PSEB 5th Class Maths Solutions Chapter 4 ਭਿੰਨਾਤਮਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ Ex 4.4

Punjab State Board PSEB 5th Class Maths Book Solutions Chapter 4 ਭਿੰਨਾਤਮਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ Ex 4.4 Textbook Exercise Questions and Answers.

PSEB Solutions for Class 5 Maths Chapter 4 ਭਿੰਨਾਤਮਕ ਸੰਖਿਆਵਾਂ Ex 4.4

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 1.
ਪਤਾ ਕਰੋ ਕਿ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਭਿੰਨਾਂ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹਨ ਜਾਂ ਨਹੀਂ :
(a) $\frac{12}{14}$
ਹੱਲ:
ਭਿੰਨ $\frac{12}{14}$ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਪਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ ਭਿੰਨ ਦੇ ਅੰਸ਼ 12 ਅਤੇ ਹਰ 14 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. ਪਤਾ ਕਰਾਂਗੇ ।
12 ਅਤੇ 14 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. = 2
ਇਹ ਭਿੰਨ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅੰਸ਼ ਅਤੇ ਹਰ ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. 1 ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਭਿੰਨ $\frac{12}{14}$ ਨੂੰ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ ਅੰਸ਼ 12 ਅਤੇ ਹਰ 14 ਨੂੰ ਮ.ਸ.ਵ. 2 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਾਂਗੇ ।
ਭਿੰਨ $\frac{12}{14}$ = $\frac{12 \div 2}{14 \div 2}$ = $\frac{6}{7}$
ਇਸ ਲਈ ਭਿੰਨ $\frac{12}{14}$ ਦਾ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ $\frac{6}{7}$ ਹੈ ।

(b) $\frac{21}{35}$
ਹੱਲ:
ਭਿੰਨ $\frac{21}{35}$ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ਇਹ ਪਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ ਭਿੰਨ ਦੇ ਅੰਸ਼ 21 ਅਤੇ ਹਰ 35 ਦਾ ਮ.ਬ.ਵ. ਪਤਾ ਕਰਾਂਗੇ । 21 ਅਤੇ 35 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. = 7

ਇਹ ਭਿੰਨ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅੰਸ਼ ਅਤੇ ਹਰ ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. 1 ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਭਿੰਨ $\frac{21}{35}$ ਨੂੰ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ ਅੰਸ਼ 21 ਅਤੇ ਹਰ 35 ਨੂੰ ਮ.ਸ.ਵ. ਭਾਵ 7 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਾਂਗੇ ।
$\frac{21}{35}$ = $\frac{21 \div 7}{35 \div 7}$ = $\frac{3}{5}$
ਇਸ ਲਈ ਭਿੰਨ $\frac{21}{35}$ ਦਾ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ $\frac{3}{5}$ ਹੈ।

(c) $\frac{13}{17}$
ਹੱਲ:
ਭਿੰਨ $\frac{13}{17}$ ਵਿੱਚ ਅੰਸ਼ 13 ਅਤੇ ਹਰ 17 ਦਾ ਮ.ਬ.ਵ. ਪਤਾ ਕਰਾਂਗੇ ।
13 ਅਤੇ 17 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. = 1
ਇਸ ਲਈ ਭਿੰਨ $\frac{13}{17}$ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੈ ।

(d) $\frac{25}{50}$
ਹੱਲ:
ਭਿੰਨ $\frac{25}{50}$ ਵਿਚ ਅੰਸ਼ 25 ਅਤੇ ਹਰ 50 ਦਾ ਮ.ਸ., ਪਤਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
25 ਅਤੇ 50 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. = 25.

ਇਹ ਭਿੰਨ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅੰਸ਼ ਅਤੇ ਹਰ ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. 1 ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਭਿੰਨ $\frac{25}{50}$ ਨੂੰ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ ਅੰਸ਼ 25 ਅਤੇ ਹਰ 50 ਨੂੰ ਮ.ਸ.ਵ. 25 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਾਂਗੇ ।
$\frac{25}{50}$ = $\frac{25 \div 25}{50 \div 25}$ = $\frac{1}{2}$
ਇਸ ਲਈ ਭਿੰਨ $\frac{25}{50}$ ਦਾ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ $\frac{1}{2}$ ਹੈ।

(e) $\frac{14}{21}$
ਹੱਲ:
ਭਿੰਨ $\frac{14}{21}$ ਵਿੱਚ ਅੰਸ਼ 14 ਅਤੇ ਹਰ 21 ਦਾ
ਮ.ਸਵ. ਪਤਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
14 ਅਤੇ 21 ਦਾ ਮ..ਵ. = 7

ਇਹ ਭਿੰਨ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅੰਸ਼ ਅਤੇ ਹਰ ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. 1 ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਭਿੰਨ $\frac{14}{21}$ ਨੂੰ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਰਨ ਲਈ ਅੰਸ਼ 14 ਅਤੇ ਹਰ 21 ਨੂੰ ਮ… 7 ਨਾਲ ਭਾਗ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।
$\frac{14}{21}$ = $\frac{14 \div 7}{21 \div 7}$ = $\frac{2}{3}$
ਇਸ ਲਈ ਭਿੰਨ $\frac{14}{21}$ ਦਾ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ $\frac{2}{3}$ ਹੈ ।

(f) $\frac{8}{13}$
ਹੱਲ:
ਭਿੰਨ $\frac{8}{13}$ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਪਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ ਭਿੰਨ ਦੇ ਅੰਸ਼ 8 ਅਤੇ ਹਰ 13 ਦਾ ਮ.ਸ. ਵ. ਪਤਾ ਕਰਾਂਗੇ ।

8 ਅਤੇ 13 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. = 1
ਇਸ ਲਈ $\frac{8}{13}$ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੈ ।

(g) $\frac{7}{15}$
ਹੱਲ:
ਭਿੰਨ $\frac{7}{15}$ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਪਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ ਭਿੰਨ ਦੇ ਅੰਸ਼ 7 ਅਤੇ ਹਰ 15 ਦਾ ਮ.ਏ.ਵ. ਪਤਾ ਕਰਾਂਗੇ । 7 ਅਤੇ 15 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. = 1

ਇਸ ਲਈ ਭਿੰਨ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੈ ।

(h) $\frac{14}{27}$
ਹੱਲ:
ਭਿੰਨ $\frac{14}{27}$ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਪਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ ਭਿੰਨ ਦੇ ਅੰਸ਼
14 ਅਤੇ ਹਰ 27 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. ਪਤਾ ਕਰਾਂਗੇ । . 14 ਅਤੇ 27 ਦਾ ਮ.ਸਵ. = 1

ਇਸ ਲਈ ਭਿੰਨ $\frac{14}{27}$ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੈ ।

(i) $\frac{25}{35}$
ਹੱਲ:
ਭਿੰਨ $\frac{25}{35}$ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਪਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ ਭਿੰਨ ਦੇ ਅੰਸ਼ 25 ਅਤੇ ਹਰ 35 ਦਾ ਮ. ਸ.ਵ. ਪਤਾ ਕਰਾਂਗੇ । 25 ਅਤੇ 35 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. = 5

ਕਿਉਂਕਿ ਮਸਵ. 1 ਨਹੀਂ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਭਿੰਨ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
$\frac{25}{35}$ = $\frac{25 \div 5}{35 \div 5}$ = $\frac{5}{7}$
$\frac{25}{35}$ ਦਾ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ $\frac{5}{7}$ ਹੈ ।

(j) $\frac{18}{23}$
ਹੱਲ:
ਭਿੰਨ $\frac{18}{23}$ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਪਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸੀਂ ਭਿੰਨ ਦੇ ਅੰਸ਼ 18 ਅਤੇ ਹਰ 23 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. ਪਤਾ ਕਰਾਂਗੇ । 18 ਅਤੇ 23 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. = 1

ਇਸ ਲਈ ਭਿੰਨ $\frac{18}{23}$ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸ਼ਨ 2.
ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਭਿੰਨਾਂ ਦਾ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ ਲਿਖੋ:
(a) $\frac{4}{8}$
ਹੱਲ:
4 ਅਤੇ 8 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. 4 ਹੈ ।
ਇਸ ਲਈ $\frac{4}{8}$ ਦਾ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ = $\frac{4 \div 4}{8 \div 4}$
= $\frac{1}{3}$

(b) $\frac{12}{18}$
ਹੱਲ:
12 ਅਤੇ 18 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. 6 ਹੈ ।
ਇਸ ਲਈ $\frac{12}{18}$ ਦਾ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ =
$\frac{12 \div 6}{18 \div 6}$ = $\frac{2}{3}$

(c) $\frac{15}{20}$
ਹੱਲ:
15 ਅਤੇ 20 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. = 5
ਇਸ ਲਈ $\frac{15}{20}$ ਦਾ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ = $\frac{15 \div 5}{20 \div 5}$ = $\frac{3}{4}$

(d) $\frac{35}{45}$
ਹੱਲ:
35 ਅਤੇ 45 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. = 5
ਇਸ ਲਈ $\frac{35}{45}$ ਦਾ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ = $\frac{35 \div 5}{45 \div 5}$ = $\frac{7}{9}$

(e) $\frac{24}{36}$
ਹੱਲ:
24 ਅਤੇ 36 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. = 12
ਇਸ ਲਈ $\frac{24}{36}$ ਦਾ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ = $\frac{24 \div 12}{36 \div 12}$ = $\frac{2}{3}$

(f) $\frac{8}{12}$
ਹੱਲ:
8 ਅਤੇ 12 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. = 4 .
ਇਸ ਲਈ $\frac{8}{12}$ ਦਾ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ = $\frac{8 \div 4}{12 \div 4}$ = $\frac{2}{3}$

(g) $\frac{18}{21}$
ਹੱਲ:
18 ਅਤੇ 21 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. = 3
ਇਸ ਲਈ $\frac{18}{21}$ ਹੈ ਦਾ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ = $\frac{18 \div 3}{21 \div 3}$ = $\frac{6}{7}$

(h) $\frac{25}{45}$
ਹੱਲ:
25 ਅਤੇ 45 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. = 5
ਇਸ ਲਈ $\frac{25}{45}$ ਦਾ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ = $\frac{25 \div 5}{45 \div 5}$ = $\frac{5}{9}$

(i) $\frac{6}{12}$
ਹੱਲ:
6 ਅਤੇ 12 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. = 6
ਇਸ ਲਈ $\frac{6}{12}$ ਦਾ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ = $\frac{6 \div 6}{12 \div 6}$ = $\frac{1}{2}$

(j) $\frac{9}{27}$
ਹੱਲ :
9 ਅਤੇ 27 ਦਾ ਮ.ਸ.ਵ. = 9
ਇਸ ਲਈ $\frac{9}{27}$ ਦਾ ਨਿਊਨਤਮ ਰੂਪ = $\frac{9 \div 9}{27 \div 9}$ = $\frac{1}{3}$

ਯਾਦ ਰੱਖੋ:-

• ਜਿਸ ਭਿੰਨ ਦਾ ਅੰਸ਼, ਹਰ ਨਾਲੋਂ ਛੋਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਉੱਚਿਤ ਭਿੰਨ ਅਖਵਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ $\frac{3}{5}$, $\frac{7}{9}$, $\frac{14}{17}$ ਕਿਤ ਤਿੰਨਾਂ ਹਨ ।
• ਜਿਸ ਭਿੰਨ ਦਾ ਅੰਸ਼, ਹਰ ਨਾਲੋਂ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਅਣਉੱਚਿਤ ਭਿੰਨ ਅਖਵਾਉਂਦੀ ਹੈ ।
  ਜਿਵੇਂ $\frac{8}{5}$, $\frac{13}{8}$, $\frac{24}{13}$ ਅਣਉੱਚਿਤ ਤਿੰਨਾਂ ਹਨ ।