who had planted flower seeds ?
फूलों के बीज किसने बोये थे?

(iii) Choose true or false statements and write them in your answer book.
(a) The leaked water fell on the seeds.
(b) The water-bearer did not know about the crack in the pot.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage.
(a) There were no flowers on ………….
(b) Without you, we would not have seen ……
Or
Match the words with their meanings :

(a) notice	planter
(b) bearer	observe
	carrier

Answer:
(i) The flowers were only on the side of the cracked pot.
(ii) The water-bearer had planted flower seeds.
(iii)
(a) True
(b) False
(iv)
(a) There were no flowers on the other side.
(b) Without you, we would not have seen these beautiful flowers.
Or
(a) notice – observe
(b) bearer carrier

Use Of Words / Phrases In Sentences

1. Perfect (Complete / flawless) —
He is perfect in his job.
वह अपने काम में पूर्ण है।

2. Proud of (pleased with, glad at) —
I am proud of my mother.
मुझे अपनी मां पर गर्व है।

3. Ashamed of (felt small) —
The boy was ashamed of his misdeed.
लड़का अपने बुरे काम पर शर्मिंदा था।

4. Deliver (carry, to take) —
Please deliver my message to your father.
कृप्या मेरा संदेश तुम्हारे पिता जी को दे दो।

5. Apologise (say sorry) —
He did not apologise for his fault.
उसने अपनी गलती के लिए क्षमा याचना नहीं की।

6. Fault (something wrong / mistake) —
There is fault in this bulb.
इस बल्ब में कोई खराबी है।

7. Planted (grew) —
We planted ten new trees yesterday.
कल हमने दस नये वृक्ष उगाए।

8. Of course (Undoubtedly) —
निः संदेह आप मेरे मित्र है।

Word Meanings.

The Cracked Pot Summary in Hindi

There was a water ………. of my crack.”

भारत में एक पनहारा (पानी लाने वाला) था। उसके पास दो बड़े बर्तन (घड़े) थे। प्रत्येक घड़ा एक डंडे के सिरे पर लटका रहता था। वह इन घड़ों को अपने कंधे पर उठाता था। वह इन दोनों घड़ों में अपने मालिक को पानी पहुँचाता था। इनमें से एक घड़े में एक दरार थी परन्तु दूसरा घड़ा बिल्कुल ठीक था। नदी से दूर उसके मालिक के घर तक चलतेचलते दरार वाला घड़ा सदा आधा (भरा) रह जाता था। परन्तु दूसरा घड़ा पानी से पूरा भरा रहता था।

नि:सदेह ठीक घड़े को अपने ऊपर गर्व था। वह उस कार्य के लिए पूर्ण था जिसके लिए उसे बनाया गया था। परन्तु बेचारा दरार वाला घड़ा अपनी दरार के लिए शर्मिंदा था। उसे इस बात का दुःख था कि वह केवल आधा पानी ही ला सकता है। दो साल तक प्रतिदिन ऐसे ही चलता रहा। पनहारा अपने मालिक के घर केवल डेढ़ घड़ा पानी ही पहुंचाता था।

दो वर्षों बाद, एक दिन दरार वाला घड़ा पनहारे से बोला, “मैं अपने आप से शर्मिंदा हूँ। और मैं आपसे माफी मांगना चाहता हूँ।” पनहारे ने कहा, “क्यों ? तुम्हें किस बात की शर्मिंदगी है।” घड़े ने उत्तर दिया, “इन दो सालों में मैंने दूसरे घड़े की अपेक्षा अपनी दरार की वजह से कम पानी दिया है। मेरा पानी तुम्हारे मालिक के घर तक बहता रहता है। तुम्हें मेरी दरार के कारण अपनी मेहनत का पूरा मूल्य नहीं मिल पाता।”

The water bearer ………………………… beautiful flowers.”

पनहारे ने दरार वाले पुराने घड़े के प्रति खेद प्रकट किया। उसने घड़े से कहा, “मैं चाहता हूँ कि आज जब हम वापिस मालिक के घर की ओर आएं तो तुम रास्ते के साथ-साथ सुन्दर फूलों की ओर ध्यान देना ।”
जब वे नदी से लौटे, दरार वाले घड़े ने रास्ते में सुन्दर जंगली फूलों को ध्यान से देखा जिन्हें धूप की गर्मी मिल रही थी। वह सुन्दर फूलों को देखकर खुश हुआ, परन्तु पंगडंडी के अंत में उसे अब भी बुरा महसूस हुआ क्योंकि उसका आधा पानी फिर से निकल गया था। उसने अपनी गलती के लिए पनहारे से माफ़ी मांगी।

पनहारे ने घड़े से कहा, “क्या तुमने ध्यान दिया कि पगडंडी के रास्ते में फूल केवल तुम्हारी ओर ही थे। दूसरे घड़े की ओर एक भी फूल नहीं था। मुझे तुम्हारी दरार के बारे में पता था। मैंने रास्ते पर तुम्हारी ओर ही फूलों के बीज बोये थे और प्रतिदिन नदी से वापिस आते हुए दरार से बहता हुआ पानी इन पर गिरता था। तुम्हारे बिना, जैसे कि तुम (छेद वाले) हो, हम इन सुन्दर फूलों को नहीं देख सकते थे।

Retranslation Of The Isolated Sentences

1. He had two large pots. — उसके पास दो बड़े बर्तन (घड़े) थे।
2. He carried these pots on his shoulders. — वह इन घड़ों को अपने कंधों पर उठाता था।
3. One of the pots had a crack in it. — घड़ों में से एक घड़े में दरार थी।
4. The perfect pot was proud of itself. — सही घड़े को अपने ऊपर गर्व था।
5. The poor cracked pot was ashamed of its crack. — बेचारा दरार वाला घड़ा अपनी दरार के लिए शर्मिंदा था।
6. I want to say sorry to you. — मैं आपसे माफी माँगना चाहता हूँ।
7. You don’t get full value for your efforts. — तुम्हें तुम्हारे प्रयत्नों का पूरा मूल्य नहीं मिलता।
8. I want you to notice the beautiful flowers along the path — मैं चाहता हूँ कि तुम रास्ते के साथ-साथ सुन्दर फूलों पर ध्यान दो।
9. There were no flowers on the other pot’s side. — दूसरे घड़े की ओर कोई भी फूल नहीं था।
10. I planted flower seeds on your side of the path.– मैंने रास्ते पर तुम्हारी ओर ही फूलों के बीज बोये थे।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Kala ਕਾਲ Exercise Questions and Answers.

PSEB 6th Class Punjabi Grammar ਕਾਲ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਕਾਲ ਕਿੰਨੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਸਹਿਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਕਿਰਿਆ ਕੰਮ ਦੇ ਹੋਣ ਨਾਲ ਕੰਮ ਦਾ ਸਮਾਂ ਵੀ ਦੱਸਦੀ ਹੈ । ਸਮੇਂ ਜਾਂ ਕਾਲ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ।

(ਉ) ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ : ਜਿਹੜੀ ਕਿਰਿਆ ਹੁਣ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਕਾਲ, ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ-
(ੳ) “ਮੈਂ ਪੜ੍ਹਦਾ ਹਾਂ ।
(ਅ) ‘ਉਹ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ।

(ਅ) ਭੂਤਕਾਲ : ਜੋ ਕਿਰਿਆ ਬੀਤੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਦਾ ਕਾਲ, ਭੂਤਕਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ-
(ਉ) ‘ਮੈਂ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸੀ ।
(ਅ) ‘ਉਹ ਖੇਡਦੀ ਸੀ ।

(ੲ) ਭਵਿੱਖਤ ਕਾਲ :
ਜਿਹੜੀ ਕਿਰਿਆ ਅੱਗੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਹੋਣੀ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਦਾ ਕਾਲ, ਭਵਿੱਖਤ ਕਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ-
(ਉ) “ਮੈਂ ਪੜਾਂਗਾ ।
(ਅ) ‘ਉਹ ਖੇਡੇਗਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਚੁਣੋਹੱਸਣਾ, ਰੱਜਣਾ, ਰੱਜ, ਮੰਨਣਾ, ਮਨ, ਖੇਡਣਾ, ਖੇਡ, ਰੋਂਦਾ, ਰੋਣਾ, ਰੋਣ, ਜਾਣਾ ।
ਉੱਤਰ :
ਹੱਸਣਾ, ਰੱਜਣਾ, ਮੰਨਣਾ, ਖੇਡਣਾ, ਰੋਂਦਾ, ਰੋਣਾ, ਜਾਣਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕ ਕਿਹੜੇ ਕਾਲ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ?
(ੳ) ਭਾਰਤ ਦੀ ਟੀਮ ਮੈਚ ਖੇਡੇਗੀ ।
(ਅ) ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਭਾਸ਼ਣ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ।
(ਇ) ਅਧਿਆਪਕਾ ਪੜ੍ਹਾ ਰਹੀ ਹੈ ।
(ਸ) ਰਾਜੁ ਅੱਠਵੀਂ ਜਮਾਤ ਵਿਚੋਂ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ।
(ਹ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਰਿਆ ਪਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ ।
(ਕ) ਸ਼ਰਮਾ ਜੀ ਜੱਜ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਅ ਰਹੇ ਸਨ ।
(ਖ) ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਜੀ ਨੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ।
(ਗ) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਿੱਖਿਆ ਅਫ਼ਸਰ ਸਕੂਲ ਦੀ ਚੈਕਿੰਗ ਕਰਨਗੇ ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਭਵਿੱਖਤ ਕਾਲ
(ਅ) ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ
(ਇ) ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ
(ਸ) ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ
(ਹ) ਭੂਤਕਾਲ
(ਕ) ਭੂਤਕਾਲ
(ਖ) ਭੂਤਕਾਲ
(ਗ) ਭਵਿੱਖਤ ਕਾਲ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ ਦੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਭੂਤਕਾਲ ਵਿੱਚ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਸਚਿਨ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖੇਡਦਾ ਹੈ ।
(ਆ) ਚੋਰ ਚੋਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
(ਇ) ਸੂਰਜ ਨਿਕਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
(ਸ) ਪਸ਼ੂ ਘਾਹ ਚਰਦੇ ਸਨ ।
(ਹ) ਗੱਡੀ ਚਲੀ ਗਈ ਹੈ ।
(ਕ) ਬੱਚਾ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਂਦਾ ਹੈ ।
(ਖ) ਮੈਂ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਘੁੰਮ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਚਿਨ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖੇਡਦਾ ਸੀ ।
(ਅ) ਚੋਰ ਚੋਰੀ ਕਰਦਾ ਸੀ ।
( ਸੂਰਜ ਨਿਕਲ ਰਿਹਾ ਸੀ ।
(ਸ) ਪਸ਼ੂ ਘਾਹ ਚਰਦੇ ਸਨ ।
(ਹ) ਗੱਡੀ ਚਲੀ ਗਈ ਸੀ ।
(ਕ) ਬੱਚਾ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਂਦਾ ਸੀ ।
(ਖ) ਮੈਂ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਘੁੰਮ ਰਿਹਾ ਸੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਰਤਮਾਨ ਕਾਲ ਦੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖਤ ਕਾਲ ਵਿਚ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਵਰਖਾ ਪੈ ਰਹੀ ਹੈ !
(ਅ) ਘੋੜੇ ਦੌੜਦੇ ਹਨ ।
(ੲ) ਮੱਝਾਂ ਚਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ।
(ਸ) ਕੁੜੀਆਂ ਖੇਡ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ।
(ਹ) ਸੁਰਜੀਤ ਹਾਕੀ ਖੇਡ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਵਰਖਾ ਪੈ ਰਹੀ ਹੋਵੇਗੀ ।
(ਅ) ਘੋੜੇ ਦੌੜਨਗੇ ।
(ੲ) ਮੱਝਾਂ ਚਰ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ।
(ਸ) ਕੁੜੀਆਂ ਖੇਡ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ।
(ਹ) ਸੁਰਜੀਤ ਹਾਕੀ ਖੇਡ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਭੂਤਕਾਲ ਵਿਚ ਬਦਲੋ
(ਉ) ਜਾਦੂਗਰ ਜਾਦੂ ਦਿਖਾਏਗਾ ।
(ਅ) ਰੀਟਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹੇਗੀ ।
(ੲ) ਪੁਜਾਰੀ ਆਰਤੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
(ਸ) ਬੱਚੇ ਗੀਤ ਗਾ ਰਹੇ ਹਨ ।
(ਹ) ਮੱਝਾਂ ਚਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ।
(ਕ) ਪੰਛੀ ਆਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਉੱਡ ਰਹੇ ਹਨ ।
(ਖ) ਕਵੀ ਕਵਿਤਾ ਸੁਣਾਏਗਾ ।
(ਗ) ਬੱਚਾ ਪਤੰਗ ਉਡਾਏਗਾ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਜਾਦੂਗਰ ਨੇ ਜਾਦੂ ਦਿਖਾਇਆ ।
(ਅ) ਰੀਟਾ ਨੇ ਪਾਠ ਪੜਿਆ ।
(ੲ) ਪੁਜਾਰੀ ਆਰਤੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ।
(ਸ), ਬੱਚੇ ਗੀਤ ਗਾ ਰਹੇ ਸਨ ।
(ਹ) ਮੱਝਾਂ ਚਰ ਰਹੀਆਂ ਸਨ ।
(ਕ) ਪੰਛੀ ਆਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਉੱਡ ਰਹੇ ਸਨ ।
(ਖ) ਕਵੀ ਨੇ ਕਵਿਤਾ ਸੁਣਾਈ ।
(ਗ) ਬੱਚਾ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਂਦਾ ਸੀ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Kiriya ਕਿਰਿਆ Exercise Questions and Answers.

PSEB 6th Class Punjabi Grammar ਕਿਰਿਆ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਕਿਰਿਆ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਦਾ ਹੋਣਾ, ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਵਾਪਰਨਾ ਆਦਿ ਕਾਲ ਸਹਿਤ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ, ਉਹ ਕਿਰਿਆ . ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ , ਜਿਵੇਂ-
(ੳ) “ਉਹ ਗਿਆ ।
(ਅ) ‘ਮੈਂ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹੀ ।
(ਇ) ਚਪੜਾਸੀ ਨੇ ਘੰਟੀ ਵਜਾਈ ।
(ਸ) ਗੁਰਮੀਤ ਹਾਕੀ ਖੇਡਦਾ ਹੈ ।
ਪਹਿਲੇ ਵਾਕ ਵਿਚ ‘ਗਿਆ, ਦੂਜੇ ਵਿਚ ‘ਪੜੀ, ਤੀਜੇ ਵਿਚ “ਵਜਾਈ ਤੇ ਚੌਥੇ ਵਿਚ “ਖੇਡਦਾ ਹੈ’ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਕਰਤਾ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਾਕ ਵਿਚ ਜਿਹੜਾ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਪੜਨਾਂਵ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ‘ਕਰਤਾ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ
ਮੈਂ ਫੁੱਟਬਾਲ ਖੇਡਿਆ ।
ਉਹ ਸਕੂਲ ਗਿਆ ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ‘ਮੈਂ ਤੇ “ਉਹ” ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ‘ਕਰਤਾ’ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਕਰਮ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਵਾਕ ਵਿਚ ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਕੰਮ ਦਾ ਜਿਸ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਪੜਨਾਂਵ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਕਰਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ
(ਉ) ਮੈਂ ‘ਰੋਟੀ ਖਾਧੀ ।
(ਅ) ਮੈਂ ‘ਸੱਪ’ ਮਾਰਿਆ ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪਹਿਲੇ ਵਾਕ ਵਿਚ ਕਿਰਿਆ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ‘ਰੋਟੀ ਉੱਤੇ ਤੇ ਦੂਜੇ ਵਿਚ ‘ਸੱਪ’ ਉੱਤੇ ਪਿਆ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਕਰਮ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਕਿਰਿਆ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਿਰਿਆ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ-ਅਕਰਮਕ ਕਿਰਿਆ ਤੇ ਸਕਰਮਕ ਕਿਰਿਆ ।
ਜਿਸ ਵਾਕ ਵਿਚ ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਕਰਮ ਨਾ ਦੱਸਿਆ ਜਾਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਅਕਰਮਕ ਤੇ ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਲ ਕਰਮ ਦੱਸਿਆ ਜਾਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਸਕਰਮਕ ਕਿਰਿਆ ਆਖਦੇ ਹਨ ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਦੂਜੀ ਵੰਡ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ-ਸਧਾਰਨ ਕਿਰਿਆ, ਪ੍ਰੇਰਨਾਰਥਕ ਕਿਰਿਆ ਤੇ ਦੋਹਰੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾਰਥਕ ਕਿਰਿਆ ।
ਕਿਰਿਆ ਦੀ ਤੀਜੀ ਵੰਡ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਨੂੰ “ਇਕਹਿਰੀ ਕਿਰਿਆ’ ਤੇ ‘ਸੰਯੁਕਤ ਕਿਰਿਆ ਵਿਚ ਤੇ ਚੌਥੀ ਵੰਡ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਨੂੰ ‘ਮੂਲ ਕਿਰਿਆ ਤੇ ‘ਸਹਾਇਕ ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਕਿਰਿਆ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਲਕੀਰ ਲਗਾਓ
(ਉ) ਹਰਬੰਸ ਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ ਰੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
(ਅ) ਰੇਲ ਗੱਡੀ ਆਏਗੀ ।
(ਈ) ਉਹ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਬੰਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ?
(ਸ) ਧੋਬੀ ਕੱਪੜੇ ਧੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
(ਹ) ਅਧਿਆਪਕਾ ਜੀ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੀ ਹੈ ।
(ਕ) ਕੁੜੀ ਰੱਸੀ ਟੱਪਦੀ ਹੈ ।
(ਖ) ਦਰਜ਼ੀ ਕੱਪੜੇ ਸਿਉਂ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਹਰਬੰਸ ਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ ਰੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
(ਅ) ਰੇਲ-ਗੱਡੀ ਆਏਗੀ ।
(ਇ) ਉਹ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਬੰਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
(ਸ) ਧੋਬੀ ਕੱਪੜੇ ਧੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
(ਹ) ਅਧਿਆਪਕਾ ਜੀ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੀ ਹੈ ।
(ਕ) ਕੁੜੀ ਰੱਸੀ ਟੱਪਦੀ ਹੈ ।
(ਖ) ਦਰਜ਼ੀ ਕੱਪੜੇ ਸਿਉਂ ਰਿਹਾ ਹੈ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Visheshan ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ Exercise Questions and Answers.

PSEB 6th Class Punjabi Grammar ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ? ਇਹ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਉਹ ਸ਼ਬਦ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਪੜਨਾਂਵ ਦੇ ਗੁਣ, ਔਗੁਣ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਜਾਂ ਗਿਣਤੀਮਿਣਤੀ ਦੱਸਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ-ਕਾਲਾ, ਗੋਰਾ, ਚੰਗਾ, ਬੁਰਾ, ਤਿੰਨ, ਚਾਰ, ਪੰਦਰਾਂ, ਵੀਹ ਆਦਿ ।
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਪੰਜ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-
1. ਗੁਣਵਾਚਕ
2. ਸੰਖਿਅਕ
3. ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ
4. ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ
5. ਪੜਨਾਂਵੀਂ ।

1. ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ :
ਜਿਹੜੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਦੇ ਗੁਣ-ਔਗੁਣ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ-ਸੋਹਣਾ, ਮੋਟਾ, ਸੁਆਦਲਾ, ਪਤਲਾ, ਕਮਜ਼ੋਰ, ਬਹਾਦਰ, ਛਿੱਕਾ, ਮਿੱਠਾ, ਕੌੜੀ, ਭੈੜੀ, ਕਾਲਾ, ਗੋਰਾ ਆਦਿ ।

2. ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ :
ਨਾਂਵਾਂ ਜਾਂ ਪੜਨਾਂਵਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਜਾਂ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ , ਜਿਵੇਂ-ਇਕ, ਦਸ, ਵੀਹ, ਸੌ, ਹਜ਼ਾਰ, ਅੱਧਾ, ਡਿਓਢਾ, ਦੁੱਗਣਾ, ਸਵਾਇਆ, ਥੋੜ੍ਹੇ, ਬਹੁਤੇ ਆਦਿ ।

3. ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ :
ਨਾਂਵਾਂ ਦੀ ਮਿਣਤੀ ਜਾਂ ਤੋਲ ਦੱਸਣ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਾਂ ਨੂੰ ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ-ਸੇਰ ਕੁ, ਕੁੱਝ, ਕਿੰਨਾ, ਸਾਰਾ ਆਦਿ

4. ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ :
ਨਾਂਵਾਂ ਨੂੰ ਇਸ਼ਾਰੇ ਨਾਲ ਆਮ ਤੋਂ ਖ਼ਾਸ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਚੇਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ-ਐਹ, ਔਹ, ਅਹੁ, ਹਾਹ, ਆਹ, ਆਦਿ ।

5. ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ :
ਨਾਂਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆ ਕੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੜਨਾਂਵਾਂ ਨੂੰ “ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ-ਕੌਣ ਕੁੜੀ, ਕੀ ਚੀਜ਼, ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼, ਜਿਹੜੀ ਇਸਤਰੀ, ਜੋ ਆਦਮੀ, ਤੁਹਾਡਾ ਮਿੱਤਰ, ਮੇਰਾ ਭਰਾ, ਸਾਡਾ ਘਰ ਆਦਿ ਵਿਚ ‘ਕੌਣ” , “ਕੀ”, ‘ਕਿਹੜੀ’, ‘ਜਿਹੜੀ’, ‘ਜੋ’, ‘ਤੁਹਾਡਾ’, ‘ਮੇਰਾ’, ‘ਸਾਡਾ ਪੜਨਾਂਵ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਨਾਂਵਾਂ ਨਾਲ ਆਉਣ ਕਰਕੇ ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਬਣ ਗਏ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ :
ਜਿਹੜੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਸੇ ਵਸਤੂ ਦੇ ਗੁਣ-ਔਗੁਣ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ-ਸੋਹਣਾ, ਮੋਟਾ, ਸੁਆਦਲਾ, ਪਤਲਾ, ਕਮਜ਼ੋਰ, ਬਹਾਦਰ, ਛਿੱਕਾ, ਮਿੱਠਾ, ਕੌੜੀ, ਭੈੜੀ, ਕਾਲਾ, ਗੋਰਾ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ :
ਨਾਂਵਾਂ ਜਾਂ ਪੜਨਾਂਵਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਜਾਂ ਦਰਜਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ , ਜਿਵੇਂ-ਇਕ, ਦਸ, ਵੀਹ, ਸੌ, ਹਜ਼ਾਰ, ਅੱਧਾ, ਡਿਓਢਾ, ਦੁੱਗਣਾ, ਸਵਾਇਆ, ਥੋੜ੍ਹੇ, ਬਹੁਤੇ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦੱਸੋ |
ਉੱਤਰ :
ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ :
ਨਾਂਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆ ਕੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੜਨਾਂਵਾਂ ਨੂੰ “ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ-ਕੌਣ ਕੁੜੀ, ਕੀ ਚੀਜ਼, ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼, ਜਿਹੜੀ ਇਸਤਰੀ, ਜੋ ਆਦਮੀ, ਤੁਹਾਡਾ ਮਿੱਤਰ, ਮੇਰਾ ਭਰਾ, ਸਾਡਾ ਘਰ ਆਦਿ ਵਿਚ ‘ਕੌਣ” , “ਕੀ”, ‘ਕਿਹੜੀ’, ‘ਜਿਹੜੀ’, ‘ਜੋ’, ‘ਤੁਹਾਡਾ’, ‘ਮੇਰਾ’, ‘ਸਾਡਾ ਪੜਨਾਂਵ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਨਾਂਵਾਂ ਨਾਲ ਆਉਣ ਕਰਕੇ ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਬਣ ਗਏ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਆਏ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹਨ ?
(ਉ) ਰਾਜ ਇਸ ਸਭਾ ਦਾ ਚੌਥਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ ।
(ਅ) ਇਕ ਕੱਪੜਾ ਦੋ ਮੀਟਰ ਲੰਮਾ ਹੈ ।
(ਇ) ਅਹੁ ਸਾਡਾ ਘਰ ਹੈ ।
(ਸ) ਦੁੱਧ ਵਿਚ ਥੋੜ੍ਹਾ ਪਾਣੀ ਮਿਲਾ ਦਿਉ ।
(ਹ) ਸੁਨੀਤਾ ਬੜੀ ਚਲਾਕ ਕੁੜੀ ਹੈ ।
(ਕ) ਮੇਰਾ ਕੁੜਤਾ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਹੈ ।
(ਖ) ਰਾਮ ਕੋਲ ਬਥੇਰੀਆਂ ਕਮੀਜ਼ਾਂ ਹਨ ।
(ਗ) ਉਸ ਕੋਲ ਪੰਜਾਹ ਰੁਪਏ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਚੌਥਾ-ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ
(ਅ) ਦੋ-ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ
(ਇ) ਅਹੁਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ
(ਸ) ਥੋੜਾ-ਪਰਿਮਾਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ
(ਹ) ਬੜੀ ਚਲਾਕ-ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ
(ਕ) ਮੇਰਾ-ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ, ਨੀਲੇ-ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ
(ਖ) ਬਥੇਰੀਆਂ ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ
(ਗ) ਪੰਜਾਹ-ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਿਖਿਆਵਾਚਕ ਤੇ ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋ-
(ਉ) ਰਾਜੂ ਸਭ ਨਾਲੋਂ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈ ।
(ਅ) ਅਹੁ ਘਬ ਬੜਾ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰਾ ਹੈ ।
(ਈ) ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦਾ ਚੌਥਾ ਇਜਲਾਸ ਕੱਲ੍ਹ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
(ਸ) ਪਲਾਟ ਦੀ ਕੀਮਤ ਦਸ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਹੈ ।
(ਹ) ਥੋੜਾ ਠਹਿਰ ਜਾਓ, ਮੈਂ ਵੀ ਤੁਹਾਡੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਚਲਦੀ ਹਾਂ ।
(ਕ) ਸੁਖਵੀਰ ਸਰਾਵਾਂ ਕਬੱਡੀ ਦੀ ਟੀਮ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਖਿਡਾਰੀ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸਭ ਨਾਲੋਂ ਹੁਸ਼ਿਆਰ-ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ।
(ਅ) ਬੜਾ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰਾ-ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ।
(ਈ) ਚੌਥਾ-ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ।
(ਸ) ਦਸ ਲੱਖ-ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ।
(ਹ) ਵੱਡੇ-ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ।
(ਕ) ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ-ਗੁਣਵਾਚਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਤੇ ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਚੁਣੋਕੀ, ਮਿੱਠਾ, ਸਵਾਇਆ, ਗੋਰਾ, ਕਿੰਨਾ, ਔਹ, ਸੱਤੇ, ਕੌਣ, ਕੁੱਝ, ਪੀਲਾ ।
ਉੱਤਰ :
ਸੰਖਿਅਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਸਵਾਇਆ, ਕੁੱਝ, ਸੱਤ ।
ਪੜਨਾਂਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ – ਕੀ, ਕੌਣ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Padnav ਪੜਨਾਂਵ Exercise Questions and Answers.

PSEB 6th Class Punjabi Grammar ਪੜਨਾਂਵ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪੜਨਾਂਵ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ? ਇਸ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਭੇਦ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦੇ ਕੇ ਸਮਝਾਓ ।
ਉੱਤਰ :
ਵਾਕ ਵਿਚ ਜਿਹੜਾ ਸ਼ਬਦ ਕਿਸੇ ਨਾਂਵ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ, ਉਹ ਪੜਨਾਂਵ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ-ਮੈਂ, ਅਸੀਂ , ਸਾਡਾ, ਤੂੰ, ਤੁਸੀਂ, ਤੁਹਾਡਾ, ਇਹ, ਉਹ, ਆਪ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੜਨਾਂਵ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਿਹੜੀਆਂ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੜਨਾਂਵ ਛੇ ਕਿਸਮ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ
1. ਪੁਰਖਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ :
ਜਿਹੜੇ ਪੜਨਾਂਵ ਕੇਵਲ ਪੁਰਖਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਪੁਰਖਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ-ਮੈਂ, ਅਸੀਂ, ਤੂੰ, ਤੁਸੀਂ, ਉਹ ਆਦਿ ।

ਪੁਰਖਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-
(ੳ) ਉੱਤਮ ਪੁਰਖ ਜਾਂ ਪਹਿਲਾ ਪੁਰਖ-ਵਾਕ ਵਿਚ ਗੱਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ “ਉੱਤਮ ਪੁਰਖ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ-ਮੈਂ, ਮੇਰਾ, ਮੈਨੂੰ, ਅਸੀਂ, ਸਾਨੂੰ, ਸਾਡਾ, ਸਾਡੇ, ਸਾਡੀ, ਸਾਥੋਂ ਆਦਿ ।
(ਅ) ਮੱਧਮ ਪੁਰਖ ਜਾਂ ਦੂਜਾ ਪੁਰਖ-ਵਾਕ ਵਿਚ ਜਿਸ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ, ਉਹ ‘ਮੱਧਮ ਪੁਰਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ ਤੂੰ, ਤੁਸੀਂ, ਤੁਹਾਡਾ, ਤੁਹਾਡੀ, ਤੁਹਾਡੀਆਂ, ਤੈਨੂੰ, ਤੁਹਾਨੂੰ, ਤੇਰਾ, ਤੇਰੇ ਆਦਿ ।
(ਇ) ਅਨਯ ਪੁਰਖ ਜਾਂ ਤੀਸਰਾ ਪੁਰਖ-ਵਾਕ ਵਿਚ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ “ਅਨਯ ਪੁਰਖ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ-ਉਹ, ਇਸ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਦਿ ।

2. ਨਿੱਜਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ :
ਜਿਹੜਾ ਪੜਨਾਂਵ ਕਰਤਾ ਦੀ ਥਾਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ, ਜਾਂ ਕਰਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਆ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦੱਸੇ, ਉਸ ਨੂੰ “ਨਿੱਜਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ
(ਉ) ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ‘ਆਪ’ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ।
(ਅ) ਮੈਂ ‘ਆਪ’ · ਉੱਥੇ ਗਿਆ ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪਹਿਲੇ ਵਾਕ ਵਿਚ ‘ਆਪ’ ਪੜਨਾਂਵ ਕਰਤਾ ‘ਮਨੁੱਖ’ ਦੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਦੂਜੇ ਵਾਕ ਵਿਚ ‘ਆਪ’ ਪੜਨਾਂਵ ਮੈਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ‘ਨਿੱਜਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ` ਹੈ ।

3. ਸੰਬੰਧਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ :
ਜਿਹੜਾ ਸ਼ਬਦ ਪੜਨਾਂਵ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਵੀ ਯੋਜਕ ਵਾਂਗ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਜੋੜਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰੇ, ਉਸ ਨੂੰ ‘ਸੰਬੰਧਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ-
(ੳ) ‘ਰਾਮ ਉਸੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦਾ ਨਾਂ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਲਾਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਰੌਲਾ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ।
(ਅ) ‘ਉਹ ਲੋਕ, ਜੋ ਆਪਸ ਵਿਚ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸੁਖੀ ਵਸਦੇ ਹਨ ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ “ਜਿਹੜਾ’, ‘ਜੋ · ਆਦਿ ਸ਼ਬਦ ਯੋਜਕਾਂ ਵਾਂਗ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਜੋੜਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਸੰਬੰਧਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ ਹਨ ।

4. ਪ੍ਰਸ਼ਨਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ :
ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਪੜਨਾਂਵ ਵੀ ਹੋਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਵੀ ਪੁੱਛਿਆ ਜਾਵੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ “ਪ੍ਰਸ਼ਨਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ
(ੳ) ਇੱਥੋਂ ਕੀ ਲੈਣਾ ਹੈ ?
(ਅ) ਸਲੇਟ ਕਿਸ ਨੇ ਤੋੜੀ ਹੈ ?
(ਇ) ਕੌਣ ਰੌਲਾ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ?
ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ “ਕੀ” , “ਕਿਸ’ ਤੇ ‘ਕੌਣ’ ਪ੍ਰਸ਼ਨਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ ਹਨ ।

5. ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ :
ਜਿਹੜੇ ਪੜਨਾਂਵ ਕਿਸੇ ਦੁਰ ਜਾਂ ਨੇੜੇ ਦੀ ਦਿਸਦੀ ਚੀਜ਼ ਵਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਨਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ “ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ
(ਉ) “ਉਹ ਗੀਤ ਗਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ।
(ਅ) ਔਹ ਕੀ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ ?
(ਇ) ਅਹੁ ਕੁੱਝ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ “ਉਹ”, “ਔਹ’, ਤੇ ‘ਅਹੁ’ ਨਿਸੋਚਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ ਹਨ ।

6. ਅਨਿਸਚਿਤ ਪੜਨਾਂਵ :
ਜੋ ਪੜਨਾਂਵ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਤਾਂ ਦੱਸੇ, ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨਾ ਦੱਸੇ, ਉਸ ਨੂੰ “ਅਨਿਸਚਿਤ ਪੜਨਾਂਵ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ
(ੳ) ‘ਸਾਰੇ ਗੀਤ ਗਾ ਰਹੇ ਹਨ ।
(ਅ) ‘ਇੱਥੇ ਕਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਕਰਦੇ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ।
(ਇ) ਬਾਜੇ ਬੜੇ ਬੇਵਕੂਫ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
ਉਪਰੋਕਤ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ‘ਸਾਰੇ, “ਕਈ’, ‘ਕੁੱਝ’ ਅਤੇ ‘ਬਾਜੇ ਅਨਿਸਚਿਤ ਪੜਨਾਂਵ ਹਨ ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ‘ਸਭ’, ‘ਸਾਰੇ’, ‘ਅਨੇਕਾਂ’, ‘ਕਈ”, “ਸਰਬੱਤ’ ਅਤੇ ਉਹ ਸਾਰੇ ਪੜਨਾਂਵ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਲਾਂ ( ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਸਦਾ ਹੀ ਬਹੁ-ਵਚਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਕਈ ਪੜਨਾਂਵ ਦੋਹਾਂ ਵਚਨਾਂ ਵਿਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ(ਉ) ਕੋਈ ਗੀਤ ਗਾਏਗਾ । (ਇਕ-ਵਚਨ) (ਅ) ਕੋਈ ਗੀਤ ਗਾਉਣਗੇ । (ਬਹੁ-ਵਚਨ) ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਪੁਰਖਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ ਕਿੰਨੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਪੁਰਖਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ :
ਜਿਹੜੇ ਪੜਨਾਂਵ ਕੇਵਲ ਪੁਰਖਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਪੁਰਖਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਜਿਵੇਂ-ਮੈਂ, ਅਸੀਂ, ਤੂੰ, ਤੁਸੀਂ, ਉਹ ਆਦਿ ।

ਪੁਰਖਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-
(ੳ) ਉੱਤਮ ਪੁਰਖ ਜਾਂ ਪਹਿਲਾ ਪੁਰਖ-ਵਾਕ ਵਿਚ ਗੱਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ “ਉੱਤਮ ਪੁਰਖ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ-ਮੈਂ, ਮੇਰਾ, ਮੈਨੂੰ, ਅਸੀਂ, ਸਾਨੂੰ, ਸਾਡਾ, ਸਾਡੇ, ਸਾਡੀ, ਸਾਥੋਂ ਆਦਿ ।
(ਅ) ਮੱਧਮ ਪੁਰਖ ਜਾਂ ਦੂਜਾ ਪੁਰਖ-ਵਾਕ ਵਿਚ ਜਿਸ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ, ਉਹ ‘ਮੱਧਮ ਪੁਰਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ ਤੂੰ, ਤੁਸੀਂ, ਤੁਹਾਡਾ, ਤੁਹਾਡੀ, ਤੁਹਾਡੀਆਂ, ਤੈਨੂੰ, ਤੁਹਾਨੂੰ, ਤੇਰਾ, ਤੇਰੇ ਆਦਿ ।
(ਇ) ਅਨਯ ਪੁਰਖ ਜਾਂ ਤੀਸਰਾ ਪੁਰਖ-ਵਾਕ ਵਿਚ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ, ਉਸ ਨੂੰ “ਅਨਯ ਪੁਰਖ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ-ਉਹ, ਇਸ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਦਿ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਨਿੱਜਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਨਿੱਜਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ :
ਜਿਹੜਾ ਪੜਨਾਂਵ ਕਰਤਾ ਦੀ ਥਾਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ, ਜਾਂ ਕਰਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਆ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦੱਸੇ, ਉਸ ਨੂੰ “ਨਿੱਜਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ
(ਉ) ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ‘ਆਪ’ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ।
(ਅ) ਮੈਂ ‘ਆਪ’ · ਉੱਥੇ ਗਿਆ ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪਹਿਲੇ ਵਾਕ ਵਿਚ ‘ਆਪ’ ਪੜਨਾਂਵ ਕਰਤਾ ‘ਮਨੁੱਖ’ ਦੀ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਦੂਜੇ ਵਾਕ ਵਿਚ ‘ਆਪ’ ਪੜਨਾਂਵ ਮੈਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ‘ਨਿੱਜਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ` ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਸੰਬੰਧਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ ਦੀਆਂ ਕੋਈ ਦੋ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਦਿਓ ।
ਉੱਤਰ :
ਸੰਬੰਧਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ :
ਜਿਹੜਾ ਸ਼ਬਦ ਪੜਨਾਂਵ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਵੀ ਯੋਜਕ ਵਾਂਗ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਜੋੜਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰੇ, ਉਸ ਨੂੰ ‘ਸੰਬੰਧਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ’ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ-
(ੳ) ‘ਰਾਮ ਉਸੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦਾ ਨਾਂ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਲਾਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਰੌਲਾ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ।
(ਅ) ‘ਉਹ ਲੋਕ, ਜੋ ਆਪਸ ਵਿਚ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸੁਖੀ ਵਸਦੇ ਹਨ ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ “ਜਿਹੜਾ’, ‘ਜੋ · ਆਦਿ ਸ਼ਬਦ ਯੋਜਕਾਂ ਵਾਂਗ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਜੋੜਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਸੰਬੰਧਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ ਹਨ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੜਨਾਂਵਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮ ਲਿਖੋ-
(ੳ) ਮੈਂ, ਅਸੀਂ
(ਅ) ਕਿਸ ਨੇ, ਕਿਹੜਾ
(ਬ) ਉਹ, ਇਹ
(ਸ) ਤੁਹਾਡਾ, ਤੁਹਾਨੂੰ
(ਹ) ਕੌਣ, ਕਿਹੜਾ
(ਕ) ਆਪ, ਆਪਸ
(ਖ) ਜੋ, ਸੋ
(ਗ) ਜਿਹੜੇ
(ਘ) ਕਈ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ
(ਛ) ਅਹੁ, ਆਹ ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪੁਰਖਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ
(ਅ) ਪ੍ਰਸ਼ਨਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ
(ਇ) ਪੁਰਖਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ
(ਸ) ਪੁਰਖਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ
(ਹ) ਪ੍ਰਸ਼ਨਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ
(ਕ) ਨਿੱਜਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ
(ਖ) ਸੰਬੰਧਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ
(ਗ) ਸੰਬੰਧਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ
(ਘ) ਅਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ
(ਛ) ਨਿਸਚੇਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 7.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ ਤੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਖੋ-
(ਉ) ਮਿਰਚ, ਫੁੱਲ, ਦਿੱਲੀ, ਆਪ
(ਅ) ਕੌਣ, ਲੜਕੀ, ਕੱਪੜਾ, ਸਾਡੇ
(ਇ) ਜਲੰਧਰ, ਜਿਹੜਾ, ਮੈਂ, ਅਸੀਂ
(ਸ) ਕਿਸ ਨੇ, ਗੀਤ, ਵਿਸ਼ਾਲ, ਹੈ
(ਹ) ਘਰ, ਮੇਰਾ, ਉਹ, ਗਿਆ
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਆਪ
(ਅ) ਕੌਣ, ਸਾਡੇ
(ਈ) ਮੈਂ, ਜਿਹੜਾ, ਅਸੀਂ,
(ਸ) ਕਿਸਨੇ
(ਹ) ਮੇਰਾ, ਉਹ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 8.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪੜਨਾਂਵ ਚੁਣੋ ਤੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਖੋ-
(ੳ) ਉਸ ਦਾ ਭਰਾ ਬੜਾ ਬੇਈਮਾਨ ਹੈ ।
(ਅ) ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪ ਇਹ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ ।
(ਈ) ਕੌਣ-ਕੌਣ ਜਮਾਤ ਵਿਚ ਹਾਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਸਨ ।
(ਸ) ਕਈ ਲੋਕ ਘਰ ਨੂੰ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ।
(ਹ) ਜੋ ਕਰੇਗਾ ਸੋ ਭਰੇਗਾ ।
(ਕ) ਤੁਹਾਡੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਕੀ ਕਰਦੇ ਸਨ ?
(ਖ) ਅਹਿ ਕਿਸ ਦਾ ਪੈਂਨ ਹੈ ?
(ਗ) ਗਰੀਬ ਨਾਲ ਕੋਈ-ਕੋਈ ਹਮਦਰਦੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਉਸ
(ਅ) ਤੁਹਾਨੂੰ, ਆਪ,
(ਈ) ਕੌਣ-ਕੌਣ
(ਸ) ਕੋਈ (ਨੋਟ-ਇਹ ਪੜਨਾਂਵ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਪੜਨਾਵੀਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਇਸ ਨਾਲ ‘ਲੋਕ ਸ਼ਬਦ ਨਾ ਲੱਗਾ ਹੋਵੇ , ਤਾਂ ਇਹ ਪੜਨਾਂਵ ਹੋਵੇਗਾ
(ਹ) ਜੋ, ਸੋ,
(ਕ) ਕੀ
(ਖ) ਅਹਿ, ਕਿਸ
(ਗ) ਕੋਈ-ਕੋਈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 9.
ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂਵਾਂ ਭਰੋ-
(ੳ) ਜਿਹੜੇ ਪੁਰਖ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ……….. ਪੁਰਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(ਅ) ਜਿਸ ਪੁਰਖ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ …………. ਪੁਰਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(ਇ) ਨਾਂਵ ਦੀ ਥਾਂ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦ ……….. ਕਹਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
(ਸ) : ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਯੋਜਕਾਂ ਵਾਂਗ ਦੋ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ …………. ਪੜਨਾਂਵ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਮੱਧਮ
(ਅ) ਅਨਯ
(ਇ) ਪੜਨਾਂਵ
(ਸ) ਸੰਬੰਧਵਾਚਕ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 10.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਠੀਕ ਵਾਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ (✓) ਤੇ ਗ਼ਲਤ ਵਾਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ (✗) ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਓ
(ਉ) ਗੱਲ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪੁਰਖ ਉੱਤਮ ਪੁਰਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
(ਅ) ਜੋ ਸ਼ਬਦ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ, ਵਸਤੂ, ਜਗਾ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸਣ, ਪੜਨਾਂਵ ਕਹਾਉਂਦੇ ਹਨ ।
(ੲ) ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਨਾਂਵ ਦੀ ਥਾਂ ਆ ਕੇ ਕੋਈ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸ਼ਨਵਾਚਕ ”, ਪੜਨਾਂਵ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।
(ਸ) ਪੜਨਾਂਵ ਪੰਜ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
(ਹ) ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਯੋਜਕ ਵਾਂਗ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ, ਉਹ ਪ੍ਰਸ਼ਨਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਗੱਲ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪੁਰਖ ਉੱਤਮ ਪੁਰਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । (✓)
(ਅ) ਜੋ ਸ਼ਬਦ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ, ਵਸਤੂ, ਜਗਾ ਦਾ ਨਾਂ ਦੱਸਣ, ਪੜਨਾਂਵ ਕਹਾਉਂਦੇ ਹਨ । (✗)
(ੲ) ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਨਾਂਵ ਦੀ ਥਾਂ ਆ ਕੇ ਕੋਈ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸ਼ਨਵਾਚਕ ”, ਪੜਨਾਂਵ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । (✓)
(ਸ) ਪੜਨਾਂਵ ਪੰਜ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । (✗)
(ਹ) ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਯੋਜਕ ਵਾਂਗ ਵਾਕਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ, ਉਹ ਪ੍ਰਸ਼ਨਵਾਚਕ ਪੜਨਾਂਵ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । (✗)

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Vacana ਵਚਨ Exercise Questions and Answers.

PSEB 6th Class Punjabi Grammar ਵਚਨ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
‘ਵਚਨ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ?
ਜਾਂ
ਵਚਨ ਕਿਸ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ ? ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਵਚਨ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਸਹਿਤ ਦੱਸੋ !
ਉੱਤਰ :
ਇਕ ਜਾਂ ਇਕ ਤੋਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਜਾਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਭੇਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਰੂਪ ਉਸ ਦਾ ਵਚਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਵਚਨ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਹਨ ? ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਸਹਿਤ ਦੱਸੋ ।
ਉੱਤਰ :
ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਵਚਨ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਕ-ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ-ਵਚਨ ।
ਇਕ-ਵਚਨ :
ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਜਿਹੜਾ ਰੂਪ ਕਿਸੇ ਇਕ ਚੀਜ਼, ਗੁਣ ਜਾਂ ਕਿਰਿਆ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ, ਉਹ ਇਕ-ਵਚਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਇਸ ਦੇ ਦੋ ਰੂਪ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-ਸਧਾਰਨ ਤੇ ਸੰਬੰਧਕੀ । ਇਸ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਰੂਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹਨ-

(ਉ) ਤੇਰਾ ਮੁੰਡਾ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ?                            (“ਮੁੰਡੇ’ ਇਕ-ਵਚਨ, ਸਧਾਰਨ ਰੂਪ) ।
(ਅ) ਤੇਰੇ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਵਿਗਾੜ ਦਿੱਤਾ ।     (‘ਮੁੰਡੇ’ ਇਕ-ਵਚਨ ਸੰਬੰਧਕੀ ਰੂਪ ।

(ਈ) ਬਹੁ-ਵਚਨ-ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਜਿਹੜਾ ਰੂਪ ਇਕ ਤੋਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਗੁਣਾਂ ਜਾਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਵੇ, ਬਹੁ-ਵਚਨ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਇਸ ਦੇ ਵੀ ਦੋ ਰੂਪ ਹੁੰਦੇ ਹਨ : ਸਧਾਰਨ ਤੇ ਸੰਬੰਧਕੀ । ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਰੂਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹਨ-

(ੳ) ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਮੁੰਡੇ ਹਨ ।                                    (‘ਮੁੰਡੇ ਬਹੁ-ਵਚਨ, ਸਧਾਰਨ ਰੂਪ) ।
(ਅ) ਉਸ ਦੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਵਿਗਾੜ ਦਿੱਤਾ ।     (“ਮੁੰਡਿਆਂ ਬਹੁ-ਵਚਨ, ਸੰਬੰਧਕੀ ਰੂਪ)

ਉਪਰੋਕਤ ਵਾਕਾਂ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਇਕ-ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ-ਵਚਨ ਦੇ ਦੋਦੋ ਰੂਪ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਇਕ ਸਧਾਰਨ ਰੂਪ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਦੂਜਾ ਸੰਬੰਧਕੀ । ਜਦੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਕ ਦਾ, ਦੇ, ਦੀਆਂ, ਨੇ, ਲਈ, “ਖ਼ਾਤਰ’, ਤੋਂ ਆਦਿ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਸੰਬੰਧਕੀ ਰੂਪ ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ ।

(ਨੋਟ-ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕ-ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ-ਵਚਨ ਦੇ ਇਹੋ ਤਰੀਕੇ ਹੀ ਸਿਖਾਉਣੇ ਤੇ ਸਿੱਖਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ | ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਇਕ-ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ-ਵਚਨ ਦੇ ਦੋ-ਦੋ ਰੂਪ ਹੀ ਲਿਖਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ।
ਹੇਠਾਂ ਦੇਖੋ ਵਚਨ ਬਦਲੀ ਦੇ ਕੁੱਝ ਨਿਯਮ-
(ਉ) ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪੁਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਕੰਨਾ ਲੱਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਕ-ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ-ਵਚਨ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-

ਕੁੱਝ ਕੰਨਾ ਅੰਤਕ ਪੁਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਇਕ-ਵਚਨ ਤੇ ਸਧਾਰਨ ਬਹੁ-ਵਚਨ ਰੂਪ ਇੱਕੋ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ-
ਇਕ-ਵਚਨ – ਬਹੁ-ਵਚਨ
ਇਕ ‘ਦਰਿਆ’ – ਦੇ ‘ਦਰਿਆ’
ਇਕ ‘ਭਰਾ’ – ਚਾਰ “ਭਰਾ”
ਪਰ ਇਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਧਾਰਨ ਬਹੁ-ਵਚਨ ਰੂਪ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧਕੀ ਬਹੁ-ਵਚਨ ਰੂਪ ਹਨ : ਦਰਿਆਵਾਂ, ਭਰਾਵਾਂ ।

(ਅ) ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪੁਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਕੰਨਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਾ ਹੁੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਮੁਕਤਾ, ਬਿਹਾਰੀ, ਔਕੜ, ਦੁਲੈਂਕੜ ਆਦਿ ਲੱਗੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਕ-ਵਚਨ ਰੂਪ ਅੱਗੇ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਣਦੇ ਹਨ

(ਇ) ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਮੁਕਤਾ, ਕੰਨਾ, ਬਿਹਾਰੀ, ਔਕੜ, ਦੁਲੈਂਕੜ, ਦੁਲਾਵਾਂ, ਹੋੜਾ ਜਾਂ ਕਨੌੜਾ ਲੱਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਕ-ਵਚਨ ਤੇ ਬਹੁ-ਵਚਨ ਦੇ ਰੂਪ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਣਦੇ ਹਨ-

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਦੇ ਵਚਨ ਬਦਲੋ-.
ਘੋੜਾ, ਮੇਜ਼, ਧੀ, ਛਾਂ, ਵਸਤੂ, ਕਵਿਤਾ, ਲੇਖ, ਹਵਾ, ਬੋਰੀ, ਕਿਰਿਆ, ਘਰ, ਤੂੰ, ਤੇਰਾ, ਮੈਂ, ਉਹ ।
ਉੱਤਰ :

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚਲੇ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਚਨ ਬਦਲ ਕੇ ਵਾਕ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਲਿਖੋ-
(ਉ) ਲੜਕਾ ਗੀਤ ਗਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
(ਆ) ਪੰਛੀ ਅਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਉਡਾਰੀ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
(ਈ) ਚਿੜੀ ਚੀਂ-ਚੀਂ ਕਰਦੀ ਹੈ ।
(ਸ) ਪੁਸਤਕ ਅਲਮਾਰੀ ਵਿਚ ਪਈ ਹੈ ।
(ਹ) ਕੁੜੀ ਰੌਲਾ ਪਾ ਰਹੀ ਹੈ ।
(ਕ) ਸ਼ੇਰਨੀ ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਫਿਰਦੀ ਹੈ ।
(ਖ) ਅੰਬ ਮਿੱਠਾ ਤੇ ਸੁਆਦੀ ਹੈ ।
(ਗ) ਕਿਸਾਨ ਹਲ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
(ਘ) ਮੇਰੇ ਮਿੱਤਰ ਕੋਲ ਬੱਕਰੀ ਹੈ ।
(ਝ) ਕੁੜੀ ਟੈਲੀਫੋਨ ‘ਤੇ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ।
(ਚ) ਚਿੱਟਾ ਘੋੜਾ ਦੌੜਦਾ ਹੈ ।
(ਛ) ਉੱਚੀ ਇਮਾਰਤ ਦੂਰੋਂ ਦਿਸਦੀ ਹੈ ।
(ਜ) ਮੁੰਡਾ ਕਾਪੀ ਉੱਤੇ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਲੜਕੇ ਗੀਤ ਗਾ ਰਹੇ ਹਨ ।
(ਆ) ਪੰਛੀ ਅਕਾਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਉਡਾਰੀਆਂ ਮਾਰ ਰਹੇ ਹਨ ।
(ਇ) ਚਿੜੀਆਂ ਚੀਂ-ਚੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ।
(ਸ) ਪੁਸਤਕਾਂ ਅਲਮਾਰੀਆਂ ਵਿਚ ਪਈਆਂ ਹਨ ।
(ਹ) ਕੁੜੀਆਂ ਰੌਲਾ ਪਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ।
(ਕ) ਸ਼ੇਰਨੀਆਂ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਫਿਰਦੀਆਂ ਹਨ ।
(ਖ) ਅੰਬ ਮਿੱਠੇ ਤੇ ਸੁਆਦੀ ਹਨ ।
(ਗ) ਕਿਸਾਨ ਹਲ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ ।
(ਘ) ਸਾਡੇ ਮਿੱਤਰਾਂ ਕੋਲ ਬੱਕਰੀਆਂ ਹਨ ।
(੩) ਕੁੜੀਆਂ ਟੈਲੀਫੋਨਾਂ ‘ਤੇ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ।
(ਚ) ਚਿੱਟੇ ਘੋੜੇ ਦੌੜਦੇ ਹਨ ।
(ਛ) ਉੱਚੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੂਰੋਂ ਦਿਸਦੀਆਂ ਹਨ ।
(ਜ) ਮੁੰਡੇ ਕਾਪੀਆਂ ਉੱਤੇ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class Punjabi Book Solutions Punjabi Grammar Liga ਲਿੰਗ Exercise Questions and Answers.

PSEB 6th Class Punjabi Grammar ਲਿੰਗ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਲਿੰਗ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?
ਉੱਤਰ :
ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਪੁਰਖਵਾਚਕ ਜਾਂ ਇਸਤਰੀਵਾਚਕ ਭਾਵ ਉਸ ਦਾ ਲਿੰਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਲਿੰਗ ਕਿੰਨੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ?
ਉੱਤਰ :
ਲਿੰਗ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-ਪੁਲਿੰਗ ਤੇ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ।

ਯਾਦ ਕਰੋ

ਪੁਲਿੰਗ – ਇ: ਲਿੰਗ

ਕੁੱਕੜ – ਕੁੱਕੜੀ
ਜੱਟ – ਜੱਟੀ
ਗਿੱਦੜ – ਗਿੱਦੜੀ
ਹਿਰਨ – ਹਿਰਨੀ
ਫ਼ਕੀਰ – ਫ਼ਕੀਰਨੀ
ਬਾਜ਼ੀਗਰ – ਬਾਜ਼ੀਗਰਨੀ
ਮੋਰ – ਮੋਰਨੀ
ਫ਼ਕੀਰ – ਫ਼ਕੀਰਨੀ
ਸਰਦਾਰ – ਸਰਦਾਰਨੀ
ਸ਼ਾਹ – ਸ਼ਾਹਣੀ
ਸੁੰਮ – ਸੁੰਮਣੀ
ਭੰਡ – ਭੰਡਣੀ
ਨਾਗ – ਨਾਗਣੀ
ਸੰਤ – ਸੰਤਣੀ
ਸਿੱਖ – ਸਿੱਖਣੀ
ਰਾਗ – ਰਾਗਣੀ
ਕੁੜਮ – ਕੁੜਮਣੀ
ਸੇਵਕ – ਸੇਵਕਾ
ਪ੍ਰਬੰਧਕ – ਪ੍ਰਬੰਧਕਾ
ਨੌਕਰ – ਨੌਕਰਾਣੀ

ਪਾਠਕ – ਪਾਠਕਾ ਜਿਠਾਣੀ
ਪੰਡਿਤ – ਪੰਡਤਾਣੀ
मेठ – ਸੇਠਾਣੀ
ਮਾਸਟਰ – ਮਾਸਟਰਾਣੀ
ਦਾਦਾ – ਦਾਦੀ
ਕਿਰਲਾ – ਕਿਰਲੀ
ਮਾਮਾ – ਮਾਮੀ
ਚਾਚਾ – ਚਾਚੀ
ਗੁੱਜਰ – ਗੁੱਜਰੀ
ਬਾਂਦਰ – ਬਾਂਦਰੀ
ਮਛ – ਮੱਛੀ
ਬੱਦਲ – ਬੱਦਲੀ
ਠੇਕੇਦਾਰ – ਠੇਕੇਦਾਰਨੀ
ਸ਼ੇਰ – ਸ਼ੇਰਨੀ
ਸੇਵਾਦਾਰ – ਸੇਵਾਦਾਰਨੀ
ਪੁੱਤਰ – ਪੁੱਤਰੀ
ਜਾਦੂਗਰ – ਜਾਦੂਗਰਨੀ
ਸਰਾਫ਼ – ਸਰਾਫ਼ਣੀ
ਸਾਧ – ਸਾਧਣੀ
ਭੀਲ – ਭੀਲਣੀ
ਉਸਤਾਦ – ਉਸਤਾਦਣੀ

ਸੱਪ – ਸੱਪਣੀ
ਭਗਤ – ਭਗਤਣੀ
ਗਿੱਛ – ਗਿੱਛਣੀ
ਨਾਇਕ – ਨਾਇਕਾ
ਲੇਖਕ – ਲੇਖਕਾ
ਉਪਦੇਸ਼ਕ – ਉਪਦੇਸ਼ਕਾ
ਅਧਿਆਪਕ – ਅਧਿਆਪਕਾ
ਪ੍ਰੋਹਤ – ਪ੍ਰੋਹਤਾਣੀ
ਦਿਓਰ – ਦਿਓਰਾਣੀ
ਮੁਗ਼ਲ – ਮੁਗਲਾਣੀ
ਸੰਦੂਕ – ਸੰਦੂਕੜੀ
ਬਾਲ – ਬਾਲੜੀ
ਖੋਤਾ – ਖੋਤੀ
ਵੱਛਾ – ਵੱਛੀ
ਕੁੱਤਾ – ਕੁੱਤੀ
ਚਰਖਾ – ਚਰਖੀ
ਘੋੜਾ – ਘੋੜੀ
ਪੋਠੋਹਾਰੀਆ – ਪੋਠੋਹਾਰਨ
ਪਸ਼ੌਰੀਆ – ਪਸ਼ੌਰਨ
ਦੁਆਬੀਆ – ਦੁਆਬਣ
ਤੇਲੀ – ਤੋਲਣ
ਪੰਜਾਬੀ – ਪੰਜਾਬਣ
ਬੋਧੀ – ਬੋਧਣ
ਮਾਲੀ – ਮਾਲਣ
ਅਰਾਈਂ – ਅਰਾਇਣ
ਲਿਖਾਰੀ- ਲਿਖਾਰਨ
ਪਤੀ – ਪਤਨੀ
ਕਸਾਈ – ਕਸਾਇਣ
ਪਟਵਾਰੀ – ਪਟਵਾਰਨ
ਖਿਡਾਰੀ – ਖਿਡਾਰਨ
ਸਾਊ – ਸਾਊਆਣੀ

ਚੌਧਰੀ – ਚੌਧਰਾਣੀ
ਪਾਦਰੀ – ਪਾਦਰਿਆਣੀ
ਖ਼ਸਮ – ਰੰਨ
ਹਿੰਦੂ – ਹਿੰਦਵਾਣੀ
ਰਾਜਾ – ਰਾਣੀ
ਬਿੱਲਾ – ਬਿੱਲੀ
ਘੋੜਾ – ਘੋੜੀ
ਪੋਤਾ/ਪੋਤਰਾ – ਪੋਤੀ/ਪੋਤਰੀ
ਤਾਇਆ। – ਤਾਈ
ਮੁੰਡਾ – ਕੁੜੀ
ਭਾਣਜਾ/ਭਣੇਵਾਂ – ਭਾਣਜੀ/ਭਣੇਵੀਂ
ਗੱਭਰੂ – ਮੁਟਿਆਰ
ਨਰ – ਨਾਰੀ
ਲਾੜਾ – ਵਹੁਟੀ
ਪੁੱਤਰ – ਧੀ/ਨੂੰਹ
ਭਣਵਈਆ – ਭੈਣ
ਦੇਓ – ਪਰੀ
ਮਾਸੜ – ਮਾਸੀ

ਭੁੱਖ – ਭੁੱਖੀ
ਪਹਾੜੀਆ – ਪਹਾੜਨ
ਕਸ਼ਮੀਰੀਆ – ਕਸ਼ਮੀਰਨ
ਮਾਛੀ – ਮਾਛਣ
ਸਾਥੀ – ਸਾਥਣ
ਗਿਆਨੀ – ਗਿਆਨਣ
ਗੁਆਂਢੀ – ਗੁਆਂਢਣ
ਹਾਣੀ – ਹਾਣਨ
ਹਲਵਾਈ – ਹਲਵਾਇਣ
ਸੁਦਾਈ – ਸੁਦਾਇਣ
ਨਾਈ – ਨਾਇਣ
ਸ਼ਿਕਾਰੀ – ਸ਼ਿਕਾਰਨ
ਮਾਂਦਰੀ – ਮਾਂਦਰਿਆਣੀ
ਸ਼ਹਿਰੀ – ਸ਼ਹਿਰਨ
ਖੱਤਰੀ – ਖੱਤਰਾਣੀ
ਨਵਾਬ – ਬੇਗਮ
ਭਾਈ – ਭਾਈਆਣੀ
ਪੇਂਡੂ – ਪੇਂਡਣ
ਪਿਓ – ਮਾਂ
ਪਿਤਾ – ਮਾਤਾ
ਨਾਨਾ – ਨਾਨੀ
ਚਿੜਾ – ਚਿੜੀ
ਮੁਰਗਾ – ਮੁਰਗੀ
ਭਤੀਜਾ – ਭਤੀਜੀ
ਮਾਸੜ – ਮਾਸੀ
ਝੋਟਾ – ਮੱਝ
ਮਰਦ – ਔਰਤ
ਵਰ – ਕੰਨਿਆ
ਨਰ – ਮਾਦਾ
ਮਿੱਤਰ – ਸਹੇਲੀ
ਸਾਹਿਬ – ਮੇਮ

ਛੁਵਿਆਹੁਰਾ – ਫੁਫੇਸ
ਭਰਾ – ਭੈਣ/ਭਰਜਾਈ
ਸਾਲਾ/ਸਾਲੀ – ਸਾਲੇਹਾਰ
ਜਵਾਈ – ਧੀ
ਬੱਚਾ – ਬੱਚੀ
ਟੋਕਰਾ – ਟੋਕਰੀ
ਆਦਮੀ – ਤੀਵੀਂ/ਜ਼ਨਾਨੀ
ਪੱਖਾ – ਪੱਖੀ
ਖੁਰਪਾ – ਖੁਰਪੀ
ਰੰਬਾ – ਰੰਬੀ
ਸਾਲਾ/ਸਾਂਦੂ – ਸਾਲੀ
ਸੇਠ – ਸੇਠਾਣੀ
ਫੁੱਫੜ – ਭੂਆ/ਫੁੱਫੀ
ਸੁਮਾਨ – ਸ੍ਰੀਮਤੀ
ਘੜਾ – ਘੜੀ
ਰੱਸਾ – ਰੱਸੀ
ਡੱਬਾ – ਭੱਬੀ
ਬਾਟਾ – ਬਾਟੀ

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 3.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੁਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਸਤਰੀ-ਲਿੰਗ ਰੂਪ ਲਿਖੋ-
(ਉ) ਸੱਪ
(ਅ) ਬੱਕਰਾ
(ਇ) ਹਾਥੀ
(ਸ) ਚਾਚਾ
(ਹ) ਵੱਛਾ ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਸੱਪ-ਸੱਪਣੀ
(ਅ) ਬੱਕਰਾ-ਬੱਕਰੀ
(ਇ) ਹਾਥੀ-ਹਥਣੀ
(ਸ) ਚਾਚਾਚਾਚੀ
(ਹ) ਵੱਛਾ-ਵੱਛੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 4.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਇਸਤਰੀ-ਲਿੰਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੁਲਿੰਗ ਰੂਪ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਨਾਨੀ
(ਅ) ਮਾਮੀ
(ਇ) ਧੋਬਣ
(ਸ) ਸੋਹਣੀ
(ਹ) ਤੇਣ ।
ਉੱਤਰ :
(ਉ) ਨਾਨਾ-ਨਾਨੀ
(ਅ) ਮਾਮਾ-ਮਾਮੀ
(ਇ) ਧੋਬਣ-ਧੋਬੀ
(ਸ) ਸੋਹਣੀ-ਸੋਹਣਾ
(ਹ) ਤੇਲਣ-ਤੇਲੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 5.
ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਲਿੰਗ ਬਦਲੋ-
(ੳ) ਪੁੱਤਰੀ
(ਅ) ਮੋਰਨੀ
(ਈ) ਨੌਕਰਾਣੀ
(ਸ) ਪੰਜਾਬੀ
(ਹ) ਰਾਗ ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਪੁੱਤਰੀ-ਪੁੱਤਰ
(ਅ) ਮੋਰਨੀ-ਮੋਰ
(ਈ) ਨੌਕਰਾਣੀ-ਨੌਕਰ
(ਸ) ਪੰਜਾਬੀ ਪੰਜਾਬਣ
(ਹ) ਰਾਗ-ਰਾਗਣੀ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 6.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਵਾਕਾਂ ਵਿਚ ਲਕੀਰੇ ਗਏ ਨਾਂਵ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਲਿੰਗ ਬਦਲ ਕੇ ਵਾਕ ਦੁਬਾਰਾ ਲਿਖੋ
(ਉ) ਉਹ ਇਕ ਕਮਜ਼ੋਰ ਆਦਮੀ ਹੈ ।
(ਅ) ਵੀਰ ਜੀ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਹਨ ।
(ੲ) ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹੈ ।
(ਸ) ਹਾਥੀ ਨਦੀ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਪੀ ਰਿਹਾ ਸੀ ।
ਉੱਤਰ :
(ੳ) ਉਹ ਇਕ ਕਮਜ਼ੋਰ ਤੀਵੀਂ ਹੈ ।
(ਅ) ਭੈਣ ਜੀ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਹਨ ।
(ੲ) ਵਿਦਿਆਰਥਣ ਪੜ੍ਹ ਰਹੀ ਹੈ ।
(ਸ) ਹਥਣੀ ਨਦੀ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਪੀ ਰਹੀ ਸੀ ।

Punjab State Board PSEB 6th Class English Book Solutions Chapter 6 Kabuliwala Tree Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 English Chapter 6 Kabuliwala

Activity 1.

Look up the following words in a dictionary. You should seek the following information about the words.
1. Meaning of the word as used in the lesson (Adjective/Noun/Verb, etc.
2. Pronunciation. (The teacher may refer to the dictionary or the mobile phone for correct pronunciation.)
3. Spellings

worried	quieten	conversation	lively	clouds
crime	recognise	ceremonies	terror	chatterbox
sack	tenderly	chatter	expenses

Vocabulary Expansion

Activity 2.

In the following table, you will see some words with their meanings. Make one sentence of each word.

S.No.	Word	Meaning	Sentence
1.	chatting (v)	talking in a friendly way	My friend and I sat on a bench chatting for hours.
2.	conversation (n)	talk between people	The two friends were lost in a funny conversation.
3.	lively (adj)	full of life	Plants look lively after the rain.
4.	crime (n)	an act for which you can be punished by law	Stealing is a crime.
5.	ceremony (n)	an important religious or social event-wedding, birthdays, etc.	Ceremonies of his wedding were going on.
6.	afford (v)	to have enough money to pay for something	I can’t afford a new car.

Activity 3.

Choose the correct option to answer the following questions :

Question 1.
Why was Mini afraid of the Kabuliwala ?
मिनी काबुलीवाला से क्यों डरती थी ?
(a) Kabuliwala looked very horrible.
(b) She had heard that Kabuliwala caught the children.
Answer:
(b) She had heard that the Kabuliwala caught the children.

Question 2.
What was Kabuliwala’s name?
काबुलीवाला का क्या नाम था ?
(a) Rehman.
(b) Armaan.
Answer:
(a) Rehman.

Question 3.
Why was the Kabuliwala arrested ?
काबुलीवाला को क्यों गिरफ्तार किया गया ?
(a) He had stolen money from Mini’s house.
(b) He had stabbed a man.
Answer:
(b) He had stabbed a man.

Question 4.
What did Mini’s father give to the Kabuliwala ?
मिनी के पिता ने काबुलीवाला को क्या दिया ?
(a) Some clothes and food
(b) Some money
Answer:
(b) Some money

Question 5.
Mini’s father could not afford the military band on her marriage. Why?
मिनी के पिता उसकी शादी पर मिल्ट्री बैंड की व्यवस्था न कर सके। क्यों ?
(a) Because he had given some money to the Kabuliwala.
(b) Because he had suffered a huge loss in his business.
Answer:
(a) Because he had given some money to the Kabuliwala.

Activity 4

Put a tick (✓) or a cross (✗) against each sentence :

1. Little Mini was three years old. — (✗)
2. Rehman was a big bearded pathan. — (✓)
3. The Kabuliwala was hanged to death. — (✗)
4. Mini could not forget the Kabuliwala. — (✗)
5. Mini’s father helped Rehman with some money. — (✓)

Activity 5.

Complete the following sentences :

1. Mini could not live…………
2. The Kabuliwala and Mini would sit and………
3. There was a terrible……………..
4. Mini had grown……………. .
5. Mini’s father had to cut down…………….
Answer:
1. without chatting
2. chat for hours
3. noise in the street
4. into a beautiful woman
5. the expenses on the wedding.

Learning Language Conjunction

A conjunction is a word which joins two words, phrases or sentences.
दो शब्दों, शब्द-समूहों या वाक्यों को आपस में जोड़ने वाला शब्द conjunction कहलाता है। Some common conjunctions are : and, but, so, because. Let us see how they are used.

1. I missed the train.
I was late.
We can combine these two sentences by using ‘because’
I missed the train because I was late.

2. She wants coffee.
I want tea.
We can combine these two sentences by using ‘but’.
She wants coffee but I want tea.

Activity 6.

Underline the conjunctions in the following sentences :
1. Slow and steady wins the race.
2. Caesar and Pebble are friendly dogs.
3. I went out and had ice-cream.
4. I missed my flight because I was late.
5. Yesterday, it rained but today it is sunny.
6. I remember his name but not his mobile number.
7. He bought a book because he loves reading.
8. They went to the restaurant and had dinner.
Answer:
1. and
2. and
3. and
4. because
5. but
6. but
7. because
8 and.

Activity 7.

Fill in the blanks with but/and/so.

1. I can read _____ write English.
2. Nisha can swim _____ Rani can’t.
3. Tom _____ Lucy came to my house.
4. He didn’t work hard _____ he failed.
5. I have a bat, _____ I don’t have a ball.
6. It was a holiday _____ we did not go to school.
Answer:
1. and
2. but
3. and
4. so
5. but
6. so.

Activity 8.

Match the Columns to make meaningful sentences.

Column A ___ Column B
1. He worked hard — but not tea.
2. Amrit likes coffee — so he passed.
3. I went to see my mother — because she was ill.
4. Run fast — and rested for a while.
5. Tanu and Manu came home — or you will miss the bus.
Answer:
1. He worked hard so he passed.
2. Amrit likes coffee but not tea.
3. I went to see my mother because she was ill.
4. Run fast or you will miss the bus.
5. Tanu and Manu came home and rested for a while.

Activity 9.

Look at the bar graph chart below. It is about 4 cereals that children like. Read and understand the number of votes each cereal has got.

Answer the following questions :

Question 1.
What are the names of 4 cereals that children like in the bar graph ?
Answer:
Names of four cereals are : Corn Flakes, Cherries, Life and Kix.

Question 2.
Which cereal is the most favourite of children ?
Answer:
Life is the most favourite cereal of children.

Question 3.
How many votes has it got ?
Answer:
Six votes.

Question 4.
How many votes has Corn flakes got ?
Answer:
Four votes.

Question 5.
How many votes has Kix got ?
Answer:
Kix has got three votes.

Question 6.
Which cereal has got the least number of votes ?
Answer:
Cherries has got the least number of votes.

Learning to Listen

Activity 10.

Your teacher will tell you a story. Listen to the story carefully and put the sentences given below in the correct order i.e. as they happen in the story. Write the numbers in the given bracktes. The first is done for you.

1. One day, he told them to bring him a bundle of sticks. ___ ( 6 )
2. The father gave the bundle to each one of his sons. ___ ( 7 )
3. The sons tried to break the bundle of sticks. ___ ( 8 )
4. He failed to make them understand. ___ ( 4 )
5. The sons always fought with one another. ___ ( 2 )
6. The father advised them to live in peace. ___ ( 3 )
7. He thought of using another way. ___ ( 5 )
8. The sons could not break the bundle. ___ ( 9 )
9. He opened the bundle and separated the sticks. ___ ( 10 )
10. Within no time the sons broke the separated sticks. ___ ( 12 )
11. One by one he gave the sticks to his sons. ___ ( 11 )
12. The father then told his sons the importance of standing with one another. ___ ( 13 )
13. A father had three sons. ___ ( 1 )

Activity 11.

Get into pairs and tell each other a joke or a short story in English. After listening to the story, you must ask each other some questions. The questions will be on something that you do not understand in the story. You must write those questions in the space given below for your teacher to check. You will also write the answers your partner gives you.

1. Once there was a wise crow. He was very thirsty. He flew in search of water. But he could not get water anywhere. At last he reached a garden. There he saw a pitcher of water. But the water was very low. His beak could not reach it. He saw some small stones near the pitcher. He put them into the pitcher. The water came up. He drank the water and flew away.

Moral : Where there is a will, there is a way.

2. Once a fox was very hungry. It went here and there in search of food. But it did not get food anywhere. At last it reached a garden. There it saw a crow sitting in a tree. The crow had a piece of cheese in his beak.

The fox said to the crow, “Your voice is very sweet. Please sing me a song.” The crow was happy. He opened his beak to sing. The piece of cheese fell down. The fox ate it up and went away.

Moral : Beware of flatterers.

My Questions
1. The crow is a wise bird. Then why did he opened his beak ?
2. How did the fox know the art of flattery and its power ?

My Partner’s answers
1. The words of flattery are more powerful.
2. It knew this as she is a very clever animal.

Activity 12.

Look at the following words. Learn to pronounce them by repeating after the teacher.
1. quieten — क्वाइटन
2. conversation — कन्वसेशन
3. lively — लिवलि
4. clouds — क्लाउड्स
5. crime — काइम
6. recognise — रैकाग्नाइज़
7. ceremonies — सेरेमनीज़
8. terror — टेरर
9. chatterbox — चैटरबाक्स
10. tenderly — टेंड्अली

Comprehension Of Passages

Read the given passages and answer the questions that follow each.

(1) Little Mini was five years old and a great chatterbox. She simply could not live without chatting all the time. Her mother was often worried about this non-stop chatter of Mini and tried to quieten her. But no one could think of Mini being quiet.

(i) How old was Mini ?
मिनी की कितनी आयु थी ?

(ii) Who was worried about her non-stop talking ?
उसके लगातार बोलते जाने से कौन चिन्तित था ?

(ii) Complete the following sentences according to the meaning of the passage :
(a) Mini was a great ……….
(b) No one could think of Mini

(iv) Choose ‘True’ and ‘False’ statements :
(a) Mini could not live without chatting
(b) No one could try to question Mini.
Or
Match the words in column A with their opposites in column B.
Column A — Column B
(a) quiet — start
(b) stop — loud
Answer:
(i) Mini was five years old.
(ii) Mini’s mother was worried about her non-stop talking.
(iii)
(a) Mini was a great chatterbox.
(b) No one could think of Mini being quiet.
(iv)
(a) True
(b) False
or
(a) quiet — loud
(b) stop — start

(2) Mini called out to the Kabuliwala but when he looked at her, she was in terror and ran to her father. She had heard that Kabuliwalas caught children, put them in their sacks and took them away. The Kabuliwala came to Mini’s house and her father made sure that Mini came out and met him.

(i) Who did Mini call out to ?
मिनी ने किसको पुकारा ?

(ii) Why did she run to her father in terror ?
वह आतंकित होकर अपने पिता के पास क्यों भाग गई ?

(iii) Choose true or false statements and write them in your answer book.
(a) The Kabuliwala did not come to Mini’s house.
(b) In terror Mini ran to her father.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage :
(a) Mini had heard that Kabuliwalas caught children ………..
(b) Mini’s father wanted to make sure that …………..
Or
Write the meanings of the following words in English :
(a) terror
(b) sack
Answer:
(i) Mini called out to the Kabuliwala.
(ii) She had heard that Kabuliwalas caught children, put them in their sacks and took them away.
(iii)
(a) False
(b) True.
(iv)
(a) Mini had heard that Kabuliwalas caught children, put them in their sacks and took them away.
(b) Mini’s father wanted to make sure that Man come out and met him.
Or
(a) great fear
(b) bag

(3) Mini’s father could not control his tears. He realised that the poor Kabuliwala was also a father. He called Mini who came out dressed as a bride. The Kabuliwala was shocked to see that Mini, the little girl he had known, had grown into a beautiful woman. He suddenly realised that his own daughter would have grown up too and broke into tears.

(i) Why could Mini’s father not control his tears ?
मिनी का पिता अपने आंसू क्यों न रोक सका ?

(ii) How was Mini dressed ?
मिनी ने कैसी पोशाक पहन रखी थी ?

(iii) Choose true or false statements and write them in your answer-book :
(a) Mini’s father laughed at the Kabuliwala’s plight.
(b) The Kabuliwala was shocked to see Mini.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage :
(a) He realized that his own daughter would have grown up ….
(b) Mini had grown …..
or
Match the words with their meanings :
(a) dressed — felt
(b) realised — clothed/clad
Answer:
(i) Because he realized that the Kabuliwala was also a father.
(ii) Mini was dressed as a bride.
(iii)
(a) False
(b) True
(iv)
(a) He realized that his own daughter would have grown up too and broke into tears.
(b) Mini had grown into a beautiful woman.
Or
(a) dressed — clothed/ clad felt
(b) realised — felt

Use Of Words/Phrases In Sentences

1. Chatting (v): (talking in a friendly manner) —
They were chatting and laughing.
वे बातें कर रहे थे और हंस रहे थे।

2. Worried (v) : (to be anxious) —
Why do you seem worried ?
तुम परेशान क्यों दिख रहे हो ?

3. Lively (adj.): (full of life) —
She sang a lively song.
उसने रोचक गाना गाया।

4. Terror (n) : (great fear) —
The people ran in terror to see a lion.
लोग शेर को देखकर डर से भागे।

5. Owe (v) : (to be indebted) —
I owe him twenty rupees.
मैंने उसे बीस रुपये ऋण में दिए।

6. Crime (n) : (a punishable act) —
Killing people is a crime.
लोगों को मारना जुर्म है।

7. Recognize (n) : (to be able to identify) —
I recognized my old friend when I met him after 25 years.
मैंने अपने पुराने मित्र को पहचान लिया जब मैं उसे 25 वर्षों बाद मिला |

8. Ceremonies (n) : (rituals/religious events) —
The wedding ceremomies are going on.
विवाह के रीति-रिवाज चल रहे हैं।

9. Afford (v): (to be able to have) —
We can’t afford a car.
हम कार नहीं रख सकते।

Word Meanings

Kabuliwala Summary in Hindi

Little Mini ……………………….. five-year-old.

छोटी मिनी पाँच वर्ष की थी और बड़ी बातूनी थी। उसका हर समय बात किए बिना गुजारा नहीं था। उसकी माँ प्राय: मिनी की कभी न रुकने वाली बातों से परेशान रहती थी और उसे चुप कराने का प्रयास करती थी। परंतु कोई सोच भी नहीं सकता था कि मिनी चुप हो जाएगी। अपने पिता जी के साथ उसकी बातचीत सदा बहुत ही सजीव होती थी।

एक दिन मिनी दौड़ती हुई अपने पिता के अध्ययन कक्ष में आई। वह अपने पिता को बाजुओं में भरकर बोली, “पिता जी, आप क्या सोचते हैं ? भोला कहता है कि बादलों में एक हाथी है जो अपनी सूंड से पानी बिखेरता है, इसलिए वर्षा होती है।” इससे पहले कि उसके पिता उत्तर देते वह “ए काबुलीवाला ए काबुलीवाला” चिल्लाते हुई खिड़की की ओर दौड़ी।

मिनी ने काबुलीवाला को आवाज़ दी, परंतु जब उसने (काबुलीवाला ने) उसकी ओर देखा तो वह डर गई और दौड़ कर अपने पिता के पास चली आई। उसने सुन रखा था कि काबुलीवाले बच्चों को पकड़ लेते हैं और उन्हें अपने थैले में डाल कर ले जाते है। काबुलीवाला मिनी के घर आया। मिनी का पिता इस बात से विश्वस्त होना चाहता था कि मिनी बाहर जा कर उससे मिले। शीघ्र ही मिनी को उसका डर जाता रहा। उन्हें लम्बी दाढ़ी वाले बड़े पठान को पांच वर्षीय बच्ची से मीठी-मीठी बातें करते देख बहुत खुशी हो रही थी।

The Kabuliwala was…………………..dors long ego.

काबुलीवाला अब हर रोज़ मिनी के घर आने लगा। वे कई घंटे बातें करते और एक-दूसरे के साथ मज़ाक करते। “काबुलीवाला, ओ काबुलीवाला ! तुम्हारे थैले में क्या है ?” मिनी पूछती। “एक हाथी,” काबुलीवाला उत्तर देता और दोनों ठहाका मार कर हंसने लगते। वर्ष में एक बार रहमान जो काबुलीवाले का नाम था, अपने देश वापिस चला जाता था। जाने से पहले वह लोगों से उधार के पैसे इकट्ठे करता था। यद्यपि रहमान व्यस्त रहता था, फिर भी वह मिनी से मिलने के लिए सदा समय निकाल लेता।

एक दिन गली में बहुत अधिक शोर मच गया। रहमान ने एक आदमी को जिसने उसके पैसे देने थे, छुरा मार दिया था। इस अपराध में उसे जेल भेज दिया गया। समय गुजरता गया और मिनी शीघ्र ही अपने पुराने मित्र, काबुलीवाला को भूल गई। वह एक बहुत ही सुन्दर स्त्री के रूप में बड़ी हो रही थी।

उसके पिता ने मिनी के विवाह का प्रबन्ध किया। मिनी का उस रात विवाह हो रहा था। जब उसके पिता अपने अध्ययन कक्ष में बैठे थे, एक आदमी आया और उसने उनको आदरपूर्वक सलाम किया। पहले तो वह उस व्यक्ति को पहचान नहीं पाये। शीघ्र ही उन्हें यह महसूस हुआ कि वह काबुलीवाला रहमान है। मिनी के पिता ने उसे बताया कि घर में कुछ रस्में चल रही हैं, इसलिए वह किसी और दिन आए।

जाते-जाते वह मुड़ा और बोला, ” श्रीमान् जी, क्या मैं छोटी बच्ची से मिल सकता हूँ ?” . वह अब भी मिनी को छोटी-सी बच्ची समझ रहा था जो “काबुलीवाला, ओ काबुलीवाला” पुकारती हुई उसके पास दौड़ी चली आती थी। वह सोच रहा था कि वह बहुत पहले की तरह बातें करेंगे और हंसेंगें।

Mini’s father told him …………….. once again.

मिनी के पिता ने एक बार फिर उसे बताया कि घर में रस्में चल रही हैं। तब काबुलीवाले ने उन्हें मिनी के लिए सूखी किशमिश, अखरोट और बादामों का एक छोटा-सा पैकेट देते हुए कहा, “ये छोटी बच्ची को दे दें। मेरी भी उस जैसी एक बच्ची है, मैं उसके बारे में सोच कर आपके पास ये मेवे लाया हूँ।”

मिनी के पिता अपने आंसू न रोक पाए। उन्होंने महसूस किया कि गरीब काबुलीवाला भी पिता है। उन्होंने मिनी को बुलाया जो दुल्हन की पोशाक में बाहर आई। काबुलीवाला यह देख कर स्तब्ध रह गया कि वह जि छोटी सी मिनी को जानता था वह बड़ी हो कर एक सुन्दर स्त्री बन गई है।

अचानक उसने महसूस किया कि उसकी अपनी पुत्री भी बड़ी हो गई होगी और वह रोने लगा। मिनी के पिता ने कुछ पैसे निकाले और रहमान को देते हुए बोले, “जाओ, जाकर अपनी पुत्री से मिलो। भगवान करे तुम्हें हर खुशी प्राप्त हो।” मिनी के पिता को विवाह के खर्चे घटाने पड़े। वह अब मिल्ट्री बैंड या बिजली की व्यवस्था नहीं कर सकते थे परन्तु उन्हें इस बात की प्रसन्नता थी कि उनके धन से बहुत समय पहले अपनी इकलौती बच्ची से जुदा हुआ पिता पुनः उससे मिल जाएगा।

Retranslation Of Isolated Sentences

1. Little Mini was five years old. — छोटी मिनी पांच साल की थी।
2. What do you think father ? — पिता जी आप क्या सोचते हैं ?
3. She ran to the window. — वह खिड़की की ओर दौड़ी।
4. She was in terror. — वह बहुत भयभीत थी।
5. They would sit and talk for hours. — वे बैठकर घंटों तक बातें करते रहते थे।
6. What have you got in your bag ? — तुमने थैले में क्या रखा हुआ है ?
7. Mini was getting married that night.– उस रात मिनी की शादी हो रही थी।
8. Give these to the little ones. — ये छोटे बच्चों को दे देना।
9. Mini’s father took out some money. — मिनी के पिता ने कुछ पैसे बाहर निकाले।
10. Mini soon forgot her old friend.– मिनी शीघ्र ही अपने पुराने मित्र को भूल गई।

Punjab State Board PSEB 6th Class English Book Solutions Chapter 5 Playing Kabaddi Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 6 English Chapter 5 Playing Kabaddi

Activity 1

Look up the following words in a dictionary. You should seek the following information about the words and put them in your WORDS notebook.
1. Meaning of the word as used in the lesson (Adjective/Noun/Verb, etc.)
2. Pronunciation (The teacher may refer to the dictionary or the mobile phone for correct pronunciation.)
3. Spellings

repeat	formed	breath
touched	international	tournament

Activity 2.

Read the meanings and sentences of the following words. Make one sentence of your own and write in the given space.

1. breath (n): the air that goes in and out of mouth/nose
He took a deep breath and jumped into the water.
He could not hold his breath.

2. member (n): a person who belongs to a group or a team
He is a member of the football team.
I am a member of School Science Club.

3. touch (v): to put one’s hand on or against something
Don’t touch that pot; it is very hot.
He touched the tree and won the race.

4. Continued (v): something that goes on and on
The game continued for two hours.
The fair continued for two days.

Learning to Read and Comprehend

Activity 3.

Read and Write Answers.

Question 1.
What qualities are needed to play kabaddi ?
कबड्डी खेलने के लिए किन गुणों की आवश्यकता होती है ?
Answer:
We need to be strong, quick and able to hold our breath.

Question 2.
When is a person out in kabaddi ?
कबड्डी में खिलाड़ी आऊट ह्यकब होता है?
Answer:
When a visitor touches a player of the other team and comes back to his side holding his breath, the player touched is out.

Question 3.
How many players are needed in a kabaddi team ?
कबड्डी की टीम में कितने खिलाड़ियों की जरूरत होती है ?
Answer:
Seven players are needed in a Kabaddi team.

Question 4.
Which team wins the game ?
कौन – सी टीम खेल जीतती है?
Answer:
The team that is able to get all the players of the opposite team out, wins.

Question 5.
Is kabaddi a local or an international game ?
क्या कबड्डी एक स्थानीय अथवा अन्तर्राष्ट्रीय खेल है ?
Answer:
Now kabaddi is becoming an international game.

Question 6.
When did the game start as an international event ?
अन्तर्राष्ट्रीय खेल के रूप में कबड्डी का आरंभ कब हुआ ?
Answer:
It was in 2004 World Cup.

Activity 4.

Select the correct word from the box given below and write in the given space.
draw, court, stands, referee, pitch, coach, whistle, spectator, umpire, pavillion
Answer:
1. This is where you bat and bowl in cricket. — pitch
2. This is where you can play basketball. — court
3. This person watches a game or a match. — spectator
4. This is something that makes a loud noise. — whistle
5. This is the result of a match in which neither side wins. — draw
6. This is someone who judges the performance of the players. — selector
7. This is where you sit or stand to watch a match. — stands
8. This is someone who teaches you how to play a sport. — coach
9. This person makes sure that rules are followed on the cricket ground. — umpire
10. This is the place where players rest and get ready for the game. — pavillion

Learning Language

Articles

‘A’, “an’ and ‘the’ are called Articles. They are used before noun.
Articles किसी Noun से पूर्व प्रयोग होने वाले शब्द होते हैं। ये तीन हैं-‘A’, ‘an’ तथा ‘the’.

1. Words/Nouns that begin with a consonant sound such as ‘dog’, ‘man’ take ‘a’
e.g.a dog, a cat, etc. आरंभ में किसी व्यंजन (जैसे- घ, ब, ड, आदि) की आवाज़ देने वाले शब्दों से पहले ‘a’ का प्रयोग होता

2. Words that begin with a vowel sound such as ‘apple’, ‘ant’, ‘umbrella’ take ‘an’
e.g., an apple, an ant, an umbrella etc. आरम्भ में किसी स्वर (जैसे-अ, ए. ई आदि) की आवाज़ देने वाले शब्दों से पहले ‘an’ का प्रयोग होता

3. Particular person or thing take ‘the’ such as the sun’, ‘the black dog’, ‘the yellow car
etc. विशेष वस्तुओं से पहले ‘the’ लगाया जाता है।

Activity 4.

Select the correct word from the box given below and write in the given space.
draw, court, stands, referee, pitch, coach, whistle, spectator, umpire, pavillion
Answer:
1. This is where you bat and bowl in cricket. — pitch
2. This is where you can play basketball. — court
3. This person watches a game or a match. — spectator
4. This is something that makes a loud noise. — whistle
5. This is the result of a match in which neither side wins. — draw
6. This is someone who judges the performance of the players. — selector
7. This is where you sit or stand to watch a match. — stands
8. This is someone who teaches you how to play a sport. — coach
9. This person makes sure that rules are followed on the cricket ground. — umpire
10. This is the place where players rest and get ready for the game.– pavillion

Learning Language

Articles

‘A’, “an’ and ‘the’ are called Articles. They are used before noun. Articles किसी Noun से पूर्व प्रयोग होने वाले शब्द होते हैं। ये तीन हैं-‘A’, ‘an’ तथा ‘the’.

1. Words/Nouns that begin with a consonant sound such as ‘dog’, ‘man’ take ‘a’
e.g.a dog, a cat, etc. आरंभ में किसी व्यंजन (जैसे- घ, ब, ड, आदि) की आवाज़ देने वाले शब्दों से पहले ‘a’ का प्रयोग होता

2. Words that begin with a vowel sound such as ‘apple’, ‘ant’, ‘umbrella’ take ‘an’
e.g., an apple, an ant, an umbrella etc. आरम्भ में किसी स्वर (जैसे-अ, ए. ई आदि) की आवाज़ देने वाले शब्दों से पहले ‘an’ का प्रयोग होता

3. Particular person or thing take ‘the’ such as the sun’, ‘the black dog’, ‘the yellow car
etc. विशेष वस्तुओं से पहले ‘the’ लगाया जाता है।

Activity 5.

Fill in the blanks with “a’/ ‘an’.

Answer:
1. an
2. a
3. An, an
4. an
5. A, an
6. An, a
7. A, a
8. An, a

Activity 6.

Fill in the blanks with ‘a’, ‘an’ or ‘the’.

Sanjay lives in __ 1__ small house. It is __ 2__ old house, but Sanjay is very happy there. __3__ house has ___4__ nice garden with __5__ mango tree in __6__ centre.
Answer:
1. a
2. an
3. The
4. a
5. a
6. the

Using ‘The

1. We use ‘the‘ for unique things (when there is only one of the kind).
(अपनी किस्म की एक ही वस्तु से पहले)
Examples : the sun, the moon, the earth/the library, the bank, etc.

2. We use ‘the‘ when the noun before which the article has to be used comes the second time in the same passage.
(किसी अनुच्छेद में किसी वस्तु का दोबारा उल्लेख होने पर)
For example : I saw a movie last night. The movie was so boring that I fell asleep.

Activity 7.

Select the right article and underline it.

1. My mother is a/an/the doctor and my father is a/an/the author.
2. Raghav recommended a/an/the good dentist, but a/an/the dentist doesn’t have time for alan/the next two months.
3. Mt. Everest is alan/the highest peak in the world. It is a/an/the very beautiful mountain.
4. Uma recommended a/an/the book to Babli. She didn’t like a/an/the book at all.
5. Do you have a/an/the vacuum cleaner ? I dropped a/an/the piece of cake on my carpet,and I need to clean it up.
6. Rosy, where’s alan/the leash ? I have to take a/an/the dog for a walk. I can’t find it. It was in a/an/the balcony, but now it’s not there.
7. Where is alan/the dictionary ? I need to look up a/an/the word in it.
8. Do you have a/an/the passport ? You need a/an/the passport to travel outside a/an/the country.
9. There’s a/an/the big dog in a/an/the lawn. I think alan/the dog wants something to eat. 10. Do you have alan/the laptop ? Yes, I have alm/the laptop and a/an/the iPad.
Answer:
1. a, an
2. a, the, the
3. the , a
4. a, the
5. a, a
6. the, the, the
7. the, a
8. a, the, the
9. a, the, the
10. a, a, the.

Activity 8.

Pick out suitable words from the lesson for the following expressions..

1. a shape like an egg — Oval
2. someone who visits a person or place — visitor
3. group of people playing together — team

Activity 9.

Based on your reading of the chapter, complete the following sentences.
1. In Kabaddi a line is drawn ………….
2. Kabaddi can be played …………
3. A Kabaddi player needs to be quick and fast ……………
Answer:
1………….. on the ground.
2………… anywhere/both by men and women.
3. ………… on his feet.

Learning to Listen

Activity 10.

(Refer To Appendix 1 At Page No. 122)

Teacher will speak some words. Find them in the grid below. Each word will be spoken twice with a pause of 5 second.

Cricket	Referee	Soccer
Gully	Penalty	Century
Score	Kabaddi
Pitch	Comer	Rich

नोट : विद्यार्थी इन शब्दों की Spellings याद करें और इन्हें लिखने का अभ्यास करें।

Activity 11.

Rohit and his father go to a zoo. There are a lot of animals there. Read the conversation between Rohit and his father at the zoo.

Conversation 1

Rohit : papa, is that a lion ?
Father : No, Rohit. It is not. Look Again.
A lion does not have spots on it.
It has a mane.

Rohit : Oh, I know what it is.
It is a leopard.
Father : You are right, Rohit.
It is a leopard.

Rewrite the above conversation. Replace the words in bold with words from the box.

a fox , a wolf , a bushy tail

Conversation 2

Rohit : Papa, is that a wolf ?
Father : No, Rohit. It is not. Look again.
A wolf does not have a bushy tail.
Rohit : I know what it is.
It is a fox.
Father : That’s right, Rohit.
It is a fox.

Activity 12.

Guided Composition
Write 5 sentences on ‘The Game I Love to Play.’ You can use some of the following words and phrases.

1. hobby
2. enjoyment
3. health and fitness
4. energy/stamina
5. strength/strong
6. team-game
7. field/ground/court
8. concentration
The game I love to play
1. I love to play hockey.
2. It is a team game.
3. It is played on an open ground.
4. Some play it for enjoyment.
5. But I play it for health and fitness.
6. It gives new energy to the body.
7. It makes us active and quick on feet.

Learning to use Language

Activity 13.

Read the following information about Kabaddi.

1. one of the favourite games of punjab
2. seven members in each team
3. requires strength and energy
4. one needs to be quick
5. one has to come back to the team without being touched.

Using the above information, write 60-70 words on Kabaddi. Write neatly. Leave space between each word.

Kabaddi

Kabaddi is an interesting game. It is one of the favourite games of Punjab. There are two teams. Each team has seven players. A player requires strength and energy to play the game. He should be quick at feet. The players of the opposite side come and go across the line one by one saying ‘Kabaddi-kabaddi’. One has to come back to the team without being touched. The players touched are declared out.

Comprehension Of Passages

Read the given passages and answer the questions that follow each.

(1) Sports are very important in our lives. If we play sports, we keep young and healthy. In our villages, many sports and games are played. One game is very popular, which is Kabąddi.Kabaddi is a team game. It is very entertaining game. Players of Kabaddi need to be strong and quick on their feet. They should be able to control their breath and hold it for a long time. A line to divide the two teams is drawn on the ground. Each team has seven players.

(i) What is the importance of sports in our lives?
हमारे जीवन में खेलों का क्या महत्त्व है ?

(ii) Give two qualities needed for a kabaddi player.
कबड्डी के खिलाड़ी के लिए आवश्यक दो गुण बताओ।

(iii) Choose true or false statements and write them in your answer book :
(a) Kabaddi is a team game.
(b) In Kabaddi each team has 11 players.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage :
(a) A line ………… is drawn on the ground.
(b) In our villages, many sports and ………
Or
Match the words with their meanings.

(a) quick	strong
(b) drawn	fast
	marked

Answer:
(i) The sports keep us young and healthy.
(ii) He/She needs to be strong and quick on his/her feet.
(iii)
(a) True
(b) False.
(iv)
(a) A line to divide the two teams is drawn on the ground.
(b) In our villages, many sports and games are played.
Or
(a) quick – fast
(b) drawn – marked.

(2) The two teams stand opposite to each other with the line between them. A member of one team crosses the line and goes into the opposing camp, saying ‘Kabaddi’, ‘Kabaddi’ while also holding the breath. If she/he is able to touch one or two persons while saying the word ‘Kabaddi’ and holding breath and runs. back to their side, the person who is touched is declared ‘out’.

Then another team member crosses the line. However, if she/he is caught on the opposite side and is not able to get back to the team while saying ‘Kabaddi’ and holding breath, she/he is decalred out. When all the members of a team are out, the other team wins the game.

(i) How do the two teams stand ?
दोनों टीमें कैसे खड़ी होती हैं ?

(ii) Which person (Player) is given out ?
किस खिलाड़ी को आऊट दे दिया जाता है ?

(iii) Choose true or false statements and write them in your answer book :
(a) When all the players of a team are out, it wins.
(b) The player says ‘Kabaddi’, ‘Kabaddi’ while holding his breath.

(iv) Complete the following sentences accroding to the meaning of the passage :
(a) A member of one team crosses the line and ………….
(b) Then another team member crosses ……………
Or
Match the words with their meanings :

(a) Declared	go to other side
(b) Cross	given/announced
	win

Answer:
(i) The two teams stand opposite to each other with the line between them.
(ii) The person touched by the player of the opposite side is given out.
(iii)
(a) False.
(b) True.
(iv)
(a) A member of one team crosses the line and goes into the opposite camp.
(b) Then another team member crosses the line.
Or
(a) declared – given/announced
(b) cross – go to other side.

(3) ‘Kabaddi’ is very popular all over Punjab. Slowly, it is becoming popular internationally also. The Kabaddi World Cup is an indoor international Kabaddi competition. It is organized by the International Kabaddi Federation.

Both men’s and women’s national teams participate in this competition. The competition started in 2004 World Cup. It has countinued since then. India has done very well in these tournaments. Most tournaments have been won by India.

(i) Which game is popular all over Punjab ?
कौन सा खेल पंजाब भर में लोकप्रिय है ?

(ii) Who organizes the Kabaddi World Cup ?
कबड्डी विश्व कप का आयोजन कौन करता है?

(iii) Choose true or false statements and write them in your answer book :
(a) Women cannot take part in Kabaddi competiton.
(b) Most international Kabaddi tournaments have been won by India.

(iv) Complete the following sentences according to the meaning of the passage :
(a) The Kabaddi World Cup is an ………
(b) India has done well in ……………..
Or
Match the words with their meanings :

(a) Organised	continued
(b) Participate	held
	take part

Answer:
(i) Kabaddi is popular all over the Punjab.
(ii) It is organized by the International Kabaddi Fedration.
(iii)
(a) False
(b) True
(iv)
(a) The Kabaddi World Cup is an indoor international kabaddi competition.
(b) India has done very well in these tournaments.
(v)
(a) organised — held
(b) participate — take part.

Use Of Words/Phrases In Sentences

1. Important (significant, having worth) —
Games are as important as our studies.
खेलें उतनी ही महत्त्वपूर्ण हैं, जितनी हमारी पढ़ाई।

2. Declared (announced lout) —
Our result was declared yesterday.
कल हमारा परिणाम घोषित किया गया।

3. Competition (contest) —
I won the race competition.
मैंने दौड़ का मुकाबला जीत लिया।

4. Drawn (marked) —
A line was drawn before Sita’s hut.
सीता की कुटिया के आगे एक लाईन खींच दी गई।

5. Breath (air that goes in through nose) —
I cannot hold my breath for long.
मैं ज्यादा देर तक सांस नहीं रोक सकता।

6. Popular (favoured) —
He is a very popular leader.
वह एक बहुत लोकप्रिय नेता है।

7. All over (throughout) —
Corona has spread all over the world.
कोरोना पूरी दुनिया में फैल गया है।

8. Opposite (in front of) —
There is a big tree on the opposite side of my house.
मेरे घर के सामने की तरफ एक बड़ा पेड़ है।

9. Entertaining (full of amusement) —
Cricket is an entertaining sport.
क्रिकेट एक मनोरंजक खेल है।

Word Meanings:

Playing Kabaddi Summary in Hindi

Sports are very ………………… wins the game.

खेलों का हमारे जीवन में बहुत महत्त्व है। यदि हम खेल खेलें तो हम स्वस्थ तथा युवा रहते हैं। हमारे गांवों में बहुत से खेल तथा क्रीड़ाएं होती हैं। एक क्रीड़ा बहुत ही लोकप्रिय है जिसे कबड्डी कहते हैं। कबड्डी एक सामूहिक क्रीड़ा (खेल) है। यह बहुत ही रोमांचक क्रीड़ा है। कबड्डी के खिलाड़ियों को मजबूत तथा तेजी से पैर चलाने वाला होना चाहिए।

उन्हें अपने सांस (श्वास) पर नियंत्रण होना चाहिए और इसे लम्बे समय तक रोक कर रखने की क्षमता होनी चाहिए। दो टीमों को बांटने के लिए मैदान में एक रेखा खींची जाती है। प्रत्येक टीम में सात खिलाड़ी होते हैं। दोनों टीमें एक-दूसरे के सामने खड़ी होती हैं और उनके बीच में रेखा होती है।

एक टीम का एक सदस्य (खिलाड़ी) रेखा के पार विपक्षी टीम के पाले में सांस रोक कर ‘कबड्डी, कबड्डी’ बोलते जाता है। यदि वह उस टीम के एक अथवा दो व्यक्तियों (खिलाड़ियों) को छू कर अपनी सांस रोके कबड्डी, कबड्डी कहते हुए अपने पाले में वापिस आ जाए तो उस टीम के छुए गए खिलाड़ी को आऊट घोषित कर दिया जाता है।

तब दूसरी टीम का सदस्य (खिलाड़ी) रेखा पार करता है। यद्यपि, वह विपक्षी टीम द्वारा पकड़ा जाए और सांस रोककर ‘कबड्डी-कबड्डी’ कहता हुआ वापिस अपने पाले में न आ पाए तो उसे आउट (बाहर) कर दिया जाता है। जब एक दल के सभी खिलाड़ी आउट हो जाते हैं तो दूसरी टीम गेम (खेल) जीत जाती है।

Kabaddi is ……………….. won by India.

कबड्डी पंजाब भर में लोकप्रिय है। धीरे-धीरे यह अन्तर्राष्ट्रीय स्तर पर लोकप्रिय हो रही है। कबड्डी विश्व कप घर में खेली जाने वाली एक अंतर्राष्ट्रीय कबड्डी प्रतियोगिता है। इसका आयोजन अंतर्राष्ट्रीय कबड्डी महासंघ द्वारा किया जाता है। पुरुष तथा महिलाएं दोनों की राष्ट्रीय टीमें इस प्रतियोगिता में भाग लेती हैं। यह प्रतियोगिता विश्व कप 2014 में आरम्भ हुई। तभी से यह लगातार चल रही है। भारत ने इन खेल-प्रतियोगिताओं में अच्छा प्रदर्शन किया है। अधिकतर खेल प्रतियोगिताएं भारत ने जीतीं हैं।

Retranslation Of Isolated Sentences

1. Sports are very important in our lives.
खेलों का हमारे जीवन में बहुत महत्त्व है।

2. Kabaddi is a team game.
कबड्डी एक सामूहिक खेल है।

3. Players of Kabaddi need to be strong.
कबड्डी के खिलाड़ियों का मजबूत होना ज़रूरी है।

4. A member of one team crosses the line.
टीम का एक सदस्य रेखा को पार करता है।

5. The person, who is touched is declared out .
जिस व्यक्ति को छू लिया जाता है उसे आउट घोषित कर दिया जाता है।

6. Kabaddi is very popular all over Punjab.
कबड्डी पंजाब भर में अत्याधिक लोकप्रिय है।

7. It is organized by the International Kabaddi Federation.
इसका आयोजन अंतर्राष्ट्रीय कबड्डी महासंघ द्वारा किया जाता है।

8. Each team has seven players.
प्रत्येक टीम में सात खिलाड़ी होते हैं।

9. India has done very well in these tournaments.
भारत ने इन खेल-प्रतियोगिताओं में बहुत अच्छा प्रदर्शन किया है।

10. Most tournaments have been won by India.
अधिकतर खेल प्रतियोगिताएं भारत ने जीतीं हैं।

Punjab State Board PSEB 6th Class English Book Solutions English Grammar Noun Exercise Questions and Answers, Notes.

PSEB 6th Class English Grammar Noun

A noun is a name of a person, place or thing; as-
किसी व्यक्ति स्थान अथवा वस्तु के नाम को अंग्रेजी में noun कहते हैं।

India. Mohan, taxi, class, toy, boy, table, etc.
Look at these sentences:

1. Geeta went to Patiala.
2. The fox is looking at the grapes.
3. The boys are playing football.

The underlined words in the above sentences are all nouns because they are the names of some person, place, animal or thing.

There are four kinds of noun:

1. Common Noun
2. Proper Noun
3. Abstract Noun
4. Collective Noun.

1. Common Nouns

A Common Noun is the name of every person, place or thing of the same class; as- pen, cow. bird, man, animal, bridge.
Look at these sentences:

1. The boys are playing.
2. These mangoes are pulpy.
3. The birds build nests.

The underlined words in the given sentences are Common Nouns because they are common to every person, place or thing.

Exercises (Solved)

I. Underline the Common Nouns in the following sentences:

1. Keep the books on the table.
2. The shops are closed today.
3. The tiger lives in the forest.
4. The farmer bought a tractor.
5. This building has many offices.
6. There is a dairy near our house.
7. Ail birds do not build their nests.
8. A fish lives in water and not on land.

Hints:
1. books, table
2. shops
3. tiger, forest
4. farmer, tractor building, offices
6. dairy, house
7. birds, nests
8. fish.

II. Add five Common Nouns in each set:

1. birds : parrot, sparrow, peacock, crow, niehtineale. pigeon.
2, colours : red, white, black, green, yellow, orange
3. games : hockey, football, volleyball, cricket, basketball, baseball.
4. animals : dog, camel, cow, sheep, buffalo, goat.
5. vegetables : potato, tomato, cabbage, radish, brinial, pumpkin.
6. fruits : mango, grape, apple, banana, papaya, pear.
7. In a school : library, science room, assembly hall office, staff-room, class room
8. In a house : kitchen, bathroom, dining room, store, bed-room, guest room.

2. Proper Nouns

A Proper Noun is the name of some particular (विशेष) person.
Delhi, Kolkata, Beas, Kama!

Look at these sentences:

1. Moti loves to play.
2. My brother lives in Amritsar.
3. J.C. Bose was a great scientist.
4. The Shan-e-Puniab has left just now.

The underlined w’ords in the above sentences are proper nouns because they are the names of particular persons, places or things.

Note that-
A Proper Noun always begins with a capital letter.

Proper Nouns include (शामिल हैं) the names of people, countries, cities, villages, rivers, ships, streets, buildings, mountains, seas, months of the year, days of the week, festivals, etc.

Exercises (Solved)

I. Underline the Proper Nouns in the following sentences

1. We named the cat Silky.
2. Kabir was a great saint.
3. We visited the. Taj in Agra.
4. Delhi is the capital of India.
5. I have never been to Mumbai.
6. Misha and Monu went to Delhi.
7. Do you know Sunny and Chinkv ?
8. We visited the Golden Temple on Sunday.

Hints:
1. Silky
2. Kabir
3. Taj. Agra
4. Delhi. India
5. Mumbai
6. Misha, Manu, Delhi
7. Sunny, Chinky
8. Golden Temple.

II. Rewrite each Proper Noun correctly in these sentences:

1. Have you visited the taj mahal ?
Have you visited the Taj Mahal ?
2. lam going to ropar on Monday.
3. The amritsar mail goes to kolkata.
4. muslims go to mosques on fridays,
5. black beauty is the story of a horse.
6. Where were the last Olympics held ?
7. bill clinton was the president of ameriea.
Hints:
2. Ropar, Monday
3. Amritsar Mail, Kolkata
4. Muslims, Mosques, Fridays
5. Black Beauty
6. Olympics
7. Bill Clinton, America.

3. Abstract Nouns

An Abstract Noun is the name of a quality, feeling or state (गुण भाव या स्थिति); as-
goodness, hardness, wisdom, love, hatred, theft, boyhood, slavery, freedom.

Look at these sentences:

1. Fire gives us heat.
2. He had pain in his body.
3. He acted upon my advice.
4. Do you know the depth of this well ?

The underlined words in the given sentences are abstract nouns because they refer to some quality, feeling or state.

The following words are all Abstract Nouns:
theft
peace
poverty
kindness
hope
misery
honesty
darkness
truth
greed
courage
weakness
sleep
sorrow
sickness
childhood
death
hunger
patience
treatment

Exercises (Solved)

I. Underline the Abstract Nouns in the following sentences:

1. Please control your anger.
2. Honesty is the best policy.
3. There was silence all around.
4. We get knowledge from books.
5. There was darkness in the room.
6. What is the height of this building?
7. You should have kindness for the poor.
8. Wars always bring death and destruction.
Hints:
1. anger
2. Honesty, best policy
3. silence
4. knowledge
5. darkness
6. Height
7. kindness
8. death, destruction.

II. Form Abstract Nouns from the given words:

laugh – laughter
hate – hatred
true – truth
treat – treatment
child – childhood
soft – softness
cruel – cruelty
bright – brightness
brave – bravery
strong – strength
punctual – punctuality
dangerous – danger

III. Use any five Abstract Nouns in sentences of your own:

1. She likes the softness of her skin.
2. Always speak the truth.
3. He was rewarded for his bravery.
4. Punctuality is a great virtue.
5. Her life was in danger.

4. Collective Nouns

A Collective Noun is the name of a group of persons, animals or things of the same kind; as-
flock, cattle, class, army, family, committee.

Look at these sentences:

1. Our army won the battle.
2. I have lost my bunch of keys.
3. The cattle are grazing in the field.

The underlined words in the above sentences are collective nouns because they refer to a collection of persons or things of the same kind.
The word army is a collection of soldiers.
The word cattle is a collection of farm animals.
The word bunch is a collection of things tied together.

Learn the following Collective Nouns:
1. a shoal of fish
2. a hive of bees
3. a pride of lions
4. a herd of cattle
5. a flight of stairs
6. a bunch of keys
7. a flock of sheep
8. a crew of sailors
9. a heap of stones
10. a string of pearls
11. a suite of rooms
12. a basket of fruits
13. a gang of thieves
14. a library of books
15. a bundle of sticks
16. a bench of judges
17. a crowd of people
18. a brood of chickens
19. a band of musicians
20. a wardrobe of clothes
21. a regiment of soldiers
22. a fleet of ships or cars
23. a litter of pups / piglets
24. a pack of cards / wolves

Exercises (Solved)

I. Match the Collective Nouns with the given phrases:

1. A collection of pups	Pack
2. A collection of ships	flock
3. A collection of sheep	fleet
4. A collection of books	suite
5. A collection of rooms	litter
6. A collection of wolves	herd
7. A collection of flowers	library
8. A collection of elephants	bouquet

Hints:
1. litter
2. fleet
3. flock
4. library
5. suite
6. pack
7. bouquet
8. herd.

II. Fill in the blanks with suitable Collective Nouns:

1. A filght of stairs.
2. A ………… of fish.
3. A ………… of lions.
4. A ………… of cows.
5. A ………… of cards.
6. A ………… of fruits.
7. A ………… of pearls.
8. A ………… of judges.
9. A ………… of grapes.
10. A ………… of clothes.
11. A ………… of thieves.
12. A ………… of soldiers.

Hints:
2. shoal
3. pride
4. herd
5. pack
6. basket
7. string
8. bench
9. bunch
10. wardrobe
11. gang
12. regiment.

Miscellaneous Exercises (Solved)

I. What is a Noun ?

II. Name the different kinds of Noun.
Give two examples of each.

III. The italicized words in the following sentences are Nouns. Classify these Nouns (Common / Proper /Abstract / Collective):

1. He won much praise.
2. Nitin lives in Mumbai.
3. I saw a flock of sheep.
4. Silver is a white metal.
5. You cannot cheat God.
6. My sweater is made of wool.
7. I bought some new furniture.
8. The old woman was very happy now.
Hints:
1. praise – abstract
2. Mumbai – roper
3. sheep – common
4. silver – common, metal- common
5. God – proper
6. sweater – common, wool – common
7. furniture – collective
8. woman – common.

IV. Choose suitable Nouns to fill in the blanks:

duty, profit, courage, marriage, need, weight, freedom, childhood

1. Be careful about your weight.
2. We want to live in …………..
3. Her ………….. took place last month.
4. It is our………….. to obey our parents.
5. Seema lost her parents in her …………..
6. We helped him when he was in …………..
7. The soldier was rewarded for his …………..
8. Jatin made good ………….. from his business.
Hints:
2. freedom
3. marriage
4. duty
5. childhood
6. need
7. courage
8. profit.

V. Pick out the Nouns in the following sentences and say whether they are Common, Proper, Collective or Abstract:

1. I love music.
2. Meera studies in sixth class.
3. Ludhiana is an industrial city.
4. He bought a doll for his sister.
5. These tables are made of wood.
6. A drowning man catches at a straw.
7. His father left for London yesterday.
8. Mathematics is my favourite subject.
Hints:
1. music – abstract.
2. Meera – proper; class – collective.
3. Ludhiana – proper, city – common.
4. doll – common, sister – common.
5. tables – common, wood – common.
6. man – common, straw – common.
7. father – common, London – proper.
8. Mathematics – collective, subject – common.

VI. Choose a suitable Abstract Noun to match each phrase:

pride, silence, poverty, courage, strength, greatness, innocence, intelligence

1. A quiet room [silence]
2. A clever boy
3. A great king
4. A strong girl
5. A proud child
6. A poor beggar
7. A brave policeman
8. An innocent woman
Hints:
1. silence
2. intelligence
3. greatness
4. strength
5. pride
6. poverty
7. courage
8. innocence.

The Noun – Number

Singular and Plural Nouns
A noun that refers to one thing is said to be Singular; as-
ball, chair, book, town, cow etc.

A noun that refers to more than one thing is said to be Plural; as-
books, balls, chairs, towns, animals, etc.

Now look at these sentences:

1. Rita has three dolls.
2. Reema has a bag of books.
3. All the babies were crying.
4. Joy got a big ball on his birthday.

The underlined nouns in the above sentences are either singular or plural. They tell whether they refer to one or more than one thing.

Forming Plurals of Nouns

1. As a general rule, the plural of a noun is formed by adding -s to a singular noun.

Singular – Plural
cat – cats
cap – caps
ball – balls
flag – flags
doll – dolls
bird – birds
hare – hares
goat – goats
horse – horses
rat – rats
toy – toys
son – sons
owl – owls
lion – lions
page – pages
table – tables
sister – sisters
orange – oranges

2. Nouns ending in -s, -x, -ch, or -sh form their plurals by adding -es.

Singular – Plural
bunch – bunches
brush – brushes
dish – dishes
church – churches
match – matches
fox – foxes
bush – bushes
dress – dresses
gas – gases
class – classes
loss – losses
box – boxes
glass – glasses
tax – taxes

3. Nouns ending in -y (with a consonant before them) form their plural by changing -y to -ies.

Singular – Plural
city – cities
story – stories
fairy – fairies
lady – ladies
pony – ponies
sky – skies
dairy dairies
baby – babies
family – families
puppy – puppies
butterfly – butterflies
country – countries

4. Nouns ending in -y (with a vowel before them), form their plural by taking an -s only.

Singular – Plural
key – keys
valley – valleys
ray – rays
storey – storeys
day – days
holiday – holidays
boy – boys
journey – journeys
play – plays
monkey – monkeys

5. Nouns ending in -f or -fe form their plural by changing -f or -fe to -ves.

Singular – Plural
calf – calves
loaf – loaves
wolf – wolves
shelf – shelves
life – lives
half – halves
knife – knives
thief – thieves

6. Some nouns ending in -/ or -fe form their plural by taking -s only.

Singular – Plural
roof – roofs
safe – safes
proof – proofs
hoof – hoofs
chief – chiefs
dwarf – dwarfs

7. Nouns ending in -o (with a consonant before them), form their plural by taking -es.

Singular – Plural
echo – echoes
negro – negroes
hero – heroes
mango – mangoes
potato – potatoes
volcano – volcanoes
buffalo – buffaloes
mosquito – mosquitoes

Exceptions : The words photo and piano take -s only to form their plural.

8. Nouns ending in -o (with a vowel before them), form their plural by taking -s only.

Singular – Plural
radio – radios
cuckoo – cuckoos
bamboo – bamboos

9. Some nouns have irregular plurals.

Singular – Plural Singular – Plural
man – men
foot – feet
tooth – teeth
goose – geese
ox – oxen
louse – lice
mouse – mice
child – children

10. A compound noun generally forms its plural by adding -s to the principal word.

daughters-in-law	lookers-on	step-daughters
mothers-in-law	step-sons	maid-servants
fathers-in-law	sons-in-law	passers-by

11. The following Compound Nouns take a double plural.

man-servant – men-servants
woman-teacher – women-teachers
woman-servant – women-servants

Exercises (Solved)

I. Give the plural form of:

fly – flies
box – boxes
hero – heroes
roof – roofs
shoe – shoes
shelf – shelves
dwarf – dwarfs
potato – potatoes
pencil – pencils
mouse – mice
life – lives
fish – fishes
foot – feet
child – children
piano – pianos

II. Give the singular form of:

foxes – fox
teeth – tooth
halves – half
armies – army
watches – watch
gases – gas
ladies – lady
mosquitoes – mosquito
oxen – ox
copies – copy
knives – knife
negroes – negro
chimneys – chimney
shoes – shoe
wolves – wolf

III. Rewrite each sentence using the plural form of Nouns:

1. The monkey was in a cage.
The monkeys were in cages.
2. The knife is on the shelf.
3. He put his foot on the bench.
4. The hero in the film acted well.
5. The policeman chased the thief.
6. The woman told the child a story.
7. Sam plucked a leaf from the tree.
8. The maid washed the glass and the dish.
Answer:
2. The knives are on the shelves.
3. He put his feet on the benches.
4. The heroes in the films acted well.
5. The policemen chased the thieves.
6. The women told the children stories.
7. Sam plucked leaves from the trees.
8. The maids washed the glasses and the dishes.

IV. Rewrite each sentence using the singular form of Nouns

1. The oxen are pulling the carts The ox is pulling the cart.
2. Neha heard the cries of wolves.
3. The women rode on the ponies.
4. The loaves are kept in the boxes.
5. The mice were afraid of the geese.
6. The children were bitten by mosquitoes.
7. These stories are about witches and fairies.
8. The men told the ladies stories of Indian heroes.
Answer:
2. Neha heard the cry of a wolf.
3. The woman rode on a pony.
4. The loaf is kept in the box.
5. The mouse was afraid of the goose.
6. The child was bitten by a mosquito.
7. This story is about a witch and a fairy.
8. The man told the lady a story of an Indian hero.

Remember that-
1. Some Nouns have the same form in the plural and the singular; as-
कुछ Nouns एकवचन तथा बहवचन में एक जैसे होते हैं: जैसे-
deer, sheep, fish, dozen, score, hundred, thousand.

The following Nouns have a plural form but always take the singular verb; as-
निम्नलिखित Nouns बहुवचन में होते हैं, परन्तु उनके साथ हमेशा एकवचन क्रिया (verb) लगती है; जैसे-
news, civics, politics, physics, mathematics, means, gallows.

1. This news is true.
2. Physics is a difficult subject.

3. The following Nouns are always used in the plural form and take the plural verb; as-
निम्नलिखित Nouns का प्रयोग हमेशा बहुवचन में किया जाता है और उनके साथ बहुवचन क्रिया लगती है; जैसे-
thanks, scissors, trousers, pants, alms, wages, spectacles, socks.

1. My thanks are to you all.
2. The scissors were blunt.

4. The following Nouns are used only in the singular form and take the singular verb; as-
नीचे लिखे Nouns केवल एकवचन में प्रयोग किये जाते हैं और उनके साथ एकवचन क्रिया लगती है; जैसे-
furniture, scenery, luggage, machinery, advice, bread, hair, business, mischief.

1. This furniture is not for sale.
2. Where is my luggage ?

5. The word ‘hair’ is used in the plural when a definite number of hairs are to be mentioned.
जब बालों का निश्चित संख्या में उल्लेख किया जाए, तो hair शब्द का प्रयोग बहुवचन (hairs) में किया जाता है।
1. There were two hairs in my tea.
2. My aunt has four white hairs on her head.

Miscellaneous Exercises (Solved)

I. Give the plural of the following nouns:
1. ox
2. leaf
3. knife
4. chief
5. tooth
6. fox
7. wife
8. child
9. story.
10. mouse.
Answer:
1. oxen
2. leaves
3. knives
4. chiefs
5. teeth
6. foxes
7. wives
8. children
9. stories
10. mice.

II. Rewrite each sentence with a plural subject:

1. A cow eats grass.
2. The child is playing
3. The army was fighting.
4. A crow is sitting in the tree.
5. The ox is grazing in the field.
6. This road is closed for repairs.
Answer:
1. Cows eat grass.
2. The children are playing.
3. The armies were fighting.
4. Crows are sitting in the tree.
5. The oxen are grazing in the field.
6. These roads are closed for repairs.

III. Fill in the blanks with the correct form of the given words:

1. She has white …………..
2. I have lost my …………..
3. This ………….. is not true.
4. The ………….. were crying.
5. The house has two …………..
6. Your ………….. were not new.
Hints:
1. teeth
2. shoes
3. news
4. babies
5. storeys
6. trousers

IV. Correct the following sentences:

1. Her hairs are black.
2. Your scissor is blunt.
3. Where is my trouser ?
4. Please accept my thank.
5. These furnitures are for sale.
6. We saw many wolfs in the zoo.
Answer:
1. Her hair is black
2. Your scissors are blunt.
3. Where are my trousers ?
4. Please accept my thanks.
5. This furniture is for sale.
6. We saw many wolves in the zoo.

The Noun – Gender

Gender means being a male (नर) or a female (मादा).
On the basis of gender, we can classify nouns into four kinds:

1. Masculine Gender
2. Feminine Gender
3. Common Gender
4. Neuter Gender

1. A noun that refers to a male is said to be of the Masculine (पुरुषवाचक) Gender; as-
horse, boy, man, lion, king, dog.

2. A noun that refers to a female is said to be of the Feminine (स्तरीवाचक) Gender; as-
mare, girl, woman, lioness, queen, bitch.

3. A noun that refers to both a male and a female, is said to be of the Common (सामान्य) Gender; as-
child, baby, parent, cousin, friend, student, thief.

4. A noun that refers to neither a male nor a female, is said to be of the Neuter (नपुंसक) Gender; as-
book, pen, toy, house, table, knife, etc.

Genders

1. Masculine (male)
2. Feminine (female)
3. Common (either sex)
4. Neuter (neither sex)

Change of Gender

We can change the gender of a Noun in different ways; as-
1. By using a different word:

Masculine – Feminine
monk – nun
fox – vixen
father – mother
uncle – aunt
boy – girl
son – daughter
man – woman
nephew – niece
bull – cow
cock – hen
king – queen
brother – sister
husband – wife
sir – madam
gentleman – lady
dog – bitch
horse – mare
bachelor – maid

2. By adding ‘-ess’, ‘-ss’ to the masculine and making some change in it:

Masculine – Feminine
god – goddess
prince – princess
lion – lioness
master – mistress
tiger – tigress
emperor – empress

3. By changing a part of the word:

Masculine – Feminine
bride – bridegroom
granduncle – grandaunt
peacock – peahen
he-goat – she-goat
landlord – landlady
headmaster – headmistress
milkman – milkwoman
father-in-law – mother-in-law
grandfather – grandmother
brother-in-law – sister-in-law

Exercises (Solved)

I. Put each word in the column it belongs to:

van
duke
horse
milkmaid
bull
child
flower
governess
box
book
parent
gentleman
nun
baby
servant
hairdresser
aunt
table
duchess
shopkeeper
road
monk
daughter
policeman
duchess
Answer:
Table

II. Change the Gender of the following:

sir – madam
lion lioness
bull – cow
cock – hen
mare – horse
uncle – aunt
tigress – tiger
peacock – peahen
gentleman – lady
grandfather – grandmother

Miscellaneous Exercises (Solved)

I. Give the opposite Gender of the following:

1. sir
2. aunt
3. mare
4. king
5. lady
6. cock
7. horse
8. tiger
9. wife
10. male
11. lioness
12. mother
Answer:
1. madam
2. uncle
3. horse
4. queen
5. gentleman
6. hen
7. mare
8. tigress
9. husband
10. female
11. lion
12. father.

II. Rewrite each sentence, changing the Gender of Nouns and Pronouns:

1. A cruel man killed the fox.
2. Mr. Sharma is a businessman.
3. The Emperor welcomed the Duke.
4. The dog is barking at the servant.
5. Madam, my aunt wants to see you.
6. His nephew went to Shimla with his son.
7. The headmaster punished the naughty boys.
8. The bride touched the feet of her mother-in-law.
Answer:
1. A cruel woman killed the vixen.
2. Mrs. Sharma is a businesswoman.
3. The Empress welcomed the Duchess.
4. The bitch is barking at the maid.
5. Sir, my uncle wants to see you.
6. Her niece went to Shimla with her daughter.
7. The headmistress punished the naughty girls.
8. The bridegroom touched the feet of his father-in-law.

III. Fill in the blanks with the Feminine gender of the words in italics:

1. We pray to gods and …………….
2. The hotel has a waiter and a …………….
3. The actor married an ……………. in Mumbai.
4. The lion and the ……………. are in their den.
5. The witch changed the prince into a …………….
6. The tiger and the ……………. look after their cubs.
7. The emperor and the ……………. of Japan live in Tokyo.
8. The guests were received by the host and the …………….
Hints:
1. goddesses
2. waitress
3. actress
4. lioness
5. wizard, princess
6. tigress
7. empress
8. hostess.